Subkultury.doc

Żeby zacząć wyjaśnić pojęcie „Subkultura” trzeba umieć odróżnić to pojęcie od pojęcia „kultury”.

Kultura a subkultura.

„Kultura”[1] wg Słownika języka polskiego, jest to: całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwlany i wzbogacany w ciągu jej dziejów ,przekazywany z pokolenia na pokolenie. (Szymczak, 1918 s. 1083).

W odrębie kultury większego społeczeństwa od zawsze tworzyły się często opozycyjne bądź pod pewnymi względami odmienne subkultury. Termin ten używany był niegdyś w znaczeniu wartościującym. Zgodnie z takim podejściem zjawisko to uznawane było jako coś znajdującego się „pod” kulturą, a więc coś niższego, gorszego, mniej cywilizowanego czy kulturowego. W związku z tym termin „subkultura” wiązano ze zjawiskiem niedostosowania

społecznego, czyli „sytuacją, w której jednostka lub grupa nie umie odnaleźć swojego miejsca w społeczeństwie i nie ma niezbędnej kompetencji kulturowej”(Olechnicki , Załęcki, 1998, s.139)

Jedna z definicji subkultur pochodzi z lat 60. Sformułował ją Dyoniziak, wg którego „gdy wiele jednostek ma podobne problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzi  między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm, wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości” (Filipiak, 1999, s. 13)

W latach 90 zaczynaja powstawać inne definicje subkultury. Wg. Pęczaka, jest „to względnie spójna grupa społeczna pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego , wyróżniająca swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury” (Pęczak , 1992, s.4).

Można powiedzieć, że  z czasem powstające coraz to nowe wyjaśnienia omawianego zjawiska już nie wskazują na odmienność, „inność” rodzących  się kultur konkretnych społeczności jako wyznacznika niższości wobec tego, co ogólnie akceptowane. Pod(sub)kultura to kultura „obok”. Nie podkreśla to styczności z kulturą dominującą i nie oznacza bycia poza nią. Wręcz przeciwnie, istnienie „obok” to tyle, co funkcjonowanie przy powszechnie uznanej kulturze, nie wyłączając ścisłego z nią związku z nią pod wieloma względami. „Subkultury  to generowanie przez kulturę młodzieżową , związane z modami,ruchami, grupami młodzieży-wytwarzające wzory kulturowe- inaczej można powiedzieć style- w sferze czasu wolego i obyczajowości , obejmujące część zachowań i postaw. Są one zależne w dużym stopniu od kultury dominującej w danym społeczeństwie, która stanowi ich dopełnienie” (Werstenstein-Żuławski, 1993, s. 8-9).

Grupy nazywane subkulturami ,mogą się różnić klasą społeczną, pochodzeniem etnicznym, rasą, religią i stylem życia. Reasumując, subkultura to istniejący w ramach szerszej społeczności zespół ludzi, którego specyficzne cechy i niektóre zachowania różnią się od ogólnie przeciętnych. W takim rozumieniu najwłaściwsze będzie posługiwanie się definicją zawartą w Słowniku socjologicznym, zgodnie z którą subkultura to „kultura grupy społecznej lub zbiorowości, różniąca się w podstawowych społeczno-kulturowych aspektach od kultury szerszego środowiska; różnice te dotyczą przede wszytkim wartości i norm społecznych, zwyczajów, tradycji, religii i języka” (Olechnicki, Załęcki, 1998, s.208).

Subkultura wyłąnia się z dominującej kultury i wytwarza charakterystyczne dla siebie wzory kulturowe.

B. Pres w swojej książce podaje inne wyjaśnienie pojęcia:  Subkultura[2] (inaczej: podkultura) to podkreślająca swoją odrębność grupa społeczna, w której obowiązują zasady i wzorce odmienne od wyznaczonych powszechnie, dlatego niekiedy stosuję się zamiennie termin: kultura alternatywna. Jej podstawowymi wyznacznikami są: ideologia, symbolika oraz charakterystyczny wygląd (image)  jej członków,  a w wielu przypadkach również –lub przede wszystkim-muzyka. Mimo mnogości subkultur, podstawy kształtowania się większości z nich, nawet tych wzajemnie się zwalczających, są niemal identyczne. Źródłem jest najczęściej sprzeciw wobec polityki lub uznanych norm społecznych, moralnych i tradycji.

Subkultury młodzieżowe można podzielić na:

·         Alternatywne ,czyli subkultury religijno terapeutyczne  stawiające sobie za główny cel indywidualne doskonalenie osobowości i podnoszenie na wyższy poziom stanu świadomości i wiedzy, ale również te ekologiczno-pacyfistyczne, które upatrują w działalności na rzecz środowiska, zdrowia ludzkiego i w idei pokoju nowej jakości społecznych przeżyć i doświadczeń.

·         Buntu i ucieczki, czyli buntu społeczno-obyczajowego. Zakładają szacunek dla indywidualności i dążenia do realizowania określonego stylu życia (np.: beatnicy, hipisi, punki popersi), jak również występują z pewnym pozytywnym programem przemian w wymiarze kulturowym, społecznym, a nawet politycznym ,

także izolacji od społeczeństwa. W swojej genezie odwołują się do kultu siły i podległości (np.: gitowcy, killersi, rockersi, skinheadzi), a łączą ich doświadczenia resocjalizacyjne (poprawczaki i więzienia), swoisty żargon oraz specyficzne formy komunikacji, tak zwane drugie życie. W warunkach  wolnościowych grupy te można określić jako subkultury przygody i ryzyka.

·         Kreacyje, młodzież ta wybiera twórczą drogę rozwoju (undergroundowa muzyka rockowa, działalność paradzinnikarska): autokreacji artystycznej. Funkcjonowanie w trzecim obiegu kulturowym jest traktowane jako forma samodoskonalenia się i samorealizacji wedle zasady zasady niezależności od profesjonalistów: uznanych twórców, tak zwanej elity kulturotwórczej.

Pragnę wymienić i opisać niektóre z nich. Zacznę od subkultury hip-hopowej.

Jest to obszar zjawiska kulturowego, na który sładają się elementy: muzyka rap, breakdance, a także niektóre radzaje sportów (m.in. snowboard, jazda na rolkach, deskorolce czy rowerach BMX)  wraz z towarzyszącymi im stylami zachowania, stylami ubierania się i elementami światopoglądu.

Ogólnie rzecz ujmując , terminu „subkultura hip-hopowa” używa się dla nazwania grupy społecznej, której członkowie wykazują mniejszy lub większy związek z typem muzyki określonej mianem hip-hopu. Jest to taki rodzaj grupy muzyki, który w warstwie tekstowej zawiera rymy, będące głównym środkiem stylistycznym. Podkładem jest zaś mieszkanka różnych stylów muzycznych. W treści piosenek dominuje z jednej strony obraz szarej rzeczywistości, obraz patologii systemu społecznego, politycznego, ekonomicznego, który odbiera szansę na ułożenie sobie życia. Tworzony jest wizerunek czasów, w którym rządzi pieniądz, korupcja oraz wszelkiego rodzaju używki. Z drugij strony podnosi na duchu, nawołuje do wiary we własne siły i kultywuje podstawowe wartości ogólnospołeczne, jakimi są miłość, przyjaźń, wiara i optymizm.

Wyrazem odrębności tej subkultury od kultury ogólnie przyjęte są pewne wzory kulturowe, do których przynależą m.in.: specyficzny światopogląd, stosunek do niektórych wartości, wypracowany język, formy aktywności twórczej i sposoby spędzania czasu wolnego.

Niewątliwie subkulturę hip-hopową należy rozpatrywać w wymiarze artystycznym , biorąc pod uwagę różne formy ekspresji, jakimi są rap, graffiti czy breakdance. Wymienione formy aktywności pozwalają zakwalifikować tę zbiorowość do funkcjonujących w społeczeństwie grup twórczych, które oprócz wyrażania buntu, proponują nowe spojrzenie na otaczającą rzeczywistość i nieustannie formują wizerunek samych siebie i swojego środowiska.

Następną subkulturą o której chciałabym wspomnieć to szalikowcy[3].

Główne przejawy działalności tej subkultury to naruszenia porządku, do których dochodzi nie tylko podczas meczów piłki nożnej , ale również przed i po spotkaniach, oraz na trasach dojazdowych do stadionów. Do chuligańskich ekscesów  dochodzi najczęściej na i w pobliżu obiektów sportowych, ulicach miast, w obrębie dworców kolejowych.

Można wyróżnić trzy najczęściej występujące formy negatywnych zachowań agresywnych kibiców. Są to: awantury połączone z bójkami, rzucanie niebezpiecznych przedmiotów oraz tzw. pociągi grozy. Trzeba jeszcze wspomnieć o stosunkowo niewinnych formach zachowań dewiacyjnych- kibicowskich okrzykach i przyśpiewkach. Chóralne śpiewy i wulgarne okrzyki można zakwalifikować jako wykroczenie, stanowią one jednak przede wszystkim  naruszenie zasad fair play. Kibice zamiast dopingować swój zespół i w ten sposób pomagać mu w odnoszeniu zwycięstwa, skupiają się często na obrażaniu zarówno sympatyków jak i zawodników drożyny rywala. Większość grup szalikowców ma ustalony repertuar kilku lub kilkunastu najczęściej wykorzywanych piosenek. Niektóre z nich są przerobionymi na ich użytek wersjami znanych przebojów.

Zamiarem fanów jest dokonywanie za pomocą skandowanych okrzyków aktów symbolicznej agresji wobec rywala. Bójki między szalikowcami mogą przyjmować różną postać. Może to być np. walka na pięści pomiędzy dwoma fanami przeciwnych zespołów. Może również dochodzić do starć między małymi grupkami fanów. Czasem jednak obserwuje się zamieszki, których setki kibiców walczą pomiędzy sobą lub z oddziałami policji. Bardzo często zdarza się, że strona pokonana w walce musi oddać napastnikom posiadane insygnia kibicowskie (flagi , szale , czapeczki itd.) lub części garderoby np. kurtki. Do kategorii awantur na trybunach można też zaliczyć przypadki wtargnięcia na plac gry. Przypadki powtarzania spotkań są bardzo rzadkie- przeważnie przerwany mecz jest weryfikowany jako walkower.

Najistotniejsze cechy subkultury szalikowców to:

·         Zdecydowanie miejski charakter: poszczególne grupy są ściśle związane z kulturą społeczności lokalnych

·         Grupy kibiców są tworzona przez młodzież męską w wieku 15-25 lat

·         Podstawową formą aktywności szalikowców jest przejawianie różnego rodzaju zachować dewiacyjnych, głównie o charakterze agresywnym. Członkowie tych grup uczestniczą w bójkach, dokonują aktów wandalizmu na stadionach, demolują środki komunikacji, a wymienionych czynów dopuszczają się często pod wpływem alkoholu

·         Szalikowcy nie akceptują niektórych, powszechnie obowiązujących wartości i reguł gry społecznej

·         Członków grup agresywnych kibiców  charakteryzują cechy młodzieży z tzw. grupy wysokiego ryzyka, do których zalicza się m.in. niepowodzenia szkolne, patologie środowiska rodzinnego (alkoholizm, przestępczość itp.), życie w złych warunkach ekonomicznych, przejawianie różnego rodzaju zachowań dewiacyjnych.

Zdecydowana większość grup szalikowców odnosi się do siebie wrogo i zwalcza się wzajemnie. Stan nienawiści między fanami jest określany w ich slangu mianem kosy. Źródła animozji są zwykle trudne do wyjaśnienia, nawet dla samych zainteresowanych. Wzajemna wrogość rośnie wraz z bilansem kolejnych starć, w miarę, jak po obu stronach przywywa osób poszkodowanych. Tradycyjna nienawiść występuje pomiędzy lokalnymi rywalami-grupami kibiców drużyn wywodzących się z jednego miasta np. w Krakowie wisła-Cracovia, w Warszawie Legia-Polonia lub regionu np. Arka Gdynia-Lechia Gdańsk, Ruch Chorzów- górnik Zabrze.

Kolejną subkulturą wartą wspomnienia są znani przez nas wszystkich hipisi[4].

To amerykańskie określenie specyficznego ruchu młodzieży nieprzystosowanej społecznie.

Znani są również pod nazwami ‘beatnicy’, ‘provosi’,’dzieci kwiaty’.

Hasła i symbole hipisów znane do dziś to: Love, LSD, Make love not War(czyń miłość nie wojnę) , All pe ople are One (wszyscy ludzie stanowią jedność) , Fucke Hate (pierdol nienawiść). Przywódcami i organizatorami byli m.in. psycholodzy i poeci pokolenia beatników np. Allen Ginrami. Początkowo uważano hipisów za ruch śmieszny, barwny i niegroźny dla społeczeństwa. Naczelną zasadą hipisów jest robić to, co się podoba, bez żadnych ograniczeń , a aby to wszystko robić trzeba być wolnym. Tylko narkotyk daje pełnię życia i prawdziwe wyzwolenie. Wszystko jest podporządkowane miłości, ale tylko wolna miłość jest prawdziwa. Pragnę także nadmienić, iż łącznie z problemem hipisów w Polsce rozpoczął się problem narkomanii.

Pacyfiści są następnym przykładem subkultur. Można go zdefiniować jako powojenny ruch pokoju. Charakteryzuje się różnymi tendencjami uwarunkowanymi nie tylko koncepcjami filozoficznymi czy religijnymi, lecz także uwzględnia aktualną sytuacje społeczno-polityczną i ekonomiczną.

Współczesny pacyfizm cechują różnorodne orientacje, mianowicie:

·         Pacyfizm chrześcijański, którego najbardziej radykalną formą jest działalność światków Jehowy;

·         Pacyfizm naturalistyczny, sięgający tradycjami do filozofów greckich-sofistów, cyników i stoików;

·         Pacyfizm federalistyczny, opowiadający się za swoistą ideą sfederalizowania państw;

·         Pacyfizm kantowski, opierający swoją prejekcję pokoju na bezwzględnym obowiązku moralnym;

·         Pacyfizm Gandhiego, którego główną zasadą jest niestosowanie przemocy;

·         „Pacyfizm naukowy”,  którego dewiza brzmi: „Jeśli chcesz pokoju, poznaj wojne”;

·         Pacyfizm anarchistyczny, którego reprezentanci zdecydowanie występują przeciwko armii.

Wg. słownika wyrazów obcych pacyfizm to ruch społeczno-polityczny, występujący głównie pod koniec XIX wieku, o charakterze liberalno-burżuazyjnym, propagującym pokój i potępiający wojny bez względu na ich przyczyny i charakter.

Głównymi symbolami pacyfistów są:

·         pacyfka           

·        

victory (symbol zwycięstwa , wolności i ruchu pacyfistów)

·         dzwonek (symbol „budzenia sumień” noszony jest dla ozdoby, fantazji i w celu spowodowania zainteresowania.)

Inne cechy pacyfistów to przede wszystkim:

- zerwanie więzi z rodziną i najbliższym środowiskiem oraz związany z tym włóczęgowski tryb życia;

- antyspołeczna postawa wobec obowiązków obywatelskich np.: żołnierza, pracownika, ucznia;

- silna więź grupowa i specyficzne zasady współżycia w ruchu np. altruistyczna pomoc, swoisty demokratyzm, poszanowanie wolności, poszanowanie wyboru stylu życia, itp.;

- chęć bulwersowania strojem, noszenia długich lub bardzo krótkich włosów, noszenie luźnej, kolorowej odzieży i emblematów ruchu;

- negowanie wszelkiej agresji do tego stopnia, że zaczepienie w trakcie zadym nie bronią się;

-  negacja wszystkiego co wiąże się ze społeczeństwem, państwem oraz prawem;

- uzależnienie od narkotyków znacznego procentu członków ruchu. W środowisku krakowskich pacyfistów szacuje się, że co 4 członek zetknął się z tymi środkami, a co 15 uzależniony jest od pochodnych maku. Widoczne jest to szczególnie w trakcie organizowanych zlotów. [5]

Rastafanizm[6], zaś to odłam chrześcijańskiego ortodoksyjnego Kościoła etiopskiego, który zyskał wielką popularność w krajach Zachodu oraz na Karaibach.

Zasady życiowe członków tego ruchu oparte są na Starym Testamencie nakazują proste życie i cześć dla Boga Jahwe. Wprawdzie ich religia zabranie używania narkotyków , picia alkoholu i nakazuje wegetarianizm , ale dość powszechnie już stają się odstępstwa od tych zasad. Swoją popularność rastafarianie zawdzięczają muzyce Boba Maryley’a. W Polsce rastafarianie znani są od kilkunastu lat. Młodzi zwolennicy  tego ruchu noszą długie włosy zaplecione w warkoczyki, które mają odstraszać złe duchy, noszą znaczki z liściem marihuany , albo napisem „hasz”, „ganja”. Ich ubiory są czyste, w kolorach zielono-żółto-czerwonym, które są barwami narodowymi Etiopii.
 

Ruch świadomości Kriszny [7]

To ruch ludzi młodych często można ich spotkać z ogolonymi głowami, w hinduskich strojach, grających na tamburynach. Charakteryzują się wschodnią melodią i białym lub różowym strojem. Jednakże ich działalność jest Przeczna z zasadami współżycia społecznego, a przestępczość jest zjawiskiem stałym. Przestępstwa nie są planowane, są spontaniczne i okazjonalne, można ten typ przestępczości nazwać typowym wandalizmem, czyli nieumotywowanym niszczeniem przedmiotów nie należącego do działającego sprawcy.

Ryzyko, gra, zabawa, sport, szpan przed resztą grupy oraz zadowolenie z naruszenia norm , a przede wszystkim lekceważenie zasad współżycia społecznego to ideologia grupy, dla której największa wartość to członkowie własnej społecznośći chuligańskiej.

Warto także wspomnieć o satanistach[8] -na tle innych subkultur młodzieżowych satanizm na wyjątkową filozofię, symbolikę, obrzędowość i obyczajowość. Satanizm w swej istocie jest kryminogenny, bowiem skutkuje zorganizowaną przestępczością i szeregiem dewiacji przejawiających się m.in. w orgiach seksualnych i narkomanii, znęcania się nad zwierzętami w czasie składania ofiar w trakcie „czarnej mszy”. Najczęściej sataniści profanują cmentarze, znane są także zbiorowe morderstwa rytualne oraz rozpowszechniają się samobójstwa młodzieży pod wpływem muzyki satanistycznej. Ideologia i działalność tej podkultury wywołuje wiele emocji nie tylko wśród młodzieży. Satanizm obecnie występujący ma charakter podkultury młodzieżowej. Skupia osoby najczęściej w wieku 12-22 lat. Oprócz ciekawości i chęci przeżycia czegoś nowego, jest jeszcze potrzeba wyładowania fantazji okresu dojrzewania. W różnych stylach alternatywnych można wybrać zło i dobro. Większość podkultur wybiera zło. Zło wybrali także sataniści.