Biopierwiastki.pdf

Biopierwiastki

Nazywane też składnikami mineralnymi są niezbędne do budowy

organizmu i jego prawidłowego funkcjonowania. Pierwiastki wchodzące w

skład naszego organizmu muszą być dostarczane wraz z pokarmem w

odpowiedniej ilości (ewentualny nieduży nadmiar jest odkładany lub

wydalany). Podstawowe, z których zbudowany jest szkielet i pozostałe

układy nazywamy makroelementami (wapń, fosfor, magnez, sód, potas,

chlor, siarka). Mikroelementy (żelazo, mangan, jod, cynk, kobalt,

molibden, krzem, selen, wanad, fluor, chrom, miedź, nikiel, arsen) są

potrzebne w mniejszej ilości, ale są niezbędne do współdziałania i

zabezpieczenia właściwej przemiany materii w organizmie. Pierwiastki te

otrzymujemy wraz z pokarmem pod postacią składników mineralnych –

przeważnie sole i inne proste (łatwo przyswajalne) związki chemiczne.

Najwięcej składników mineralnych dostarczają nam rośliny oraz naturalne

wody mineralne. Szczególnie groźne dla organizmu mogą być braki

wapnia, fosforu, żelaza, jodu, potasu, magnezu.

Dzienne zapotrze bowanie na pierwiastki

Pierwiastek

Zapotrzebowanie dzienne w

(w przybliżeniu)

Symbol Nazwa

chrom

cynk

fluor

fosfor

jod

kobalt

magnez

mangan

0,5

10 - 25

ok. 1000

0,1 - 0,2

0,3

300 - 500

0,2

2 - 5

0,01 - 0,02

ok. 1000 (600 niemowlęta)

15 - 20

molibden

miedź

selen

wapń

żelazo

oraz

NaCl

sól

5 - 15

Arsen – jest konieczny w procsach metabolizmu (arginina – aminokwas),

przy zaburzeniach serca, przy zaniku mięśni i kruchości naczyń.

Chlor – razem z sodem odpowiada za ciśnienie osmotyczne. Jest

ważnym czynnikiem utrzymania równowagi elektrolitycznej w organizmie.

Niedobory chloru występować mogą po obfitych wymiotach, biegunkach,

oddawaniu nadmiernej ilości moczu, nadmiernym poceniu się. Jest

głównym składnikiem soli kuchennej.

Chrom – ułatwia przyswajanie węglowodanów, ma wpływ na utrzymanie

prawidłowego poziomu cholesterolu i cukru we krwi. Wchodzi w skład

wielu enzymów, jest czynnikiem ułatwiającym przyswajanie glukozy, ma

duże znaczenie dla osób chorujących na cukrzycę.

Cynk – jest niezbędny dla prawidłowego przebiegu procesów

chrząstnienia, tworzenia tkanki kostnej i keratyzacji. Jest regulatorem

poziomu glukozy we krwi i składnikiem białych ciałek. Konieczny do

przemiany białkowej i węglowodanowej oraz do przyswajania żelaza.

Leczy rany, wrzody trawienne, pomaga przy arteriosklerozie,

schorzeniach skóry, zapobiega łysieniu. Niedobory cynku powodują

zaburzenia wzrostu, rozwoju ośrodkowego układu nerwowego i gruczołów

płciowych oraz prowadzą do osłabienia odporności organizmu. Jego brak

prowadzi do chorób nowotworowych, zaniku mięśni, padaczki, cukrzycy.

Fluor – jest jedynym pierwiastkiem, który powinien być podawany w

postaci preparatu (w połączeniu z witaminą D). Zapobiega próchnicy

zębów, w pożywieniu jest go mało i w związku z tym jest nim wzbogacana

woda wodociągowa. Zarówno jego nadmiar jak i niedobór są szkodliwe

dla zdrowia. Zanieczyszczenia atmosfery, gleby i wody związkami fluoru

(zwłaszcza w pobliżu hut aluminium), powodują występowanie fluorozy,

choroby charakteryzującej się odkładaniem się w kościach złogów fluoru,

następstwem czego jest zrzeszotnienie kości.

Fosfor – występuje na ogół z wapniem, jest potrzebny do budowy kości i

zębów, wchodzi w skład kwasów nukleinowych. Odgrywa rolę w

procesach anabolicznych i katabolicznych ustroju, jest jednym z głównych

źródeł energetycznych. Wchodzi w skład tkanki nerwowej, mózgu i wielu

innych tkanek. Niedobór występuje rzadko, bardziej groźny jest jego

nadmiar.

Jod – jest składnikiem tyroksyny (hormonu tarczycy), przy bardzo

poważnym znaczeniu tego hormonu niedobór jodu jest niebezpieczny dla

zdrowia. Brak jodu może spowodować przerost i niedoczynność tarczycy

objawiającą się powstawaniem wola. Niedobory jodu zdarzają się

najczęściej na terenach górskich. Sporo tego pierwiastka jest w rybach i

rzeżusze.

Kobalt – pobudza procesy krwiotwórcze i wpływa dodatnio na

regenerację ustroju. Stanowi zasadniczy składnik witaminy B 12 , która jest

niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania szpiku, jej niedobór

prowadzi do anemii, a ludzie z upośledzonym wchłanianiem pokarmów

oraz po resekcji żołądka wymagają okresowych wstrzyknięć tej witaminy.

Kobalt w niewielkich ilościach znajduje się w gryce, herbacie i w

kukurydzy.

Krzem – zapobiega tworzeniu się sińców po lekkim uderzeniu lub

silniejszym naciskaniu skóry. Niedobory objawiać się mogą

zahamowaniem wzrostu młodych ludzi, zaburzeniami budowy i

mineralizacji kośćca, wypadaniem włosów, łamliwością paznokci,

zmniejszoną odpornością błon śluzowych. Obniżenie stężenia tego

pierwiastka stwierdzono w miażdżycy, gruźlicy i niektórych nowotworach.

Lit – wpływa na nasz układ nerwowy, wykorzystywany jest do leczenia

ciężkich przypadków chorób psychicznych i depresji. Tam gdzie litu w

wodzie jest najwięcej ludzie są pogodniejsi, mniej agresywni.

Magnez – jest składnikiem kości i tkanek miękkich, najwięcej znajduje się

go w szkielecie. Jest niezbędny do syntezy białek, ważny w procesach

termoregulacji. Decyduje o prawidłowej pobudliwości nerwowej i

mięśniowej. Aktywuje wiele enzymów, ważną rolę odgrywa w procesach

odporności. Potrzebny do zatrzymania potasu w komórkach i do

właściwego działania witaminy B 6 . Obniża poziom cholesterolu we krwi,

może zapobiegać tworzeniu się kamieni nerkowych. Niedobór może

objawiać się mrowieniem i drętwieniem kończyn, drganiem powiek,

skurczami mieśni i naczyń wieńcowych. Może powodować szybkie

męczenie się, bezsenność, brak koncentracji. Ważne jest, aby w

pożywieniu zachować odpowiednie proporcje wapnia i magnezu (0,4 g

magnezu : 0,8 g wapnia). Brak magnezu może powodować

przyspieszony rozwój miażdżycy. Zapotrzebowanie na niego wzrasta w

ośrodkach przemysłowych.

Mangan – wpływa na działanie witamin B 1 i B 6 oraz cytrochromów, jest

niezbędny przy przenoszeniu tlenu i do prawidłowego rozwoju tkanek.

Łagodzi toksyczne właściwości wielu związków. Łącznie z kobaltem może

opóźnić siwienie włosów. Jest aktywatorem wielu enzymów utleniających,

bierze udział w przemianach witaminy C. Jego niedobór może objawiać

się zaburzeniami rozwoju kości i narządów płciowych.

Miedź – wchodzi w skład wielu bardzo ważnych białek, odgrywa ważną

rolę w tworzeniu krwinek czerwonych. Prawdopodobnie chroni nasz

organizm przed nowotworami wywoływanymi przez pewne wirusy. Jej

niedobór może być przyczyną niedokrwistości u kobiet w ciąży i dzieci,

prowadzi też do zaburzeń gospodarki żelazem.

Potas – jest pierwiastkiem wewnątrzkomórkowym, aktywatorem

enzymów. Wraz z sodem reguluje gospodarkę wodną, ciśnienie

osmotyczne, równowagę kwasowo–zasadową i decyduje o

przewodnictwie nerwowym. U ludzi chorych na serce, leczonych

preparatami naparstnicy zapobiega objawom przedawkowania.

Najczęstszą przyczyną jego niedoboru jest leczenie lekami

moczopędnymi. Objawy niedoboru to bolesne skurcze mieśni, osłabienie

siły mięśniowej, drętwienia, czasem zaburzenia rytmu serca.

Selen – stymuluje pracę serca i reguluje biosyntezę antygenów.

Przypisuje się mu działanie antynowotworowe, może chronić przed

zatruciem rtęcią i kadmem. W badaniach na zwierzętach wykazano, że

selen aktywuje wiele enzymów wątrobowych. Wykazuje synergizm z

witaminą E i zwiększa odporność organizmu na promieniowanie X.

Zapobiega rozwojowi chorób układu krążenia. Cukier niszczy selen,

natomiast nie niszczy go miód i cukier gronowy. Jego niedobory objawiać

się mogą obniżoną odpornością organizmu, wyniszczeniem, a także

niepłodnością.

Siarka – w organizmie występuje w aminokwasach – cysteina i metionina

i w związkach; tiamina i glutation. Wchodzi w skład związków, z których

wytwarza się śluz. Związki siarki posiadają dużą aktywność

przeciwbakteryjną.

Sód – wraz z potasem decyduje o gospodarce kwasowo–zasadowej w

organizmie i o pobudliwości komórek. Niedobory sodu występują u ludzi

nadmiernie pocących się i leczonych lekami moczopędnymi. Jego

nadmiar sprzyja występowaniu nadciśnienia tętniczego.

Wapń – jest podstawowym składnikiem szkieletu, reguluje

przepuszczalność błon komórkowych i decyduje o przewodnictwie

nerwowym. Wraz z siarką i fosforem ma wpływ na wzrost włosów i

paznokci. Zmniejsza pobudliwość nerwową, uczynnia enzymy trawienne,

utrzymuje równowagę kwasowo–zasadową. Wpływa na kurczliwość

mięśnia sercowego, jest konieczny w procesie krzepnięcia krwi. Żeby

został wchłonięty, organizm musi posiadać odpowiednie ilości witaminy D

i fosforu. Niedobór wapnia powoduje; nadmierną pobudliwość nerwową,

zmniejsza wytwarzanie mleka u kobiet karmiących, powoduje zmiany flory

jelitowej i zaburzenia jelitowe, zwiększa reakcje alergiczne, powoduje

bezsenność (stąd skuteczność gorącego mleka przed snem), przyspiesza

zwapnienie żył u osób starszych.

Żelazo – wchodzi w skład mioglobiny i cytrochromów, jest niezbędne w

procesach oddychania komórkowego. Jest zasadniczym składnikiem

hemoglobiny, białka odpowiedzialnego za transport tlenu z płuc do tkanek

całego organizmu. Jego niedobór prowadzi do niedokrwistości.

Zapotrzebowanie na żelazo wzrasta w ciąży i w okresie karmienia piersią

oraz u kobiet z przedłużającymi się krwawieniami miesiączkowymi.

Organizm gorzej przyswaja żelazo podawane w lekach, a na lepsze

przyswajanie ma wpływ witamina C.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: