REFERAT(1).doc

„ Praca terapeutyczna  z dzieckiem nadpobudliwym ruchowo”

ADHD to jedna z postaci nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi.

Jest jedynym z najczęściej występujących zaburzeń wieku rozwojowego. Występuje u około 2-5 % populacji. Schorzenie to dotyka zarówno dzieci jak i osoby dorosłe.

Najnowsze badania wykazały, że ADHD uwarunkowane jest genetycznie i przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Przyczyny ADHD:

Przyczyny powstawania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie są do końca znane. Niektórzy badacze twierdzą, że przyczyną ADHD jest nieprawidłowa praca połączeń między komórkami nerwowymi ( połączeń neuronalnych), między korą mózgu ( zwłaszcza płatami czołowymi), a jądrami podkorowymi. Wiąże się to także z nieprawidłowym przekazywaniem informacji z pomocą dopaminy i noradrenaliny ( obniżony poziom tych substancji i ich pochodnych). U dzieci z ADHD występuje także zmniejszenie całkowitej objętości mózgu i móżdżku o około 3-4 %.[1]

Przyczyną występowania u dzieci nadpobudliwości psychoruchowej są mikrouszkodzenia OUN, które mogą być spowodowane:

·         Czynnikami uszkadzającymi komórkę nerwową ( nikotyna, alkohol, narkotyki)

·         Chorobami przebytymi w czasie ciąży ( szczególnie chorobami zakaźnymi)

·         Zatruciami w czasie ciąży i niewłaściwym odżywianiem się ciężarnej)

·         Urazami psychicznymi lub niedotlenieniem w czasie porodu.

·         Poważnymi chorobami lub urazami w wieku dziecięcym..

Według najnowszych badań w niewielkim stopniu do powstania u dzieci ADHD przyczynia się nieprawidłowa sytuacja domowa lub błędy popełniane przez rodziców. To tylko nasila problemy dziecka nadpobudliwego.[2]

Objawy ADHD:

Objawy układają się w trzy grupy:

1.     Kontrola własnej impulsywności( nie potrafią zapanować nad swoimi reakcjami, są to dzieci łatwowierne, często popadają w konflikty z rówieśnikami, agresywne zachowanie, przeszkadzanie i przerywanie w prowadzeniu zajęć)

2.     Nadmierna aktywność ruchowa ( wszystko robią szybko, w biegu, nie potrafią się dłużej skoncentrować na jednej czynności)

3.     Zaburzenia koncentracji uwagi ( problem sprawia im dostosowanie się do polecenia nauczyciela, nie potrafią skupić się na jednej czynności, nie słuchaj a tego co się do nich mówi, trudności sprawia im dokończenie rozpoczętego zadania)

Leczenie ADHD:

1.     Leczenie farmakologiczne ( zmniejszają problemy związane z brakiem uwagi, i wpływają na poziom impulsywności dziecka)

2.     Psychoterapia ( jest kilka różnych terapii, które przynoszą efekty) np.

·         Trening dla rodziców i terapia zachowawcza ( poznanie problemów rodziców  z dzieckiem, jak oni sobie z tym radzą, oraz opracowanie najlepszej strategii dla rodziny)

·         Analiza behawioralna ( przekonanie, że na zachowanie mają wpływ wcześniejsze wydarzenia, zmiana tych zdarzeń ma zmiennić częstotliwość zachowań)

·         Pozytywne wzmocnienie ( wspólne działanie rodziców i dziecka, nagradzanie i karanie, ale tylko w drastycznych zachowaniach)

·         Terapia rodzinna ( poprawa komunikacji rodziny)

·         Terapia psychodynamiczna ( indywidualna praca z dzieckiem, przy pomocy gry, sztuki, dramatu, dziecko może się wypowiedzieć nie tylkok słowem)

·         Umiejętność rozwiązywania problemów ( uświadomienie problemu i pomoc rodzicom w jego rozwiązaniu)

Jak pracować z dzieckiem nadpobudliwym?

Rodzic, nauczyciel, terapeuta powinien:

·         Zachować spokój i rozsądek. Strać się by ten spokój udzielał się dziecku.

·         Sadzać dziecko blisko siebie na zajęciach lub przy stoliku blisko biurka, z dala od okna i drzwi.

·         Nie hamować nadmiernej aktywności dziecka, lecz ukierunkowywać ją pozytywnie ( prośba skierowana do dziecka o pomoc przy wykonywaniu prostych zadań i pomocy, np. rozłóż na stoliku kartki, kredki). Pozwoli to na częściowe rozładowanie energii dziecka.

·         Wszystkie polecenia i zadania dokładnie tłumaczyć, trudniejsze pokazać, aby dziecko mogło zobaczyć jego wykonanie. Mówić należy głosem spokojnym, umiarkowanym. Wystrzegać się krzyku i pośpiechu.

·         Czas wykonywanej czynności ( zajęcia) dostosować do możliwości dziecka. U dzieci nadpobudliwych czas skupienia uwagi wynosi około 5 minut. Dłuższe zadania należy podzielić na małe części, aby dziecko mogło wykonać całość.

·         Zwracać uwagę na doprowadzenie prac do końca i staranne ich wykonanie. Do prac niedokończonych należy wracać i doprowadzać je do końca.

·         Stopniować czas i trudności zadania dla danego dziecka.

·         Określić jasno reguły i czas trwania zabaw, w których dziecko bierze udział.

·         Prowadzić zajęcia relaksacyjne po każdych zajęciach wymagających zwiększonej aktywności ruchowej.

·         W czasie zajęć wymagających skupienia lub samodzielnej pracy usuwać nadmierne bodźce rozpraszające dziecko np. na stoliku, przy którym dziecko będzie rysowało, powinna się znajdować tylko kartka i kredki.

·         Dawać dziecku więcej czasu na wypowiedzi. Pozwolić dziecku wypowiedzieć się.

·         Wzbudzać w dziecku poczucie odpowiedzialności, np. wybrać go na dyżurnego, poprosić o pomoc przy rozkładaniu sztućców do posiłku.

·         Nagradzać dziecko za każdą skończoną czynność, nawet jeżeli wykonana jest niezbyt starannie. Dostrzegać każdy wysiłek dziecka.

·         Dostrzegać pozytywne zachowanie i nagradzać je ( pochwałą).

·         Akceptować dziecko takim, jakie jest, Zachowanie dziecka nie może wpływać na sympatię do niego.

·         Dostrzegać i reagować na każdy przejaw, w przeciwnym razie utrwalimy w dziecku ten nawyk.

·         Wykazać się cierpliwością i pozytywnym nastawieniem do dziecka. Nie należy zbyt często upominać dziecka: nie rób, nie biegaj.[3]

Metody i techniki pracy  z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo:

·         Metody stymulacji rozwoju: pobudzenie niektórych funkcji, rozwój możliwości dziecka. Powinno się proponować dziecku trudniejsze zadania , aby pobudziły je do działania, wyładowały jego energię

·         Metoda dobrego startu: opracowana w latach 1967-1980 przez

M. Bogdanowicz. Głównie dostosowana do pracy z dziećmi dyslektycznymi, jednak czasami stosuje się ją w pracy z dziećmi z ADHD. Metoda ta rozwija wykonywanie czynności ruchowej , rozwijamy czynności poznawcze. Są to ćwiczenia, które oddziałują głównie na procesy instrumentalne: percepcyjne i motoryczne. Ważne są trzy elementy: wzrokowy ( wzory graficzne), słuchowy ( piosenka), i motoryczny ( wykonanie ruchów zorganizowanych w czasie i przestrzeni, odtwarzanie wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki). Metoda ta ma szczególne znaczenie dla dzieci które rozpoczynają edukację.

·         Kinezjologia Edukacyjna- metoda P. Dennisona: Są to ćwiczenia fizyczne, które aktywizują obie półkule mózgowe. Gimnastyka mózgu przynosi dobre efekty szczególnie wśród dzieci w wieku przedszkolnym, oraz wśród dzieci ze słabym i średnim poziomem ADHD. Ćwiczenia te poprawiają pamięć, koncentrację, koordynację wzroku, słuchu, równowagi.

·         Program Korekcji Zachowań – opracowany przez T. Opolską i E. Potemską:

Ćwiczenia i zabawy rozładowujące energię. Pomagają dzieciom współpracować w grupie.

·         Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne: Wspomaga rozwój fizyczny i rozwój osobowości. Istnieją różne formy tej metody m.in.: zajęcia indywidualne z dzieckiem, zajęcia w parach, czy też dzieci i dorośli. Jest to forma komunikowania się z naszymi bliskimi poprzez tulenie, głaskanie.

·         Program Aktywności Knilla – Świadomość ciała, Kontakt, Komunikacja:

Są to zajęcia, które mają formę muzyczno – ruchową. Dziecko rozpoznaje muzykę, wykonuje do niej proste ruchy. Zabawa muzyczno – ruchowa przyczynia się do uzyskania równowagi psychicznej, zwiększa zdolność do szybkiego i precyzyjnego zapamiętywania ruchów , przyczynia się do uzyskania koordynacji mięśniowa – ruchowej.

·         Muzykoterapia: celem tej terapii jest uwolnienie i rozładowanie zablokowanych emocji, integracja z grupą, wzrost samooceny. Do terapii wykorzystuje się dwa rodzaje muzyki: aktywizującą ( działa na koordynację rytmiczno – ruchową) i relaksacyjną ( ułatwia oddychanie, zmniejsza napięcie mięśni. Można przy niej pracować, uczyć się, rozmawiać)

Metody psychoedukacyjne:

Są to ćwiczenia, które powinni wykonywać rodzice z dzieckiem pomiędzy spotkaniami z terapeutą.

·         Metoda C. Sutton: rodzice i wychowawcy zmieniają zachowania niepożądane w pożądane. Oddziaływanie przebiega w kilku etapach ( definiowanie zachowania, obserwacja samego zachowania, zauważanie wydarzeń przed wystąpieniem zachowania, samego zachowania i konsekwencji zachowania, czyli tego co dzieje się po określonym zachowaniu, zmiana naszego zachowania, zwrócenie uwagi na pozytywne zachowania dziecka i wzmacnianie ich nagrodami)[4]

·         Metoda A. Faber i E. Mazzlish: znajduje porozumienie w rodzinie, buduje nowy sposób porozumiewania. Wzajemne wysłuchiwanie się

·         Metoda T. Gordona: Wzajemne zrozumienie i akceptacja członków rodziny. Atmosfera bezpieczeństwa i zaufania. Dzięki temu dziecko staje się bardziej odpowiedzialne i samodzielne. Szanuje rodziców. Istota tej metody opiera się na 6 krokach:

v     Krok 1- rozpoznanie i nazwanie konfliktu,

v     Krok 2 – Znalezienie możliwych rozwiązań przez obie strony ( rodzice – dzieci),

v     Krok 3 – Krytyczna ocena niektórych rozwiązań. Wybranie jedenej, lub dwóch propozycji,

v     Krok 4 – Zdecydowanie się na najlepszą propozycję,

v     Krok 5 – Wykonanie wybranego rozwiązania,

v     Krok 6 – Końcowa ocena, co się udało, a co trzeba poprawić

Najważniejsze w tej metodzie jest aktywne słuchanie, aby rodzice zrozumieli dobrze swoje dziecko, a dzieci zrozumiały, że rodzice też mają swoje problemy.[5]

·         Metoda Integracji Sensorycznej ( SI): poprawa funkcjonowania układów zmysłowych. Poprzez te ćwiczenia poprawiamy: samoakceptację, samoobsługę, koncentrację uwagi i zdolność wykonywania poleceń. Do tego rodzaju ćwiczeń wykorzystujemy specjalny sprzęt ( huśtawki, trampoliny, tunele do przechodzenia), oraz różnego rodzaju przybory ( szerokie pędzle, rękawic z materiału, o różnej fakturze, piłki terapeutyczne, pianki do golenia). Dla dziecka jest to okazja, aby poznać swoje ciało, usprawnić motorykę.

Techniki relaksacyjne:

·         Relaksacja progresywna Jacobsona: rozluźnienie poszczególnych grup mięśniowych, są to naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni, efektem jest świadome wpływanie na własne stany emocjonalne.

·         Trening autogenny Schulza: Metodę tą stosujemy w pracy ze starszymi dziećmi, gdyż mają one dojrzały system nerwowy. Celem jest opanowanie własnego ciała poprzez wyczucie jego ciężaru , odczucie ciepła, akcji serca, akcji oddechowej. Dzieci się relaksują, podczas gdy w tle leci bajka, lub spokojna muzyka. Ważne jest aby podczas tego ćwiczenia dzieci leżały.

·         Metoda Winterberta: Przeznaczona dla dzieci ze słabą koncentracją uwagi, z dziećmi nerwicowymi. W tle leci spokojna muzyka, terapeuta wykonuje ruchy bierne na dziecku, bowiem osłabiają one napięcie mięśniowe, pozwalają poznać swoje ciało poprawiają koordynację nerwowo – mięśniową i wzrokowo- ruchową.

·         Relaksacja oddechowa: Przeznaczona dla dzieci nerwowych, lub mających problemy z oddychaniem. Ćwiczenia pomagają odnaleźć spokój wewnętrzny.

·         Metoda Symboli Dźwiękowych: Łączy elementy ruchu i muzyki. Oddziałuje na sferę ruchową poprzez pobudzenie ciała, na sferę poznawczą- rozwija procesy myślowe, na sferę emocjonalną – pozwala uwierzyć we własne siły, na sferę społeczną – umożliwia współdziałanie w zespole.

·         Drama: Wpływa na wszechstronny rozwój dziecka. Odwołuje się do naturalnej aktywności dziecka, jego indywidualnych potrzeb, i zainteresowań. Podczas odgrywania ról dziecko pobudza i rozwija swoją wyobraźnię.

·         Metoda malowania dziesięcioma palcami: rozwija spontaniczną działalność plastyczną dziecka, poprzez malowanie palcami dziecko wzmacnia wiarę we własne siły.

·         Holding: opiera się na kontakcie cielesnym z dzieckiem, umożliwia otwarte wyrażanie agresywnych emocji.

·         Terapia behawioralna: wzmocnienie pozytywnych zachowań dziecka, eliminowaniu złych.