Okres średniowiecza zamykał się w ramach od V do XV wieku. Początek tej epoki to upadek cesarstwo zachodnio-rzymskiego i kultury greckiej, ideologia średniowiecza kształtowana był głównie przez chrześcijaństwo. Upadek nauki i edukacji sprawił, iż jedynie kler stanowił warstwę społeczną posiadającą wykształcenie (zazwyczaj umiejętność czytania i pisania). Średniowieczne ideały skupiały się jedynie na życiu wiecznym, któremu było wszystko inne podporządkowane. Charakterystyczna dla tego okresu jest asceza i umartwianie się. Osoby, które chciały posiąść życie wieczne, zapisywały swoje majątki kościołowi. Wychowanie w średniowieczu miało trojaki charakter:
· wychowanie rycerskie
· wychowanie cechowe
· wychowanie duchowe
Kandydat na rycerza pobierał nauki w zakresie władania bronią, układania pieśni, jazdy konnej. Rycerze uczestniczyli w walkach, w zawodach, biesiadowali. Uczono ich więc pewnej ogłady towarzyskiej, jednak większość z nich nie potrafiła czytać ani pisać. Podstawowe kształcenie otrzymywali tylko ci bogaci, którzy swoje majątki osiągali przez rozboje bądź za zasługi. Etos rycerza zakładał, iż każdy z nich oddawał:
· duszę - Bogu
· życie - królowi
· serce - kobiecie
· chwałę i honor - sobie
Kształcenie na rycerza obejmowało następujące etapy:
Wychowanie mieszczańskie (rzemieślnicze) obejmowało 3 następujące okresy:
W średniowieczu istniały dwa rodzaje szkół:
· trivium (trzy drogi) - był to niższy stopień, na którym nauczano łaciny (metodą na pamięć), w niewielkim stopniu dialektyki, retoryki - tutaj w aspekcie formułowania uzasadniających prawdy wiary wypowiedzi, uczono też pisania listów czy podań
· quadrivium (cztery drogi) - najwyższy stopień kształcenia, nauczano arytmetyki z astronomią, geometrii z geografią, muzyki (śpiew chóralny, kościelny); ten stopień nauczania był stosunkowo rzadki
Główną metodą nauczania była metoda scholastyczna, polegająca na uczeniu się na pamięć bez zrozumienia, a główną metodą wychowawczą były natomiast kary cielesne. Uczniowie mieszkali w małych, wilgotnych i zimnych celach, byli źle odżywiani (cierpienie miało im zapewnić życie wieczne).
Termin "Akademia" znany był już od czasów Akademii Platońskiej, Ateneum czy Szkoły Retorycznej (Rzym). Miejsca tworzenia pierwszych uniwersytetów to Bolonia, Paryż czy Oxford (XII wiek). W tym okresie powstają 2 typy uniwersytetów:
Średniowieczne uniwersytety zazwyczaj posiadały cztery wydziały:
Wydziały prawa, medycyny i filozofii nie podlegały władzom kościoła. Wydział filozoficzny stanowił obowiązkowy, pierwszy stopień nauki na uniwersytecie, którego ukończenie wieńczone było zdobyciem stopnia bakałarza. Student mógł w takim momencie zakończyć swoją naukę bądź kontynuować ją na innym wydziale. Kolejne uzyskiwane przez studentów stopnie to magister i doktora (o charakterze uznaniowym).
Uniwersytet Krakowski założony został przez Kazimierza Wielkiego w 1364 roku. Początkowo miał on posiadać cztery wydziały: teologiczny, prawniczy, medyczny i filozoficzny (głównym był wydział prawa), jednak wydział teologiczny nie uzyskał zgody papieża. Uczelnia funkcjonowała krótko, gdyż po śmierci założyciela nastąpił jej upadek i dopiero dzięki królowej Jadwidze w 1400 roku nastąpiło jej odrodzenie. Uzyskana zgoda na wydział teologiczny spowodowała, iż był to najbardziej rozbudowany wydział z czterech działających (posiadał aż 11 katedr). Dyrektorem był profesor, studenci mieszkali w wyznaczonym domu, a uniwersytet został oddany w opiekę biskupa krakowskiego
W pierwszym okresie, reformacja miała negatywny wpływ na szkolnictwo - nastąpiło tutaj zerwanie więzi z kościołem, gdyż Luter był przeciwnikiem średniowiecznego kształcenia. Pozytywne skutki reformacji to wprowadzenie do religii języka ojczystego, zwracanie uwagi na religijną edukację. Zaczynają się upowszechniać szkółki parafialne, następuje rezygnacja ze stosowania metody scholastycznej. Powstają inne odłamy religii, co powoduje zmianę postaw; kościół ulega reformacji, zostaje założony zakon jezuitów
Jezuici (Towarzystwo Jezusowe) był to męski zakon założony w 1534 roku w Paryżu przez Ignacego Loyolę. Działania zakonu skupiały się przede wszystkim na pracy oświatowej, czego wynikiem było powstanie sieci szkół średnich (tzw. kolegiów) i wyższych akademii. Propagowano zasadę nowej pobożności. Dla realizacji założonych celów, Jezuici korzystali z wielu nowatorskich rozwiązań (np. przekłady biblii na język narodowy, organizowali teatr szkolny itp.). Nauka w szkole - kolegium niższym - trwała 7 lat i obejmowała 5 następujących klas:
Kolegia wyższe, oprócz wyżej wymienionych klas obejmowały 2 bądź 3 letni kurs filozoficzny. Zajęcia były prowadzone przez zakonników, którzy nie pobierali za to opłat Każdy zakonnik musiał nauczać przez pewien okres czasu, do czego przygotowywały seminaria. Ich praca była kontrolowana.
Szkolnictwo polskie w XVII wieku
Jest to okres upadku szkolnictwa; podupadły takie polskie uczelnie jak Uniwersytet Krakowski, Uniwersytet Wileński czy Akademia Zamojska. Problem ten dotyczył również szkolnictwa średniego - nauczanie Jezuitów zaczęło bazować na starych, utartych metodach, a zakonnicy wycofali się z życia publicznego. Następuje zwycięstwo kontrreformacji.
Jeśli chodzi o Europę, wiek XVII był okresem wielkiego rozkwit oświaty, na którym to tle Polska wyglądała coraz gorzej. Podczas gdy w Europie zaczęły się pojawiać nowe prądy filozoficzne, polityczna i ekonomiczna sytuacja Polski była bardzo niekorzystna dla szkolnictwa - prowadzone wojny spowodowały ekonomiczną zapaść kraju. Następuje upadek uniwersytetów, a religijna nietolerancja skutkuje likwidacją kalwińskiego i ariańskiego szkolnictwa. Sposób nauczania w szkołach średnich uległ rutynie oraz izolacji od rzeczywistości społecznej. Krajem zaczęła rządzić bezkarna magnateria, której zamożność umożliwiało wysyłanie swoich dzieci do szkół za granicę.
Szkoła pracy Deweya
Nazwa "szkoła pracy" funkcjonowała na terenie Niemiec i w krajach skandynawskich, natomiast w pozostałych państwach - "szkoła aktywna". Twórcą tej idei był J. Dewey (szkoła pracy - G. Kerschensteiner). Szkoła aktywna prowadziła nauczanie treści programowych do pracy bądź innej formy aktywności twórczej. Wśród głównych założeń Deweya wymienić można następujące:
· szkoła miała kształcić w toku działania, ruchu
· szkoła miała być miejscem nie tylko pobierania lekcji, lecz również aktywnej pracy oraz życia społecznego
· należy kłaść nacisk na współpracę i solidarność w działaniu uczniów
· należy rozwijać w nich pomysłowość oraz twórczość
· podstawowymi zajęciami w szkole były: gotowanie, tkactwo, szycie czy garncarstwo, w trakcie których to czynności uczniowie poznawali teoretyczną stronę tych umiejętności; rezultat końcowy był wynikiem wielu badań, prób, eksperymentów
· praca była narzędziem poznawczym a zarazem instrumentem wychowawczym - przygotowywała do prowadzenia aktywności społecznej
· ta metoda kształcenia miała uaktywniać wrodzone instynkty - społeczny, badawczy, twórczy i artystyczny
System oświatowy - zespół wszystkich powiązanych ze sobą instytucji oświatowo - wychowawczych, funkcjonujących według ustalonych przez państwo zasad, do których należą:
o pedagogiczny, a więc nad programami, efektami kształcenia
o ekonomiczny, czyli kontrola nad finansami
Do kierunków przemian współczesnej oświaty zalicza się:
· równomierny rozwój poszczególnych szczebli kształcenia
· udrożnienie systemu oświaty
· upowszechnianie średniego wykształcenia
· upowszechnienie oświaty
· ustawiczność kształcenia
· wyższa jakość kształcenia oraz wychowania
Natomiast wśród warunków tych przemian wyliczyć należy:
· czynniki ekonomiczne - nakłady na oświatę
· odpowiednio przygotowana kadra
· uwarunkowania ideowo-polityczne - adekwatność oświaty do politycznej sytuacji kraju
· uwarunkowania kulturowe
· uwarunkowania społeczne - potrzeby społeczeństwa)
System oświatowy po II Wojnie Światowej charakteryzował w się następujący sposób:
· programy nauczania nie nadążały za postępującymi przemianami społecznymi
· istniał nierówny poziom kształcenia w mieście i na wsi
· miała miejsce wewnętrzna sprzeczność między formalnym i rzeczywistym prawem oświaty
· system oświaty nie był dofinansowany
· panowała dyskryminacja rasowe i wyznaniowa
Zmiany jakie wprowadzono do powojennego systemu oświaty to:
· zmiana długości trwania edukacji podstawowej z 7 do 8 lat
· próby stworzenia dziesięciolatki, czego efektem miał być wyższy poziom nauczania na wsi
· wprowadzono obowiązek ukończenia szkoły zasadniczej zawodowej bądź szkoły przysposobienia zawodowego (2 - 3 letnie szkoły)
· wprowadzenie reform programowych w zakresie szkolnictwa ponadpodstawowego; w szkołach zawodowych rozszerzono profile kształcenia przygotowujące do zawodu, liceach ogólnokształcących starano się zaktualizować treści nauczania i wprowadzić nowe
Po 1989 roku padła propozycja upowszechnienia szkolnictwa średniego, ustalono obowiązek szkolny do 18 roku życia. Reformy programowe szły w kierunku zmniejszenia objętości programów nauczania, wprowadzono minimum programowe, czyli część obowiązkową, podczas gdy pozostałe treści były do wyboru. Utworzono wiele godzin dla zajęć fakultatywnych, do szkół została wprowadzona nauka religii, nastąpiło odpolitycznienie programów szkolnych. Celem reformy z 1999 roku było upowszechnienie szkolnictwa średniego, podniesienie poziomu edukacji na wsi, większa koncentracja na kształceniu umiejętności, a nie tylko wiedzy encyklopedycznej oraz akcent na wychowawczą funkcję szkoły. Najbardziej widoczną zmianą była reorganizacja szczebli kształcenia: zamiast 8-letniej szkoły podstawowej i 4-letniego liceum, wprowadzono 6-letnią szkołę podstawową, 3-letnie gimnazjum i 3-letnie liceum.
johnnny_bravo