1.          Socjologia- definicja socjologii, wyjaśnienie istoty socjologii jako nauki, krótkie omówienie powstania i rozwoju socjologii, podział socjologii na ogólna i szczegółowa, związki pomiędzy s. ogólna i szczegółowa

2.          Przedmiot socjologii - pojecie przedmiotu nauki, metodologiczne uzasadnienie wyróżnienia przedmiotu socjologii, różne sposoby określania przedmiotu socjologii, koncepcja Szczepanskiego

3.          Problematyka s. praktycznej- wyjaśnienie pojęcia, krótka prezentacja problematyki na tle zagadnień osobowości nauk społecznych, powody powstania i istnienia s. praktycznej poprzez wskazanie i krótkie omówienie błędów powodujących kształtowanie się w społeczeństwie wiedzy w zakresie problematyki socjologicznej, znaczenie(zagrożenia) istnienia s. praktycznej

4.          Przyrodnicze podstawy życia społecznego- pojecie wskazanie głównych podstaw życia społecznego oraz ich powiązań ze sobą, Podział, krótkie omówienie elementów składowych z wskazaniem wpływu na kształt życia społecznego,

5.          Ekonomiczne podstaw życia społecznego - tak samo jak w punkcie 4 tylko ekonomiczne

6.          Kulturowe- tak samo jak w punkcie 4 tylko kulturowe:)

7.          Wpływ kultury na życie społeczne- omówienie mechanizmu wpływu kultury na życie społeczne, 4 płaszczyzny wpływu kultury na życie społeczne8)kulturowy ideał osobowości

8.          Kulturowy ideał osobowości- charakterystyka, składniki, definicja, wykazanie uzależnień czasowych i lokalizacyjnych, znaczenie dla funkcjonowania zbiorowości

9.          Rola społeczna- charakterystyka osobowości społecznej, składniki, definicja roli społecznej, wyjaśnienie istoty roli społecznej, warunki właściwego realizowania roli społecznej, konflikt ról, znaczenie ról społecznych dla funkcjonowania zbiorowości

10.        Jaźń- charakterystyka osobowości społecznej jej składniki pojecie jaźni rodzaje, znaczenie dla funkcjonowania zbiorowości

11.        Schemat kształtowania się więzi społecznej- pojecie różne uwarunkowania tworzenia się więzi, model powstawania

12.        Kontrola społeczna- pojecie, zalety i braki samokontroli, mechanizmy kontroli społecznej, rodzaje sankcji i zakres ich oddziaływania, znaczenie kontroli społecznej

13.        Instytucje społeczne- pojecie, uwarunkowania powstania instytucji społecznych, rodzaje instytucji, znaczenie instytucji,

14.        Zbiorowości jako formy zrzeszania się- wyjaśnienie pojęć: zbiór społeczny, kategoria społeczna, zbiorowość społeczna, pojecie mikrostruktury i makrostruktury społecznej, przykłady mikro i makrostruktur społecznych

15.        Grupa społeczna- definicja, omówienie poszczególnych elementów definicji, wskazanie na powiązania poszczególnych elementów składowych grupy społecznej

16.        Klasyfikacja grup- znaczenie klasyfikacji grup, wskazanie 4 podziałów grup z uwzględnieniem kryterium podziału oraz omówienie wymienionych rodzajów grup, charakterystyka grup celowych oraz lokalnych

17.        Pojecie organizacji społecznej- definicja organizacji społecznej, sposoby rozumienia pojęcia organizacja na gruncie socjologii, właściwości organizacji społecznej jako konstrukcji obejmującej swym oddziaływaniem ludzi, wpływ cech członków organizacji na funkcjonowanie organizacji

18.        Cele i funkcje organizacji społecznej- pojecie celu organizacji, sposoby osiągania celów organizacji, sposoby określania celów org., typy celów organizacji, zmiany, problematyka kolizji celów, funkcje organizacji

19.        Typologie organizacji społecznych- pojecie typologii, przykłady organizacji wraz z podaniem kryteriów stosowanych w typologiach, sfery działalności organizacji

20.        Analiza budowy i funkcjonowania organizacji społecznej- struktura, cele organizacji, pojecie struktury i rodzaje, ustalenie celów organizacji i ich powiązanie ze strukturami, pojecie podsystemu społecznego i jego znaczenie, związek z analiza organizacji, pojecie uczestnictwa organizacyjnego,

21.        Problematyka komunikacji w organizacji społecznej- komunikacja społeczna jako proces społeczny, uwarunkowania sytuacyjne procesu komunikowania, komunikowanie bezpośrednie i pośrednie, obszary analizy procesu komunikowania, charakterystyka koncepcji R>K Mertona, pojecie sieci, kierunki komunikowania, konsekwencje z tym związane, wpływ komunikowania na stopień racjonalizacji działania organizacji

22.        Pojecie kultury organizacyjnej- pojecie kultury organizacyjnej, elementy składowe kultury org., poziomy funkcjonowania kultury org., uwarunkowania kształtowania się kultury org., funkcje kultury org., typy kultury org.

23.        Zmiany funkcjonowania organizacji

24.        Władza i przywództwo w organizacji społecznej- władza i przywództwo wyjaśnienie pojęć, podobieństwa różnice, źródła władzy koncepcje władzy, charakterystyka cech przywódczych, typy przywództwa organizacyjnego

25.        Konflikt społeczny i jego rodzaje- definicja konfliktu rodzaje konfliktów znaczenia i konsekwencje konfliktu

26.        Konflikt w organizacji społecznej- pojecie konfliktu org., cechy wspólne konfliktów org., typy tych konfliktów, przebieg i dynamika konfliktów org., strategie walki z konfliktami organizacyjnymi, zalety i wady konfliktów org.

27.        Procesy decyzyjne- pojecie decyzji organizacyjnej, problemy rozstrzygane przez decyzje organizacyjne, sytuacje decyzyjne procesów ich rodzaje

28.        Schemat procesów decyzyjnych w organizacjach społecznych- pojecie procesu decyzyjnego, podstawowy schemat procesu decyzyjnego, etapy tego procesu, uczestnicy procesu decyzyjnego

29.        Uwarunkowania skuteczności procesów decyzyjnych w organizacjach społecznych- przyczyny zakłóceń procesu decyzyjnego, techniki zapobiegania zakłóceniom, pojecie i znaczenie grupowego podejmowania decyzji.

Ad.1

Socjologia jest to nauka, która zajmuje się problematyką państwa, funkcjonowaniem, przekształcaniem i zanikiem zbiorowości, funkcjonowaniem jednostki w społeczności, wzajemnych relacji między jednostką a zbiorowością i między samymi zbiorowościami.

Po raz pierwszy, w 1837 r. sformułowano założenia tej nauki. Comt’e – napisał dzieło pod tytułem “Socjologia”. Socjo – towarzysz, stowarzyszony, logo – słowo, nauka

Ludzkość tymi problemami zajmowała się dużo wcześniej, ale dopiero wtedy wyodrębniono socjologie jako naukę.

Socjologia dzieli się na dwie części: socjologie ogólną i szczegółową.

Socjologia ogólna zwana także teoretyczną zajmuje się podstawowymi pojęciami, teoriami i hipotezami badawczymi. Rozwija ona cztery podstawowe teorie dotyczące: struktur społecznych, zmian lub rozwoju społecznego, zachowania społecznego zbiorowości oraz zachowania społecznego jednostki.

Socjologia szczegółowa zwana także empiryczną zajmuje się badaniem tylko pewnego fragmentu, aspektu zbiorowości ludzkiej. Socjologia szczegółowa dzieli się obecnie na ponad trzydzieści subdyscyplin tj. socjologia pracy, religii, kultury, medycyny, wsi i rolnictwa, miasta itd.

Ad.2

Osobliwość przedmiotu badań socjologicznych tłumaczy i wyjaśnia powody utrzymującej się w socjologii widocznej przewagi składników empirycznych nad teoretycznymi. Do pełnego wyjaśnienia  i ustalenia ich wyznaczników konieczne jest zrozumienie sensu, jaki swoim zachowaniem  nadają indywidua czy zbiorowości ujmowane zawsze, na tle jakiejś szerszej całości, poddawanej oddziaływaniom i wpływom różnorodnych czynników natury przyrodniczej, ekonomicznej, kulturowej i psychospołecznej. Występują trzy elementy:

·           Zbiorowości społeczne (grupa, krąg, tłum, publiczność, naród)

·           Instytucje społeczne (inaczej niż w języku potocznym; np. małżeństwo, radio “Wolna Europa”)

·           Procesy i zjawiska masowe

Jest to nauka najbardziej empiryczna (doświadczalna), – bo trzeba wciąż przeprowadzać badania

Ad.3

Socjologia praktyczna jak opisuje Jan Szczepański jest to funkcjonująca w społeczeństwie wiedza dotycząca tego, czym socjologia jako nauka się zajmuje, którą każdy przeciętny człowiek posiada. Występują trudności z uprawianiem socjologii, gdyż jest to nauka, a społeczność zajmuje się problemami życia codziennego, każdy z nas ma swoje zdanie na dany temat. W większości jednak wiedza ta oparta jest na stereotypach i dlatego socjologia ma ukazywać w społeczeństwie naukowe podejście do wiedzy w tej materii.

Najczęściej występujące błędy to:

·           Język potoczny – do różnych słów przyporządkowane jest różne znaczenie – a socjologia tylko opisuje (bardzo rzadko ocenia)

·           W ludziach tkwi założenie, że jak w czymś uczestnicz to się na tym znają

·           W nauce dążymy do odkrycia prawdy i prawidłowości a potem zastanawiamy się, co z tym zrobić – a w życiu codziennym zastanawiamy się jak rozwiązać daną sytuacją

·           Stosujemy w nauce wypracowane techniki badawcze a w życiu nie

Ad.4

Przyrodnicze podstawy życia społecznego - obejmują one czynniki dotyczące samego człowieka jako istoty biologicznej, jego środowiska geograficznego i struktury ludności. Do przyrodniczych podstaw życia społecznego zaliczają się podstawy biologiczne, geograficzne oraz demograficzne. Na podstawy biologiczne składają się takie czynniki jak: rozbudowany system nerwowy, mowa, przeciwstawny kciuk, rozbudowany system potrzeb, trwały popęd seksualny, wzrok skierowany na przód, długa zależność dziecka od rodziców.

Do podstaw geograficznych zaliczamy: klimat, ukształtowanie terenu, szata roślinna, zwierzęta, rośliny, nawodnienie, rzeki.

Z kolei na podstawy demograficzne zalicza się: podział na płeć, wiek, płodność, przyrost naturalny, zdrowotność.

Ad.5

Ekonomiczne podstawy życia społecznego dzielą się na: proste i złożone.

Proste – im więcej pieniędzy tym bardziej rozbudowane społeczeństwo

Złożone, – jeśli rozwijają się siły wytwórcze, to zmienia się życie społeczeństwa.

Czynnikami ekonomicznymi stanowiącymi podstawy życia społecznego są m.in. sposoby użytkowania zasobów środowiska geograficznego, narzędzi i maszyn niezbędnych do wykonywania pracy produkującej środki zaspakajania potrzeb oraz umiejętność i sprawność ludzi uczestniczących w procesach produkcyjnych, a także organizacja pracy. Człowiek nie może istnieć, jeżeli nie zaspakaja swoich potrzeb, a nie może ich zaspokoić, jeżeli nie wyprodukuje odpowiednich środków. Na proces produkcji składa się: praca, przedmiot, który człowiek w trakcie pracy przekształca, oraz narzędzia. Narzędzia i siła robocza stanowią siły wytwórcze danego społeczeństwa. Oba te składniki podlegają ciągłemu doskonaleniu i dzięki temu korzystnie wpływają na tempo rozwoju społeczności.

Ad.6

Kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.

Kulturę dzielimy na materialną i niematerialną (duchową).

Kultura materialna jest zbiorem najrozmaitszych przedmiotów użytkowych. W jej skład wchodzą narzędzia, środki komunikacji, ubrania, mieszkania, czyli wszystkie wytwory zaspakajające potrzeby społeczeństwa.

Kultura niematerialna obejmuje wytwory symbolizujące dążenia ludzkie do ideałów piękna, dobra, sprawiedliwości, prawdy, wolności, równości oraz zespoły idei, wyobrażeń, dzieł sztuki, symboli obyczajów itd.

Kultura pojawia się we wszystkich aspektach życia społecznego. Spożywanie posiłków, religia, odpowiednie wzorce zachowań, sposoby zaspakajania potrzeb, to wszystko tworzy kulturę, ten sposób wpływu kultury na jednostkę nazywamy socjalizacją.

Ad.7

Kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom

Kultura pojawia się we wszystkich aspektach życia społecznego. Człowiek zaspakajając nawet typowo biologiczne potrzeby stosuje odpowiednie wzorce kulturowe. Spożywanie posiłków, religia, odpowiednie wzorce zachowań, wszelakie sposoby zaspakajania potrzeb, to wszystko tworzy kulturę, która z kolei w ogromnym stopniu wpływa na życie społeczne. Pod wpływem kultury człowiek staje się z istoty ludzkiej istotą społeczną, co jest zgodne z tezą, że człowiek nie rodzi się ludzkim, lecz staje się nim w procesie wychowania. Ten mechanizm wpływu kultury na jednostkę nazywamy socjalizacją. Jest to najważniejszy, ale nie jedyne taki mechanizm. Obok niego występują jeszcze trzy inne tj. ustanawianie systemów wartości i kryteriów je określających, ustalanie wzorców zachowania i postępowania, konstruowanie modeli (ideałów) zachowań, instytucji i systemów. Socjalizacja poza społeczeństwem, a co za tym idzie bez kultury nie była by możliwa. Wpaja ona dyscyplinę, rozbudza aspiracje, dostarcza wiedzy i uczy ról społecznych. Na aktywność społeczno-kulturową jednostki znaczący wpływ ma jej uczestnictwo w działaniu różnych grup społecznych, począwszy od rodziny. W procesie wychowania następuje internalizacja podstawowych zasad kultury, czyli uznanie przez jednostkę wzorów wartości i hierarchii dóbr

sugerowanych przez wychowujących za swoje, czyli wewnętrzne ich zaakceptowanie i uznanie za własne. Oddziaływanie poszczególnych mechanizmów kulturowych na jednostkę i społeczeństwo jest zawsze selektywne i zróżnicowane.

Ideał to taki wzorzec wysoko usytuowany, że z góry zakładamy, że go nie osiągniemy, lecz samo dążenie do jego osiągnięcia jest już wartością. Na kulturowy ideał osobowości składa się zespół cech mówiących o tym, jaki ideał wychowawczy należy propagować w danej epoce historycznej, aby młodą jednostkę wychować na dobrego członka społeczeństwa. Kulturowy ideał osobowości kształtuje się w dzieciństwie.

Ad.8

Ideał to taki wzorzec wysoko usytuowany, że z góry zakładamy, że go nie osiągniemy, lecz samo dążenie do jego osiągnięcia jest już wartością. Na kulturowy ideał osobowości składa się zespół cech mówiących o tym, jaki ideał wychowawczy należy propagować w danej epoce historycznej, aby młodą jednostkę wychować na dobrego członka społeczeństwa. Kulturowy ideał osobowości kształtuje się w dzieciństwie. Ma on duże znaczenie w dalszym życiu człowieka, gdyż pomaga mu budować jego system wartości.

Ad.9

Rola społeczna jest spójnym systemem zachowań wynikającym z przynależności jednostki do określonych grup i innych zbiorowości. Na każdą rolę społeczną składają się odpowiednie prawa i obowiązki, przywileje i powinności. Realizacja ich jest właśnie pełnieniem roli wynikającej z dobrowolnej lub wymuszonej przynależności jednostki do grup i innego typu zbiorowości. Pełnienie roli społecznej ujawnia typ i rzeczywiste wnętrze osobowości danego człowieka. Stąd pochodzi stwierdzenie, że jednostkę, czy też zbiorowość najlepiej poznajemy po działaniu. Zakres realizacji każdej roli społecznej zależy od:

·           Właściwości anatomiczno-psychicznych danej jednostki

·           Wzoru osobowego akceptowanego w danej grupie

·           Sposobu definiowania danej roli

·           Struktury i organizacji grupy oraz sankcji

Od jakości i zakresu realizacji ról zależy funkcjonowanie społeczeństwa, jego gospodarki, administracji, kultury czy obronności. Od osobowościowych czynników każdego człowieka, w tym głównie od jego różnorodnych ról, zależy stopień realizacji celów jednostkowych i ogólnonarodowych.

Ad.10

Jaźń jest to obraz samego siebie. Jednostka zastanawiając się nad samym sobą widzi się, zależnie od “społecznego zwierciadła” w czterech wersjach, czyli jaźniach:

1.          Pierwiastkowa jest to obraz samego siebie, który mamy niezależnie od wpływów z zewnątrz

2.          Fasadowa jest to obraz samego siebie, który pokazujemy na zewnątrz

3.          Odzwierciedlona to, jaki jestem w świetle wypowiedzi innych

4.          Zobiektywizowana to suma wiedzy, mądrości i doświadczenia, które dana jednostka zdobyła w procesie socjalizacji – najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i swoją globalną ocenę.

Ad.11

Więź społeczna jest to ogół stosunków, połączeń i zależności skupiających jednostki w zbiorowości ludzkie. Więź społeczna prowadzi do powstania zbiorowości społecznej.

Składniki więzi społecznej:

Czynniki obiektywno-formalne (do końca XVIII w)

·           Więzi polityczne

·           Więzi kościelne

Ludzie łączą się według poglądów i wiary

Czynniki spontaniczno – subiektywne (obecnie) – tą stroną zajmują się głównie psychologowie społeczni zajmujący się identyfikacją jednostki z grupą lub innym typem zbiorowości. Więź społeczna jest zjawiskiem ulegającym częstym i znacznym modyfikacjom w krótkim niekiedy okresie. Cechuję ją zróżnicowana intensywność i trwałość, ale zawsze musi posiadać przynajmniej jeden z poniższych komponentów:

·           Styczność przestrzenna

·           Styczność i łączność psychiczna

·           Styczność społeczna

·           Wzajemne oddziaływanie

·           Wzory działań społecznych

·           Zależność społeczna

·           Stosunek społeczny

·           Instytucje społeczne

·           Kontrola społeczna

·           Organizacja społeczna

Enumeracja składników więzi społecznej w pewnym sensie odpowiada poszczególnym etapom jej narastania.

Następnymi etapami kształtowania się więzi społecznej jest styczność.

Więź międzyludzka w większości przypadków rozpoczyna bezpośrednie spotkania. Socjologowie nazywają je stycznościami.

Wyróżniają 3 rodzaje styczności:

·           Styczność przestrzenna

·           Styczność psychiczna

·           Łączność psychiczna i społeczna

Styczność przestrzenna – zetknięcie się jednostek (fizyczne lub psychiczne). Jest to najbardziej elementarny i najwcześniejszy etap kształtowania się więzi społecznej. Rolę swoistego spoiwa spełnia wspólnie użytkowana przestrzeń, która zbliża obcych sobie ludzi.

Styczność psychiczna – widzę człowieka (styczność przestrzenna) i widzę, że ma coś, czego ja pragnę (styczność psychiczna). Jest to efekt wzajemnego zainteresowania się pewnymi cechami osób pozostających w styczności przestrzennej. Może przekształcić się w łączność psychiczną.

Łączność psychiczna – pokazanie, że jesteśmy sobą zainteresowani (ruchy, gesty, uśmiech). Jednak nawet jej brak czy pojawienie się elementów nienawiści nie oznacza całkowitego rozpadu i braku więzi społecznej.

Konsekwencją styczności i łączności psychicznej może być styczność społeczna

Styczność społeczna – pewne układy składające się, co najmniej z następujących elementów składowych:

·           2 partnerów

·           Przedmiot (wartość materialna lub duchowa)– coś, dzięki czemu wchodzą w kontakt

·           Pewne zachowanie (czynności towarzyszące)

Rodzaje styczności społecznych wg kryteriów:

1. Czas i częstotliwość

·           Trwałe – przelotne

2. Potrzeby

·           Prywatne – publiczne

3. Przedmioty

·           Osobowe – rzeczowe

4. Formę przestrzenną

·           Bezpośrednie - pośrednie

Wzajemne oddziaływanie – wynika z postaw antagonistycznych bądź sympatii. Jego przejawy to np. adaptacja, dyskusja, sprzeczka.

We wzajemnym oddziaływaniu a tym samym w działaniu społecznym wyróżniamy:

·           Podmiot działania (jednostka luz zbiorowość)

·           Przedmiot działania – obiekt społeczny (jednostka, zbiorowość), na który ukierunkowane jest działanie

·           Narzędzia działania – słowa, gesty, mimika

·           Metody działania – sposoby zastosowania tych narzędzi (prośba, kpina, perswazja)

·           Wynik działania – społeczna reakcja przedmiotu działania

Skuteczność działań społecznych zależy od zastosowania właściwych wzorów, które są w pełni zrozumiałe w takiej kulturze, w jakiej zostały wytworzone

Wzory zachowań, a tym samym i działań społecznych, których odmianą są wzajemne oddziaływania, stanowią element dziedzictwa kulturowego. Dodatkowo stanowią jeden z czynni...