Karol May
"W wawozach balkanow"Pasjonująca książka przygodowa znanego klasy , ~ ~a..
teratury podróżniczej, której akcja rozgrywa się w
jach imperium tureckiego, w dzikiej scenerii gór Pół-
wyspu Bałkańskiego. Bohaterowie powieści: Kara ben
Nemsi w towarzystwie Hadżi Halefa Omara, Osko
i Omara ben Sadeka wyruszają z Adrianopola na
spotkanie z groźnym i tajemniczym "świętym" Muba-
rekiem. W czasie wyprawy są świadkami zaskakują-
cych zdarzeń, przeżywają chwile pełne emocji i na-
pięć, jak np. w Melniku, kiedy Halef zakrada się do
"gołębnika" lub w Ostromczy, kiedy bohaterowie stają
oko w oko z Mubarekiem.
Powieść W w~wozach Balkanów to książka z tzw.
cyklu arabskiego Karola Maya.
ISBN 83-85696-70-9 aes~s
KSIĄŻKI KAROLA MAYA
z tzw. cyklu arabskiego
Przez pustynię [1990j
Przez dziki Kurdystan [1990j
Z Bagdadu do Stambułu [w przygotowaniuj
W wąwozach Bafkanów [1993j
Przez krainę Skipetarów [1991 j
Szut [w przygotowaniuj
I. PO~ZA~TEI~ POŚCIGU
Po opuszczeniu Adrianopola nie ujechaliśmy daleko, ja, Halef,
Omar i Osko w towarzystwie trzech saptije, gdy usłyszeliśmy
za sobą tętent kopyt. Obróciwszy się do tyłu ujrzeliśmy jeźdźca;
który starał się nas dopędzić galopem. Natychmiast powściągnęliś-
my wierzchowce, żeby go dopuścić bliżej, i niebawem rozpoznaliś-
my Malhema, odźwiernego Hulama. Jechał na ciężko objuczonym
koniu, w końcu 'ednak dotarł do nas i zeskoczył na ziemię.
- Sela drowił nas krótko.
Odp~wi tym samym pozdrowieniem, a na nasze pyta-
jące spojrzenia wyjaśnił mi, co następuje:
- Wybacz, efendi, że przerywam waszą śpieszną podróż! Mój
pan przykazał mi pojechać za wami.
- W jakim celu? - zapytałem. ,
- Żeby wam doprowadzić tego konia.
- Czym go tak abjuczyłeś? - dociekałem dalej.
- Żywnością i innymi rzeczami, których być może będziecie
potrzebować.
- Jesteśmy zaopatrzeni na wiele dni!
- Pomimo to. Mój pan uważał, że ludzie, których ścigacie, mo-
gą zbaczyć z drogi. Jeśli ruszą w góry, to znajdziecie tam tylko
paszę dla koni, a dla siebie nic.
- Twój pan jest .bardzo łaskawy. Ale ten ciężko objuczony koń
nadaje się tylko do tego, żeby opóżniać naszą podróż.
- Przyprowadziłem go wam, bo taki miałem rozka~z. Afietde
kalyn! Allah sefer inisi chairli eileje - bywajcie zdrowi, niech
Allah da wam dobrą podróż! - Mówiąc te słowa, Malhem zarzucił
koniowi lejce na szyję, wykonał w tył zwrot i ruszył śpiesznym
krokiem z powrotem do Edirne.
Halef natychmiast zwrócił swego konia w stranę miasta i zapy-
tał:
5
- Mam za nim jechać, sihdi?
- Po co?
- Żeby schwytać Malhema i sprowad~zić go tutaj, by poznał
twoją wolę!
- Zostaw go! Nie możemy tracić czasu.
- Ciekaw jestem, co zapakowano w te derki i maty!
- Nie musimy tego wcale wiedzieć teraz. Przekonamy się, co
w nich jest, wieczorem. Łap luzaka za cugle! Naprzód!
Podjęliśmy na nowo przerwaną podróż. Ja jechałem przodem,
pozostali za mną, a to dlatego, że musiałem szukać śladów, choć
zajęcie to wydawało się beznadziejne.
Drogę trudno było nazwać gościńcem, choć panował na niej do-
syć ożywiony ruch. Mały Hadżi miał rację mówiąc, że łatwiej by
było odnaleźć ślady ściganego na Saharze niż tutaj. Dlatego też
zwracałem uwagę nie na samą drogę, lecz na jej lewy skraj. Dru-
gą stronę drogi tworzył brzeg Ardy. Dopóki nie odkryłem tutaj
śladów wskazujących na to, że trzej jeźdźcy zboczyli z kierunku,
w którym podążaliśmy za nimi, mogłem być raczej pewny, iż ma-
my ich przed sobą. Spotykaliśmy jeźdźców, ciężkie wozy ładowne
i wędrowców pieszych, lecz nikogo nie wypytywałem. Ponieważ
uciekinierzy przejeżdżali tędy jeszcze wczoraj wieczorem, nie
mógł ich widzieć żaden z napotkanych ludzi. Nie zatrzy
się również przy malych skupiskach domów przy trak e
odchodziła tam żadna droga, którą mógłby obrać Barud e .
Kiedy jednak dotarliśmy do miejscowości zwanej Ortaktij, gdzie
odbijało na ~ki parę ścieżek, zatrzymałem się i zagadnąłem pierw-
szego napotkanego człowieka:
- Selam! Czy jest może w tej miejscowości, którą niech Allah
błogosławi, jakiś bekezi 1?
Zapytany nosił przy boku ogromną ciężką szablę, w prawicy
trzymal potężną pałkę, fez obwiązał kawałkiem szmaty, sztywnym
od brudu, i był boso. Przypatrywał mi się przez chwilę, po czym
przystąpil do bliższych oględzin moich towarzyszy podróży.
- No więc? - zn.iecierpliwiłem się.
- Jawasz, jawasz - powoli, powoli! - napomniał mnie łach-
maniarz.
Wsparł się na swoim kiju i zaczął poddawać dokładnym oględzi-
nom niewielką postać Hadżiego. Halef jednakże sięgnął do kluczki
u siadła i wyciągnąl swój bicz.
' noCny strażnik
6
- Wiesz może, co to jest?
Zapytany wykonał szybki ruch i chwycił za szablę.
- A ty, lilipucie, wiesz, co to jest?
Lilipucie! Żadne inne słowo nie mogło tak głęboko obrazić Ha-
lefa. Odchylił rękę do zadania ciosu, ale szybko wcisnąłem sżę
swoim koniem pomiędzy obydwu i ostrzegłem go:
- Tylko bez pośpiechu, Halef! Ten człowiek odpowie na moje
pytanie.
Wyciągnąłem z kieszeni kilka drobnych monet, pokazałem czło-
wiekowi z szablą i powtórzyłem:
- No więc, jest tutaj jakiś bekczi?
- Czy dasz mi te pieniądze? - zapytał:
- Owszem.
- No to dawaj! - odrzekł krótko mężczyzna i wyciągnął rękę.
- Najpierw odpowiedź!
- Tak, jest tutaj bekczi. A teraz dawaj pieniądze!
Było tego zaledwie kilka miedzianych para.
- Masz! - powiedziałem. - Gdzie mieszka bekczi?
Schował pieniądże, przechylił głowę w bok i zapytał z krzywyxn
iechem:
Czy zapłacisz też za to pytanie?
- Już dostałeś zapłatę!
- Za pierwsze pytanie, ale nie źa drugie.
- Dobrze, masz tu jeszcze dwie monety po pięć para! No więc
gdzie mieszka bekczi?
- Tam, w ostatnim domu - wyjaśnił mężczyzna, wskazując
na budowlę, która nie zasługiwała nawet na miano chaty, lecz
najwyżej stajni.
Ruszyliśmy w podanym kierunku. Kiedy dotarliśmy do walące-
go się domostwa, zsiadłem z konia, by zbliżyć się do dziury, która
służyła za wejście i wyjście. W tej samej chwili w otworze poja-
wiła się kobieta, którą wywabił ze środka tętent kopyt naszych
koni.
- Wai atasz g~sunu - oj, biada! Zamknij oczy! - zawołała
i czym prędzej wycofała się.
Jej twarzy nie zasłaniał bowiem czarczaf i stąd owa płochliwość.
Także ona była boso. Ciało miała owinięte w jakąś starą obszar-
paną sukienkę, a włosy wyglądały tak, jakby były fabryką filcu.
Jej twarz nie oglądała wody przypuszczalnie już od miesięcy. Są-
dziłem już niemal, że kobieta nie pokaże się więcej, ale po kilku
niecierpliwych okrzykach z mojej strony pojawiła się jednak.
Twarz zasłaniała teraz dnem jakiegoś połamanego kosza. Poprzez
?
szpary w splocie ona mogła nas widzieć, tymczasem nam nie
było dane radować oczu jej urodą.
- Czego chcecie? - zapytała nieśmiało.
- Czy tutaj mieszka bekczi? - musiałem zapytać znowu.
- Tak.
- Jesteś jego kobietą?
- Jestem jego jedyną kobietą - odparła z dumą. Przykładała
do tego wagę i chciała podkreślić fakt, że on,a jedna posiadła serce
swego nocnego paszy.
- Czy on jest w domu?
- Nie.
- Gdzie w takim razie jest twój pan?
- Wyszedł.
- Dakąd?
- Na ścieżki swojego urzędu.
- Ale przecież nie ma jeszcze nocy!
- Mój pan czuwa nad poddanymi padyszacha nie tylko nocą,
ale i w ciągu dnia. Nie jest zwyczajnym bekczi, lecz także sługą
kjai, którego rozkazy musi wykonywać.
Kjaja to naczelnik wioski. Wtem przypomniałem sobie mężczy-
znę, z którym rozmawialiśmy''przed kilkoma minutami. Odwróci-
łem się i słusznie, gdyż właśnie powoli i dumnie zbliżał się do nas
Tego jednak było już dla mnie za wiele. Przybrałem najbardziej
marsową minę i wyszedłem mu na spotkanie parę kroków.
- Ty sam jesteś bekczi? - zapytałem człowieka z wielką
szablą.
- Jestem - oświadczył z pewnością siebie.
Hadżż Halef Omar zauważył, że nie jestem już w dobrym humo-
rze, i naparł blisko koniem na strażnika nocy i dnia, cały czas
przy tym patrząc na mnie. Wiedziałem, o co mu chodzi, i przyzwa-
lająco skinąłem głową.
- Dlaczego nie powiedziałeś tego od ra~zu, kiedy poprzednio
z tobą rozmawiałem? - zapytałem surowo.
- Nie czułem takiej potrzeby. Masz jeszcze pieniądze?
- Dla ciebie będzie dosyć. Uważaj, wypłacę ci z góry za wszy-
stkie następne pytania.
Ponownie skinąłem głową, i na plecy strażnika poddanych pa-
dyszacha spadł z klaśnięciem bicz Halefa. Strażnik chciał uskoczyć
na bok, ale mały Hadżi tak pewnie naprowadził konia, ściskając
go jedynie udami, że przyparł tamtego do ściany i wymierzał mu
coraz to nowe baty. Chłostany nowet nie myślał o tym, ~żeby zro-
8
bić użytek ze swojej szabli czy pałki. Krzyczał tylko we wszelkich
możliwych tonacjach, a jego "jedyna" niewiasta mu wtórowała.
Kobieta zapomniała przy tym o zasłanianiu twarzy dnem kosza:
odrzuciła daleko tę tarczę swojej godności niewieściej, doskaczyła
do konia Hadżiego, złapała ga za ogon i zaczęła ciągnąć ze wszyst-
kich sił, krzycząc przy tym:
- Wai baszyna, wai baszyna - biada ci, biada ci! Jak możesz
tak obrażać sługę i ulubieńca padyszacha? Cofnij się, cofnij się!
Bre bre, he he - na pomoc, na pomoc!
Na dźwięk jej skrzeczącego głosu ożywiło się przed drzwiami
domów i chat. Wylegli z nich mężczyźni, kobiety i d~zieci i podbie-
gli do nas, chcąc ustalić przyczynę tych krzyków.
Skinąłem na Halefa, żeby przestał. Spełnił moje życzenie. Nocny
strażnik zdążył już chyba dostać ze dwanaście batów, wypuścił
pałkę z prawej ręki, wyciągnął z pochwy szablę i rozcierał lewą
ręką obolałe plecy.
- Jak śmiałeś to zrobić? Czy mam cię skrócić o głowę? Na-
puszczę na ciebie całą gminę, która cię rozerwie na strzępy!
Halef roześmiał się tylko. Chciał coś odpowied~zieć, ale nie zdą-
żył, gdyż przez krąg gapiów przecisnął się jakiś człowiek i zwrócił
się do mnie, pytając ostrym tonem: , '
- Co tu się dzieje? Kim jesteście?
Tak czy owak miałem przed sobą dostojnego naczelnika wioski,
na wszelki wypadek zapytałem jednak:
- A kim ty jesteś?
- Jestem kjają tej wioski. Kto wam dał prawo targnąć się na
mojego policjanta?
- Jego zachowanie dało nam do tego prawo.
- Dlaczego?
- Domagałem się ad niego informacji, a on mż jej odmówił.
Zażądał, żebym mu płacił za każdą odpowiedź z osobna.
- Może sprzedawać swoje odpawiedzi tak drogo, jak uważa.
- A ja mogę płacić za nie tyle, ile uznam za stosowne. Teraz
dostał zapłatę z góry i będzie mi musiał odpowiedzieć.
- Nawet $łowa! - wykrzyknął strażnik.
- Nawet słowa nie odpowie - potwierdził kjaja. - Targnęliś-
cie się na mojego sługę. Natychmiast macie pójść za mną! Zba-
dam całą sprawę, i otrzymacie zasłużoną karę!
Na te słowa mały Hadżi wyciągnął bicz i zapytał:
- Sihdi, czy mam dać temu kjai Ortakój do skosztowania pięk-
ną skórę z krokodyla?
- Teraz jeszcze nie, ale może później - odrzekłem.
- Co, psi synu, mn.ie chcesz kazać wychłostać? - zawołał na-
czelnik wioski.
- Niewykluczone - oświadczyłem spokojnie. - Ty jesteś
kjają tej wioski. A czy wiesz kim i czym ja jestem?
Zwierzchnik wioski milczał. Moje pytanie wydawało mu się bar-
dzo nie na rękę. Ciągnąłem więc dalej:
- Nazwałeś tego człowieka swoim policjantem?
- Tak, bo jest nim.
- Nie, nie jest. Jest mieszkańcem tej miejscowości, a ty uczy-
niłeś go swoim sługą, lecz policjantem nie jest. Przyjrzyj się na-
tomiast tym trzem jeźdźcom, którzy noszą mundury sułtana! Ty
masz nocnego strażnika, a ja mam przy sobie trzech prawdziwych
saptije. Czy domyślasz się już, że jestem kimś zupełnie innym niż
'~S'?
Żeby dodać moim słowom powagi, Halef trzasnął biczem przed
samym nosem kjai, który cofnął się wystraszony. Również osoby
stojące za nim odsunęły się do tyłu. Poznałem po ich minach, że
zaczynają mnie uważać za wielkiego pana.
- No, odpowiedz! - rozkazałem.
- Czelebim - mój panie, powiedz wpierw, kim jesteś! - po-
prosił kjaja, całkiem zbity z tropu.
- Nędzniku! - ofuknął go Halef. - Jak możesz żądać, żeby
tak wielki pan mówił ci, kim jest? Ale ja ci wspaniałomyślnie wy-
jawię, że stoisz przed dostojnym i szlachetnym Karą ben Nemsi
bejem, któremu oby Allah dał jeszcze wiele tysięcy wiosen, zim
rzecz jasna nie licząc. Mam nadzieję, że o nim słyszałeś!
- Nie, nigdy! - zapewnił zgodnie z prawdą zastraszony czło-
wiek.
- Co? Nigdy? - zgromił go mały Halef. - Mam może tak
długo ściskać twój mózg, aż wyjdzie z niego właściwa myśl? Przy-
pomnij sobie!
- Tak, słyszałem o nim - wyznał kjaja w najwyższym stra-
chu.
- Tylko raz?
- Nie, wiele, bardzo wiele razy!
- Twoje szczęście, kjajo! Inaczej bym cię uwięził i wysłał do
Stambułu, żeby cię utopiono w Bosforze! A teraz posłuchaj, co ten
czcigodny efendi ma ci do powiedzenia!
Mówiąc te słowa, mój mały towarzysz odsu~ął się z koniem od
napastowanego. Jego oczy z pozoru płonęły jeszcze gniewem, lecz
10
kąciki ust drgały zdradziecko. Dzielny Hadżi musiał się bardzo
starać, żeby nie wybuchnąć śmiechem.
Oczy wszystkich zawisły teraz na moich ustach.
- Nie przybyłem tutaj po to, żeby wam wyrządzić jakieś zło -
uspokoiłem kjaję. - Przywykłem jednak do tego, że na moje py-
tania odpowiada się natychmiast. Ten człowiek odmówił mi udzie-
lenia informacji z dobrej woli, chciał wymusić ode mnie pienią-
dze! Dlatego kazałem go wychłostać. Od niego zależy, czy dostanie
jeszcze bastonadę!
W czasie gdy ja zwróciłem się do nocnego strażnika, naczelnik
wioski dał śpiesznie znak swojemu podwładnemu i szepnął do
niego:
- Na Allaha, odpowiedz prędko!
Nocny opiekun poddanych padyszacha przybrał tak wyprężoną
postawę, jakby ujrzał we mnie władcę wszystkich wiernych.
- Efendi, zadaj rni pytanie!
- Czy czuwałeś ostatniej nocy? - zapytałem.
- Jak długo?
- Od wieczora do rana.
- Czy przez Ortakój przejeżdżali jacyś obcy?
- Nie:
Zanim jednak bekczi udzielił odpowiedzi na to pytanie, posłał
kjai pytające spojrzenie. Wprawdzie nie widziałem twarzy tego
ostatniego, ale zobaczyłem już dosyć i mogłem nie dawać wiary
słowom odpowiadającego. Dlatego powiedziałem surowo:
- Kłamiesz!
- Mówię prawdę, panie!
W tej samej chwili obróciłem się szybko do kjai i spostrzegłem,
że ostrzegawczym gestem położył rękę na ustach. Najpierw szep-
nął do strażnika, by prędko odpowiedział, a teraz polecił mu mil-
czeć. To było zastanawiające. Zapytałem strażnika:
- I nie rozmawiałeś z żadnym obcym?
- Dobrze! Kjajo, gdzie jest twoje mieszkanie?
- Ten dom po drugiej stronie - odpowiedział zapytany.
- Ty i bekczi pójdziecie tam ze mną, tylko wy dwaj. Muszę
z wami porozmawiać.
Nie oglądając się na nich, skierowałem się do wskazanego mi
domu i wszedłem do środka. Zbudowany był na bułgarską modłę
i shładał się tylko z jednega pomieszczenia, podzielanego jednak
11
przy pomocy wiklinowych mat na kilka przegród. W przedniej
części znalazłem niski tabo~ret na trzech nogach i usiadłem na nim.
Obydwaj wymienieni nie mieli odwagi mi się oprzeć. Prawie
od razu podążyli za mną. Przez dziurę w murze, która służyła za
okno, zauważyłem, że na zewnątrz dalej trzymają zgromadzonych
ludzi, ale w pełnej szacunku odległości od moich towarzyszy.
Kjaja i jego podwładny wyraźnie byli w kwaśnych humorach.
Obydwaj się bali, i musiałem to wykorzystąć.
- Bekczi, czy w dalszym ciągu podtrzy~ujesz to, co powiedzia-
...
maryla_walczynska