www.koziej.pl
=======================================================
Stanisław KOZIEJ
STRATEGICZNE I POLITYCZNE
KONCEPCJE BEZPIECZEŃSTWA
USA I ROSJI
Skrypt internetowy
Warszawa/Ursynów 2008
1. STRATEGIA I POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA USA
1.1. Strategia bezpieczeństwa narodowego
1.2. Strategia obrony narodowej
1.3. Strategia zwalczania terroryzmu
1.4. Strategia walki z bronią masowego rażenia
1.5. Obrona przeciwrakietowa
1.6. Strategia bezpieczeństwa krajowego
2. STRATEGIA I POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA ROSJI
2.1. Koncepcja bezpieczeństwa narodowego
2.2. Koncepcja polityki zagranicznej
2.3. Doktryna wojskowa
2.4. Bezpieczeństwo informacyjne
Bibliografia
Celem niniejszego skryptu jest przedstawienie najważniejszych treści koncepcji strategicznych i politycznych w dziedzinie bezpieczeństwa dwóch głównych mocarstw światowych – USA i Rosji.
Dokonane jest to poprzez scharakteryzowanie podstawowych dokumentów strategicznych tych państw: rozpoczynając od strategii bezpieczeństwa narodowego poprzez strategie (doktryny) obronne, aż do innych strategii sektorowych.
Rozpad ZSRR i Układu Warszawskiego w wyniku przegrania zimnej wojny stworzył nowe warunki bezpieczeństwa globalnego. Ostatnia dekada XX wieku to kształtowanie się nowego systemu takiego bezpieczeństwa, systemu, w którym praktycznie istnieje tylko jedno dominujące mocarstwo światowe, jeden hegemon globalny – USA. Obecnie, po wygraniu zimnej wojny i w dobie rewolucji informacyjnej, „Ameryka ma absolutną przewagę w czterech dziedzinach: pod względem militarnym jest potęgą o bezprecedensowym, światowym zasięgu; pod względem ekonomicznym pozostaje główną lokomotywą światowego wzrostu gospodarczego, nawet jeśli rzucają jej niekiedy wyzwanie Japonia i Niemcy (żadne z tych państw nie ma innych atrybutów mocarstwa światowego): zachowuje całkowitą przewagę w sferze najbardziej zaawansowanej technologii; pod względem kulturowym zaś, mimo pewnego prymitywizmu, cieszy się bezkonkurencyjną atrakcyjnością, zwłaszcza wśród młodzieży świata. Wszystko to daje Stanom Zjednoczonym wpływy polityczne, którym nie ma szans dorównać żadne inne państwo. Połączenie owych czterech czynników czyni Stany Zjednoczone jedynym supermocarstwem światowym w pełnym tego słowa znaczeniu.”[1]
Takie supermocarstwo zostało jednak dotkliwie zaatakowane i upokorzone 11 września 2001 roku przez organizację terrorystyczną Al-Qaeda. W reakcji na ten atak USA wydały wojnę terroryzmowi globalnemu. Jej pierwszą częścią stała się kampania afgańska. Walka z terroryzmem, w tym z groźbą tzw. superterroryzmu z użyciem broni masowego rażenia, jest od tej pory głównym wyznacznikiem działań USA w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, odciskającym swe piętno na bezpieczeństwie globalnym. Dotyczy to zarówno koncepcji strategicznych, jak i konkretnych przedsięwzięć w zakresie przebudowy i doskonalenia systemu bezpieczeństwa w wymiarze zewnętrznym (międzynarodowym) i wewnętrznym (krajowym).
Atak z 11 września 2001 roku wpłynął na radykalne zmiany w strategii bezpieczeństwa narodowego. Dokument ustanawiający oficjalnie nową strategię bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych przyjęty został we wrześniu 2002 roku[2]. Jest ona w istocie strategią bezpieczeństwa zewnętrznego albo też - jak ujmuje się to już w pierwszym rozdziale dokumentu - amerykańską strategią międzynarodową. Wyłączono z niej niemal wszystkie aspekty wewnętrzne, które są treścią strategii bezpieczeństwa krajowego. Jest ona syntezą myśli, oświadczeń i zadań formułowanych przez prezydenta USA w ostatnim czasie, zwłaszcza po ataku terrorystycznym z 11 września ubiegłego roku.
Cała koncepcja strategiczna oparta jest na podstawowym założeniu, że charakterystyczna dla XX wieku epoka podziału świata przez wielką konfrontację dwóch wizji: totalitaryzmu oraz wolności i równości skończyła się. Zagrożenia stwarzają dzisiaj nie tyle państwa silne, co raczej upadające; nie wielkie armie, lecz niebezpieczne technologie w rękach nielicznych frustratów. Jednocześnie jest to czas nowych szans.
W tych warunkach myślą przewodnią strategii jest nie tylko czynienie świata bezpieczniejszym, ale lepszym, co zamierza się realizować poprzez zapewnianie wolności politycznej i ekonomicznej, pokojowych relacji z innymi państwami oraz szacunku dla godności ludzkiej. Uznając, że jest to kierunek postępowania nie tylko samej Ameryki, ale otwarty dla wszystkich, ustanawia się następujący zestaw podstawowych zadań strategicznych USA w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego:
§ wspieranie dążeń do zapewnienia godności ludzkiej,
§ umacnianie sojuszy dla pokonania terroryzmu globalnego i zapobiegania atakom na USA oraz ich przyjaciół,
§ współpraca z innymi państwami na rzecz wygaszania konfliktów lokalnych,
§ zapobieganie zagrożeniom bronią masowego rażenia,
§ stymulowanie globalnego wzrostu ekonomicznego przy pomocy gospodarki wolnorynkowej,
§ rozszerzanie kręgu świata wysokorozwiniętego przez propagowanie społeczeństwa otwartego oraz budowanie podstaw demokracji,
§ rozwijanie współpracy z innymi głównymi podmiotami światowymi,
§ transformacja amerykańskich instytucji bezpieczeństwa narodowego dla sprostania wyzwaniom i szansom XXI wieku.
Charakterystyczne dla strategii amerykańskiej jest postawienie na pierwszym miejscu spraw godności ludzkiej, a w tym takich wartości, jak praworządność, ograniczenie absolutnej władzy państwa nad obywatelem, wolność słowa i kultu, równość wobec prawa, prawa kobiet, tolerancja religijna i etniczna, poszanowanie własności prywatnej. W istocie jest to kontynuacja, tylko pod nieco innym szyldem, eksponowania w strategii poprzedniej prezydentury znaczenia praw człowieka. Świadczy to o trwałości realnych podstaw strategicznych USA. Stwierdza się jednoznacznie, że kryterium przestrzegania tych zasad będzie przesądzać o decyzjach w sprawie współdziałania międzynarodowego, pomocy zagranicznej i alokacji stosownych zasobów.
W tym też duchu Stany Zjednoczone zobowiązują się:
- mówić otwarcie o wszelkich naruszeniach niepodważalnych potrzeb godności człowieka, wykorzystując swój głos w instytucjach międzynarodowych dla rozwoju wolności w tym względzie;
- użycia swej pomocy zagranicznej dla promowania wolności i wspierania tych, którzy walczą o nie bez stosowania przemocy, zapewniając, że narody zmierzające w kierunku demokracji są nagradzane za kroki, które podejmują;
- uczynienia spraw wolności i rozwoju instytucji demokratycznych kluczowymi problemami relacji dwustronnych, oczekując jednocześnie solidarności ze strony innych demokracji w wywieraniu nacisku na rządy, które nie przestrzegają praw człowieka;
- podejmowania szczególnych wysiłków dla promowania swobody religii i sumienia oraz obrony jej przed bezprawnym naruszaniem przez władze represyjne.
Walka z terroryzmem globalnym - to drugie podstawowe zadanie z dziedziny bezpieczeństwa narodowego USA. Stwierdza się, że przeciwnikiem w tej walce nie jest pojedynczy reżim polityczny, osoba, religia lub ideologia. Przeciwnikiem jest terroryzm - jako politycznie motywowana przemoc skierowana z premedytacją przeciwko niewinnym ludziom. Stany Zjednoczone nie będą czynić żadnych ustępstw wobec terrorystów i będą ich atakować bez zajmowania się ich żądaniami. Jednakowo będą też traktować terrorystów, jak i tych, którzy świadomie udzielają im gościny lub poparcia. Jest to zatem strategia walki, którą można określić mianem strategii bezwzględnej i bezwarunkowej.
Strategia uwzględnia, że walka z terroryzmem będzie zupełnie inna niż jakakolwiek wojna w historii - walka ma wielu frontach, przeciwko wyjątkowemu przeciwnikowi i przez długi czas. Obejmować będzie:
- wykorzystanie wszystkich elementów potencjału narodowego i międzynarodowego, przy koncentrowaniu się w pierwszej kolejności na tych siłach terrorystycznych, które starają się uzyskać dostęp lub próbują użyć broni masowego rażenia;
- obronę państwa, ludzi i interesów przez identyfikowanie i likwidowanie zagrożeń zanim dotrą bezpośrednio do granic. Zabiegając stale o wsparcie społeczności międzynarodowej Stany Zjednoczone nie zawahają się działać w pojedynkę, jeżeli okaże się to konieczne, i korzystając z prawa do samoobrony działać uprzedzająco przeciwko terrorystom;
- wzbranianie sponsorowania, wspierania i udzielania schronienia terrorystom przez nakłanianie poszczególnych państw i wymuszanie na nich realizacji swych zwierzchniczych odpowiedzialności;
- traktowanie terroryzmu jako działań bezprawnych, jak niewolnictwa, piractwa czy ludobójstwa, a więc zachowań, których żadna odpowiedzialne władza nie może tolerować ani wspierać, a wszyscy muszą się im przeciwstawiać;
- wspieranie umiarkowanych i postępowych rządów (zwłaszcza w świecie muzułmańskim), aby wyeliminować warunki i ideologie promujące terroryzm;
- stosowanie efektywnej dyplomacji publicznej dla promowania swobodnego przepływu informacji i idei rodzących nadzieje i aspiracje wolnościowe wśród społeczeństw rządzonych przez reżimy wspierające terroryzm globalny.
Chociaż Stany Zjednoczone uznają, że w walce z terroryzmem najlepszą obroną jest dobry atak, to jednocześnie wzmacniają również swe bezpieczeństwo krajowe - ustanawiając specjalną strategię działania w tym obszarze oraz przeprowadzając największą w ostatnim półwieczu reorganizację struktur rządowych pod tym właśnie kątem. Zamierzają także zabiegać o szerokie wsparcie międzynarodowe ze strony swych sojuszników i przyjaciół oraz organizacji regionalnych i pozarządowych.
W coraz mocniej wzajemnie powiązanym świecie szczególnego znaczenia nabiera szybkie i skuteczne wygaszanie konfliktów lokalnych. Strategia odnosi się w tym względzie do konfliktu izraelsko-palestyńskiego, indyjsko-pakistańskiego oraz sytuacji w Indonezji, Ameryce Południowej i Afryce. Stany Zjednoczone zamierzają włączać się w działania na rzecz opanowywania konfliktów lokalnych, przy kierowaniu się następującymi zasadami:
- należy inwestować czas i zasoby w budowanie stosunków i instytucji międzynarodowych, które mogą pomagać w opanowywaniu kryzysów lokalnych, gdy one się pojawią;
- należy być realistycznym co do możliwości pomocy tym, którzy sami sobie nie chcą albo nie są gotowi pomóc. Natomiast tam, gdzie jest taka gotowość, Stany Zjednoczone będą skłonne działać zdecydowanie.
Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego USA szczególnie akcentuje problem zapobiegania zagrożeniom bronią masowego rażenia . Wykazuje się, że z uwagi na zakończenie zimnej wojny i przejście od konfrontacji do współpracy w stosunkach z Rosją dotychczasowa strategia odstraszania oparta na koncepcji wzajemnie gwarantowanego zniszczenia (MAD – mutual assured destruction) utraciła swój sens.[3] Środowisko bezpieczeństwa zmieniło się bowiem radykalnie. Pojawiły się śmiertelne zagrożenia ze strony państw zbójeckich (rogue states) i terroryzmu. Państwa zbójeckie charakteryzuje szereg wspólnych cech. Otóż państwa te:
- postępują brutalnie wobec swojej ludności i trwonią zasoby narodowe na osobiste korzyści władców;
- lekceważą prawo międzynarodowe, zagrażając sąsiadom i naruszając traktaty międzynarodowe, których są stroną,
- bezwzględnie dążą do uzyskania broni masowego rażenia i innych zaawansowanych technologii wojskowych, aby wykorzystywać je jako środki zastraszania lub ofensywnie dla osiągnięcia swych agresywnych zamiarów,
- sponsorują terroryzm globalny,
- odrzucają podstawowe wartości ludzkie i nie znoszą Stanów Zjednoczonych oraz wszystkiego, za czym one się opowiadają.
Dlatego Stany Zjednoczone muszą być przygotowane do powstrzymania państw zbójeckich i ich klientów terrorystycznych zanim będą one zdolne do stworzenia zagrożenia lub użycia broni masowego rażenia. Uznaje się za logiczne prawo do użycia siły nie tylko przeciw grupom terrorystycznym, które zaatakowały USA, ale także państwom, które tych terrorystów sponsorowały lub w inny sposób ułatwiały ich działanie.[4] Wszechstronna strategia zwalczania broni masowego rażenia obejmuje:
- aktywne wysiłki kontrproliferacyjne (aktywne, uprzedzające wzbranianie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia) - zapewniające odstraszanie i obronę przed zagrożeniem zanim ono wystąpi,
- wzmocnione wysiłki nieproliferacyjne (wzbranianie dostępu do broni masowego rażenia) - aby zapobiec uzyskaniu przez państwa zbójeckie i terrorystów materiałów, technologii i ekspertyz na potrzeby broni masowego rażenia,
- efektywne opanowywanie skutków - aby reagować na następstwa użycia broni masowego rażenia i minimalizować je.
Potrzeba było całej dekady, by pojąć prawdziwą naturę tego nowego zagrożenia. Uwzględniając cele państw zbójeckich oraz terrorystów Stany Zjednoczone uznają, że nie mogą już dłużej polegać wyłącznie na podejściu reaktywnym (na rozwiązaniach polegających na reagowaniu na zaistniałe zdarzenia), jak to było w przeszłości. Niemożliwość odstraszenia potencjalnego napastnika, natychmiastowość (nagłość) współczesnych zagrożeń oraz ogrom potencjalnych szkód, jakie mogą być następstwem użycia broni masowego rażenia nie pozwalają na utrzymanie takiej opcji. Nie można pozwolić przeciwnikom, aby uderzyli pierwsi. Takie podejście uzasadnia się m.in. tym, że:
- w czasie zimnej wojny odstraszanie było skutecznym środkiem obrony. Ale efektywność odstraszania opartego tylko na groźbie uderzenia odwetowego jest mniej prawdopodobna wobec przywódców państw zbójeckich, bardziej skłonnych do ryzykowania życiem swej ludności i bogactwem narodowym,
- w czasie zimnej wojny broń masowego rażenia była traktowana jako środek ostateczny, którego użycie wiązało się ze zniszczeniem tego, kto go zastosował. Dzisiaj państwa zbójeckie postrzegają tę broń jako broń szansy, jako narzędzie zastraszania i agresji zbrojnej na sąsiadów oraz środek szantażowania Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników,
- tradycyjne koncepcje odstraszania nie będą również skuteczne wobec terrorystów, którzy wyznają taktykę niszczenia i atakowania niewinnych ludzi, których "żołnierze" są samobójcami i których potencjalną ochroną jest brak państwowości.
Biorąc to wszystko pod uwagę Stany Zjednoczone będą, jeżeli okaże się to konieczne, działać uprzedzająco. Nie będą naturalnie używać swej siły we wszystkich przypadkach dla uprzedzenia nadciągającego zagrożenia, ani też nie powinny narody wykorzystywać działań uprzedzających jako pretekstu do agresji. Podkreśla się jednakże, iż w epoce, gdy przeciwnicy otwarcie i aktywnie poszukują najbardziej destrukcyjnych technologii w świecie, Stany Zjednoczone nie mogą pozostać bezczynne, gdy niebezpieczeństwo narasta. Będą jednak zawsze postępować rozważnie, biorąc pod uwagę konsekwencje takiego działania.
Dla wsparcia opcji działań uprzedzających zamierza się:
- rozbudowywać i doskonalić potencjał wywiadowczy, aby zapewnić terminowe i dokładne informacje o zagrożeniach, gdziekolwiek mogłyby się pojawić,
- ściśle koordynować swe wysiłki z sojusznikami, aby formułować wspólną ocenę najbardziej niebezpiecznych zagrożeń,
- kontynuować transformację własnych sił zbrojnych, aby zapewnić zdolność do prowadzenia szybkich i precyzyjnych działań gwarantujących osiągnięcie rozstrzygających rezultatów.
Promowanie globalnego rozwoju ekonomicznego uznaje się jako kolejny ważny obszar działań wzmacniających bezpieczeństwo narodowe Stanów Zjednoczonych. Dla stymulowania gospodarki wolnorynkowej, warunkującej ów rozwój, przyjęto wszechstronną strategię postępowania obejmującą:
- przejawianie inicjatywy globalnej,
- nacisk na inicjatywy regionalne,
- postęp w bilateralnych porozumieniach o wolnym handlu,
- odnowienie partnerstwa między władzą wykonawczą i Kongresem,
- promowanie związków między handlem i rozwojem,
- wprowadzanie praw i porozumień handlowych skierowanych przeciwko nieuczciwym praktykom,
- pomoc w dostosowywaniu przemysłu krajowego i pracowników,
- ochronę środowiska i pracowników,
- poszerzanie bezpieczeństwa energetycznego.
Wiąże się z tym także poszerzanie kręgu świata wysokorozwiniętego, jako sposób na poprawę warunków bezpieczeństwa międzynarodowego i narodowego. W tym zakresie Stany Zjednoczone będą dążyć do osiągnięcia następujących celów:
- zapewnienie zasobów potrzebnych do pomocy państwom, które podjęły wyzwanie reform narodowych,
- poprawienie efektywności Banku Światowego i innych banków rozwoju w podwyższaniu standardów życiowych,
- ustanawianie mierzalnych parametrów pomocy rozwojowej, aby móc określić, czy pomoc ta rzeczywiście poprawia warunki życia w obszarach biednego świata,
- zwiększenie wielkości pomocy przekazywanej w formie grantów zamiast w formie pożyczek,
- otwarcie społeczeństw na działalność komercyjną i inwestycyjną,
- ochrona zdrowia publicznego,
- nacisk na edukację,
- kontynuowanie rozwoju środków wsparcia rolnictwa.
Nowa strategia Stanów Zjednoczonych zakłada rozszerzanie programu wspólnych działań z innymi głównymi podmiotami bezpieczeństwa globalnego. Na pierwszym miejscu wymienia się w tym kontekście NATO. Podkreśla się, że zachowując swe podstawowe przeznaczenie - tj. kolektywna obronę transatlantycką - NATO musi jednocześnie rozwijać nowe struktury i zdolności odpowiednie do nowych warunków. Przede wszystkim winno ono osiągnąć zdolność do użycia - w krótkim reżimie czasowym - wyso...
bezpieczny88