1_RIF.doc

Rachunkowość instytucji finansowych                          1 wykład                                     24.02.08

Egzamin:

W połowie czerwca

2 części:

1 cześć: TEST: 23 pytania jednokrotnego wyboru z 3 możliwości, 12 dobrze na zaliczenie

2 część: 5 operacji do zaksięgowania

W końcu maja da skrót wykładów.

Literatura:

1.       Jankowska K., Baliński K., „Rachunkowość bankowa” wyd. Difin, Warszawa

2.       Misińska D., Niewiadomska M., „Rachunkowość bankowa” wyd. Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego

3.       Karmańska A. „Rachunkowość zarządcza ubezpieczeń” wyd. PWN

4.       Roncka – Chmielowiec W. „Zarządzanie finansami w zakładach ubezpieczeń”

5.       Księgowość 2007 wyd. C. H. Beck

Program zajęć

Część 1

1.       Zasady i organizacja rachunkowości w bankach

2.       Rozliczenia pieniężne klientów i banku

3.       Klasyfikacja i ewidencja kredytów

4.       Papiery wartościowe, klasyfikacja i ewidencja

5.       Ryzyka bankowe w rachunkowości

6.       Ustalanie wyniku finansowego i sprawozdawczość finansowa

Część 2

1.       Zasady i organizacja rachunkowości w zakładach ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i funduszy inwestycyjnych

2.       Dokumentacja i ewidencja zdarzeń gospodarczych

3.       Sprawozdawczość finansowa

Rachunkowość to część systemu zarządzania. Jest podmiotem, który informuje o aktywach i źródłach finansowania czyli pasywach. Rachunkowość grupuje i przetwarza przychody i koszty.

Bank różni się tym, że świadczy usługi finansowe.

Prawo bankowe precyzuje jakie operacje zastrzeżone są dla banku, a jakie dla innych instytucji, podmiotów.

Czynnościami bankowymi jest przyjmowanie depozytów i prowadzenie rachunku. Bank oferuje pieniądze cudze. Depozyty stanowią podstawowe źródło operacji bankowych. Te pieniądze stanowią źródło finansowania.

Prawo bankowe wprowadza instytucje nadzoru bankowego w zakresie normowania i regulowania różnych zagadnień np. utrzymywanie płynności płatniczych.

Do innych instytucji bank jest podobny tym, że celem działalności jest wypracowanie zysku.

Cechy banku:

1.       Angażowanie cudzych pieniędzy, finansowanie operacji własnych

2.       Zabezpieczenie depozytów przed skutkami ryzyka bankowego.

Obie cechy muszą być przez rachunkowość banku bieżąco monitorowane, aby bank nie utracił płynności i wypłacalności.

Bank żyje cudzym pieniądzem, korzysta z niego. Depozyty stanowią ok. 80% sumy bilansowej (to są depozyty klientów) w tym depozyty sektora niefinansowego – ludności to ¾ z tych 80%. Natomiast fundusze własne banku stanowią ok. 10%

Depozyty – szczególne zobowiązania banku, bo wymagają zwrotu na żądanie deponenta. Stopień wymagalności jest zróżnicowany w zależności od umowy jaką klient zawiera z bankiem.

Bank niezależnie od tego musi być wypłacalny.

Bank musi wykupić swoje zobowiązania. I z tego powodu struktura zobowiązań wg terminów to szczególne wymagania dla rachunkowości. Z tym łączy się koszt zobowiązań obcych.

Rachunkowość bankowa powinna dostarczyć danych, które umożliwiają określenie ceny pieniądza w czasie.

Bank pozyskane depozyty lokuje w operacje czynne (czynne operacje bankowe), czyli udzielanie kredytów, ponieważ jest to najbardziej sensowne i ogólnie korzystne.  Ustawa „Prawo Bankowe” poświęca temu wiele miejsca, bo p[pieniądz gotówkowy stanowi źródło.

Bank gromadzi depozyty, które stanowią pieniądz czasowo nieczynny. Bank uczynnia ten pieniądz udostępniając go podmiotom gospodarczym, które go potrzebują.  Tak więc bank pożycza d kogoś by komuś pożyczyć (kredytobiorcom) na warunkach zwrotnych (kredyt zwrócony wraz z odsetkami). Terminowość zwrotu określona jest realizacją celu kredytu. Jeśli przedsiębiorstwo nie zrealizuje swojego celu i jego sytuacja ulegnie załamaniu to bank nie otrzyma w terminie zwrotu kredytu i odsetek. Jeśli w banku powstaje dużo takich sytuacji to traci on płynność czyli zdolność zamiany aktywu – należności na pieniądz, który jest potrzebny do zapewnienia wypłacalności. Rachunkowość musi umożliwić bieżące monitorowanie płynności banku.

Problemy ryzyka

Bank jak każdy podmiot może ponosić ryzyko: polityczne, inflacyjne, stopy procentowej, najczęstsze jest jednak ryzyko kredytowe, które występuje w  wyniku utraty pieniądza pożyczone kredytobiorcy. Przyczyny niewypłacania kredytów są różne. Mogą to być przyczyny ekonomiczne u kredytobiorcy, błędy banku, nadużycia klientów aż do mentalności ludzi, którzy nie przestrzegają zasady, że pożyczone trzeba oddać.

Ryzyko kredytowe pomniejsza rentowność, osłabia płynność i zakłóca wypłacalność. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do upadłości banku.

Ryzyko kredytowe przenosi się również na depozyty. Dla ochrony pieniędzy deponentów utworzono Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Jego funkcjonowanie opiera się na sfinansowaniu strat jednego banku przez inne banki. Głównym celem tej solidarności jest zabezpieczenie systemu bankowego przed efektem domina. Upadek jednego banku może pociągnąć inne banki.

Rachunkowość bankowa

Specyfika banku polega na tym, że pożycza się od jednych aby pożyczyć innym, a korzyści finansowe banku to odsetki otrzymane od jednych a płacone innym. Fakt ten powoduje powstanie wysokiego stanu należności i zobowiązań w strukturze bilansu banku.

A. Bilans firmy produkcyjnej

A. Bilans banku

W przedsiębiorstwie mamy rzeczy później pieniądze, a w banku najpierw gotówka a potem środki trwałe. Takie ustawienie jest podyktowane potrzebami.

Płynność – szybkość zamiany określonego aktywu na pieniądz.

Rachunkowość bankowa to system ewidencji i grupowania operacji pieniężnych, przeprowadzanych za pośrednictwem rachunków bankowych przez ich posiadaczy oraz własnych operacji banku.

Podstawą rachunkowości bankowej jest więc rachunek bankowy jako instytucja prawna i ekonomiczna klientów banku i banku.

Rachunkowość bankową charakteryzują cechy szczególne:

1.       rzetelne i kompletne udokumentowanie operacji

2.       terminowe i bieżące księgowanie

3.       dokładność zapisów księgowych

4.       codzienne uzgadnianie obrotów i sald poszczególnych kont

5.       jedna zgodność zapisów kont analitycznych i syntetycznych

6.       szybka i dokładna sprawozdawczość.

Celem rachunkowości bankowej jest wykazanie zmian aktywów, kapitału i zobowiązań oraz obliczenie efektów ekonomicznych prowadzonej działalności, a więc ustalenie przychodów i kosztów ich uzyskania. I z tego celu wynikają konkretne zadania.

Podstawowym zadaniem jest ewidencja zmian w stanach środków gospodarczych,  czyli majątku banku i źródłach jego pochodzenia. Ta ewidencja przedstawia obraz finansowy banku, pokazując to co się dzieje w aktywach i kapitałach w okresie sprawozdawczym.

Drugie zadanie: obliczanie efektów ekonomicznych. Prowadzone przez ban operacje bierne, czynne i usługowe pociągają za sobą wydatkowanie środków rzeczowych, finansowych i nakładów pracy. Rozchód środków następuje po to by uzyskać przychód. I dlatego zadaniem rachunkowości bankowej jest (3) prowadzenie kalkulacji – określenie ekonomicznej opłacalności prowadzonej działalności. Z jednej strony ustalamy ta ekonomiczną opłacalność banku, ale też prowadzimy kalkulację opłacalności poszczególnych produktów banku. I stąd wynika (4) sprawozdawczość – bardzo rozbudowana w bankowości. Ma dostarczać organom zarządzającym bankiem, organom nadzoru bankowego i różnym ośrodkom administracji państwowej.

Do zadań rachunkowości bankowej należy też (5) interpretacja, czyli dostarczanie dodatkowych informacji dla potrzeb analizy i oceny zjawisk ekonomicznych zachodzących w banku i gospodarce kraju.

Informacje jakie pochodzą z rachunkowości bankowej powinny odpowiadać 3 kryterium.

Informacje powinny być:

1.       wiarygodne, czyli prawdziwe – wynikać z faktów ze zdarzeń rzeczywistych rejestrowanych przez rachunkowość

2.       pełne – obejmować istotne dla konkretnej decyzji wydarzenia ujawniające cały stan faktyczny, który jest skomplikowany. To wymaga od rachunkowości rejestrowania operacji bankowych w układach przydatnych dla analityków i decydentów. I dlatego rachunkowość bankowa stosuje określony plan kont i określa metody

3.       szybkie – dostarczane decydentom w terminach umożliwiających ich wykorzystanie w procesie decyzyjnym.

Bank jest częścią systemu bankowego – zbiór banków i oddziałów terenowych powiązanych wykonywaniem różnych operacji zleconych przez klientów banku i operacji prowadzonych przez bank z własnej inicjatywy. Jednostką nadzorującą i odpowiedzialną za sprawność systemu bankowego jest Bank Centralny. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski.

Zadania Banku Centralnego:

Grupa pierwsza: działania związane z prowadzeniem polityki pieniężnej nakierowanej na ochronę wartości złotego i pobudzenie wzrostu gospodarczego państwa.

Grupa druga: działania związane z bezpieczeństwem systemu bankowego nakierowane na ochronę interesów banku oraz na zapewnienie niezbędnej płynności i wypłacalności każdego banku.

Ze względu na takie zadania BC potrzebuje on wiele informacji od banków zrzeszonych. I tu mamy funkcje, jakie musi spełniać rachunkowość bankowa:

1.       ewidencyjna

2.       kalkulacyjna

3.       informacyjna

4.       interpretacyjna.

Podstawy prawne rachunkowości bankowej:

1.       Ustawa o rachunkowości z 1999 r. z późniejszymi zmianami

2.       Rozporządzenia Ministra Finansów

3.       Ustawa o NBP, która zobowiązała banki do przekazywania na żądanie NBP danych niezbędnych do oceny sytuacji finansowej i ryzyk sektora bankowego

4....