(Byle nie u mnie!).pdf

NAUKA I LUDZIE

ODPADY JDROWE

w zooplanktonie, ani w organizmach

ryb pelagialnych, ptactwa i ssakw mor-

skich, ani u miejscowej ludnoæci.Ó

Moýna by wi«c sdzi, ýe przepro-

wadzane zgodnie z wymogami bezpie-

czeÄstwa i ostroýnie sk¸adowane odpa-

dy promieniotwrcze na dnie oceanw

pomog¸oby Rosji uwolni si« od tego

balastu. Liczne problemy zwizane

z zagroýeniem rejonw arktycznych to

nie wszystko Ð w bazach wojskowych

rosyjskiej floty Pacyfiku w okolicy W¸a-

dywostoku i na Kamczatce znajduje si«

50 nie nadajcych si« juý do uýytku

okr«tw podwodnych zawierajcych

odpady radioaktywne. Od roku 1993

(kiedy to po raz pierwszy podali rze-

telne informacje dotyczce pozbywa-

nia si« odpadw) Rosjanie zaprzestali

wlewania p¸ynnych materia¸w o ni-

skiej radioaktywnoæci do oceanu. Jed-

nakýe w warunkach narastajcego kry-

zysu gospodarczego prace nad z¸omo-

waniem okr«tw podwodnych i pozby-

waniem si« pochodzcych z nich radio-

aktywnych substancji posuwaj si« nie-

zwykle wolno. Z niespe¸na po¸owy

okr«tw podwodnych o nap«dzie ato-

mowym wycofanych z rosyjskiej floty

Pacyfiku usuni«to paliwo jdrowe. Tyl-

ko w niewielu wyci«to pomieszczenia

reaktorowe, tak by reszta kad¸uba

mog¸a by z¸omowana. Wi«kszoæ okr«-

tw stoi na kotwicy w porcie i cierpli-

wie czeka na rozbirk«.

Zdaniem BruceÕa F. Molnii, kierowni-

ka ds. ærodowiska w US Geological Su-

rvey, jedyn nadziej« na post«p w tej

sprawie daje rosyjsko-japoÄski projekt

budowy ogromnej barki-pojemnika

o wyposaýeniu, ktre umoýli-

wia zag«szczenie olbrzymich

iloæci odpadw p¸ynnych o ni-

skiej radioaktywnoæci wytwa-

rzanych przez okr«ty pod-

wodne. Pozwoli to na zmniej-

szenie iloæci materia¸w pro-

mieniotwrczych, ktre trzeba

b«dzie zmagazynowa, lecz

nie rozstrzygnie sprawy

zasadniczej Ð co w koÄcu

pocz z tak powsta¸ radio-

aktywn brej? Pniejsze po-

zbywanie si« zuýytego paliwa

i rdzeni reaktorowych rw-

nieý jest bardzo trudne, po-

dobnie jak sprawa ostateczne-

go sk¸adowania przedzia¸w

reaktorowych.

Chociaý szybkie przetwa-

rzanie odpadw mog¸oby

z¸agodzi najbardziej palce

problemy w okolicach W¸a-

dywostoku (przetwarzanie

przeprowadza si« daleko na

zachodzie), w innych rejo-

nach spowodowa¸oby mn-

stwo nowych k¸opotw, w¸-

cznie z koniecznoæci po-

zbycia si« toksycznych roz-

tworw pe¸nych radioak-

tywnych produktw reakcji

rozszczepienia. Rozwizanie

nie jest ¸atwe.

Brytyjskie i francuskie za-

k¸ady przetwarzajce odpa-

dy promieniotwrcze zdecy-

dowa¸y si« odprowadza

radioaktywne æcieki do wd

przybrzeýnych. Widoczna

smuga spowodowanych tym

zanieczyszczeÄ si«ga p¸noc-

Byle nie u mnie!

Czy na dnie oceanw moýna

pogrzeba odpady promieniotwrcze

ze starych okr«tw podwodnych?

ku po ujawnieniu przez Rosj«

informacji, ýe paÄstwo to wy-

rzuci¸o 16 starych reaktorw z okr«tw

nawodnych i podwodnych do Morza

Karskiego. Chociaý rosyjska marynar-

ka wojenna nigdy celowo nie zrzuca¸a

zuýytych reaktorw do Pacyfiku, to re-

gularnie odprowadza¸a do wd tego

oceanu p¸ynne odpady promieniotwr-

cze. Ciekawe, ýe wykryte

przez badaczy zanieczysz-

czenia wynik¸e z tych prak-

tyk by¸y bardzo niewielkie,

co wskazuje na znaczne

moýliwoæci regeneracji i, by

moýe, niezwyk¸ zdolnoæ

oceanw do absorpcji odpa-

dw promieniotwrczych.

Wody oceanu nie tylko

rozrzedzaj zanieczyszcze-

nia p¸ynne; drobnoziarniste

osady zalegajce dno mog

wiza niektre pierwiastki

promieniotwrcze, skutecz-

nie je izolujc. To w¸aænie zja-

wisko przyczyni¸o si« na

przyk¸ad do zmniejszenia

skaýenia ærodowiska spo-

wodowanego przez bombo-

wiec B-52, ktry roztrzaska¸

si« na krze u wybrzeýy Gren-

landii w roku 1968, rozpra-

szajc pluton w p¸ytkich wo-

dach przybrzeýnych. Scott

W. Fowler i jego wsp¸pra-

cownicy z Mi«dzynarodowej

Agencji Energii Atomowej

w Monte Carlo tak pod-

sumowali wyniki d¸ugolet-

nich badaÄ skutkw tej kata-

strofy w przedstawionym w

1994 roku raporcie: ãBadania

wykaza¸y, ýe pluton... zosta¸

szybko zwizany przez osa-

dy i dzi«ki temu skutecznie

zatrzymany w ekosyste-

mie dennym.Ó Stwierdzili

teý, ýe ãnie zaobserwowano

istotnego wzrostu koncen-

tracji plutonu ani w wodzie

nad miejscem katastrofy, ani

PRZEZNACZONE NA ZüOM OKR¢TY PODWODNE,

wærd nich wiele zawierajcych reaktory jdrowe,

czekaj w portach rosyjskich na rozbirk«.

10 å WIAT N AUKI Maj 1997

K ilka lat temu Zachd dozna¸ szo-

nego Atlantyku. I faktycznie, pomiary

prowadzone na Morzu Karskim wyka-

za¸y ælady produktw przetwarzania od-

padw promieniotwrczych w zachod-

niej Europie (oraz prb z broni jdrow

w atmosferze). Co zadziwiajce, pomia-

ry te nie wykaza¸y ýadnej koncentracji

zanieczyszczeÄ powsta¸ych w wyniku

zrzucania tam odpadw jdrowych

przez Rosjan.

Skoro osady ilaste naprawd« pozwo-

li¸y zwiza materia¸y promieniotwrcze

z reaktorw zrzucane do wd p¸ytkich,

to idea wykorzystania g¸«biej po¸oýonych

obszarw dna morskiego do d¸ugotermi-

nowego sk¸adowania odpadw jdro-

wych wydaje si« rozsdna. Projekt ten,

wymagajcy zamkni«cia odpadw w po-

jemnikach i grzebania ich w mule g¸«bo-

ko na dnie oceanw, praktycznie zarzu-

cono, gdy Stany Zjednoczone zdecydo-

wa¸y si« na sk¸adowanie swoich odpa-

dw promieniotwrczych na ldzie, wy-

znaczajc do tego celu Yucca Mountain

w Newadzie. Ale niektrzy badacze

nadal rozwaýaj t« koncepcj«. Poparcie

dla niej szczeglnie cz«sto wyraýa Char-

les D. Hollister z Woods Hole Oceano-

graphic Institution.

Hollister przekonuje, ýe sposobem

zbadania, jak osady ilaste wiý odpa-

dy promieniotwrcze, jest m.in. studio-

wanie skutkw niektrych morskich ka-

tastrof. W czasie niedawnego posie-

dzenia American Geophysical Union

stwierdzi¸ on, ýe zatoni«cie w 1986 ro-

ku radzieckiego okr«tu podwodnego

wyposaýonego w rakiety balistyczne

stwarza ãbardzo ciekaw szans« badaw-

czÓ. W wyniku eksplozji okr«t opad¸

na dno Atlantyku wraz z reaktorem i 34

g¸owicami jdrowymi. Badanie dna mor-

skiego w miejscu katastrofy pozwoli¸o-

by na stwierdzenie, czy mu¸ denny rze-

czywiæcie moýe zwiza substancje

promieniotwrcze.

Hollister nie opowiada si« za umiesz-

czaniem odpadw na dnie oceanw juý

teraz. Twierdzi stanowczo, ýe przed

podj«ciem badaÄ by¸oby to bezprawiem.

Oczywiste jest jednak, ýe jego zdaniem

cz«æ obszarw dna morskiego mog¸a-

by s¸uýy za sk¸adowisko odpadw j-

drowych. ãTo nie jest tylko niejasne prze-

czucieÓ Ð zaznaczy¸, dajc wyraz swemu

od dawna g¸oszonemu przekonaniu, ýe

sk¸adowanie odpadw jdrowych na

dnie mrz ãjest prawdopodobnie naj-

bezpieczniejsz metod pozbycia si«

ichÓ. Niektrzy mieszkaÄcy W¸adywo-

stoku, spogldajcy na zacumowane

w pobliýu portu przeznaczone na z¸om

atomowe okr«ty podwodne i ich radio-

aktywne elementy, pewnie ch«tnie by

si« z nim zgodzili.

ZA KULISAMI

Nowy Orlean czy Sun Valley. Uczestnicy imprez maj ochot« wyskoczy w prze-

rwie mi«dzy d¸ugimi referatami do dzielnicy francuskiej czy poszale troch« na nar-

tach. Nic wi«c dziwnego, ýe kusi mnie, by przejrze wykaz ãwycieczek terenowychÓ

w materia¸ach sympozjalnych trzeciego dorocznego zjazdu North American Amphi-

bian Monitoring Project (NAAMP Ð p¸nocnoamerykaÄskiego programu obserwacji

p¸azw). Zaskoczy¸a mnie troch« jedna z propozycji: ãTaniec egzotycznyÓ, posta-

nowi¸am jednak zerkn, co to takiego. TaÄczce ýaby? Co to ma znaczy?

Tej zimy konferencja NAAMP odby¸a si« w cyberprzestrzeni Ð a konkretnie pod ad-

resem http://www.im.nbs.gov/naamp3/naamp3.html; spotkania sympozjalne roz-

pocz«¸y si« w listopadzie 1996 roku, a zakoÄczy¸y w po¸owie lutego 1997 roku.

Oprcz niezwyk¸ych wycieczek terenowych (inn rewelacj by¸a np. wirtualna po-

drý do kenijskiej puszczy Ara-

buko-Sokoke, by zobaczy i

us¸ysze tamtejsze ýaby Ð

http://www.calacademy.org.

research. herpetology/ frogs/list.

html) konferencja oferowa¸a

oko¸o 50 artyku¸w na rýne te-

maty, od pobierania prbek pod

wod po badania nad g¸osami

godowymi ýab.

Konferencja w sieci Ð chyba

pierwsza na tak skal« w World

Wide Web Ð toczy¸a si« pod

przewodnictwem Sama Droe-

geÕa z Biological Resources Di-

vision w US Geological Service (Wydzia¸u Zasobw Biologicznych S¸uýby Geologicz-

nej USA). Droege jest zadowolony z odzewu. ãDotarliæmy do znacznie liczniejszych

odbiorcw niý podczas poprzednich spotkaÄ Ð pisze poczt elektroniczn. Ludzie mo-

g uczestniczy w obradach wtedy, kiedy maj na to ochot«, zapozna si« dok¸adnie

z przedstawianymi danymi i tezami, porozumie si« z autorem publicznie (lub prywat-

nie), jeæli si« z czymæ nie zgadzaj albo gdy chc uzyska dodatkowe informacje.Ó

Artyku¸y zaprezentowane podczas sesji zostan zarchiwizowane pod sieciowym ad-

resem, ale grupy dyskusyjne mia¸y zaprzesta dzia¸alnoæci po 14 lutego 1997 roku.

Mimo wielu dowcipnych dystrakcji wi«kszoæ tego, co dzia¸o si« podczas sympo-

zjum, dotyczy¸o spraw powaýnych: wiele doniesieÄ dokumentowa¸o niezwykle wy-

sok liczb« deformacji u p¸azw. David M. Hoppe z University of Minnesota w Mor-

ris wskazuje na ãrzucajce si« ostatnio w oczy zjawiskoÓ dotyczce zniekszta¸ceÄ

koÄczyn Ð na przyk¸ad w postaci ubytkw lub nadmiaru ng lub palcw. W swym ar-

tykule ãHistorical Observations and Recent Species Diversity of Deformed Anurans

in MinnesotaÓ (Obserwacje historyczne i bieýce zrýnicowanie gatunkowe

zdeformowanych p¸azw w Minnesocie) Hoppe twierdzi, ýe majc do czynienia z ty-

sicami ýab w latach 1975Ð1995, zauwaýy¸ jedynie dwie z wyranymi zaburzenia-

mi rozwojowymi koÄczyn, tymczasem w samym tylko roku 1996 widzia¸ ich ponad

200. Podejrzewa on, ýe przyczyn tego moýe by jakiæ czynnik ærodowiskowy wy-

st«pujcy w wodzie, w ktrej rozmnaýaj si« te zwierz«ta.

Rwnieý Stanley K. Sessions z Hartwick College zetkn¸ si« z niezwykle wysok

cz«stoæci wyst«powania zniekszta¸ceÄ koÄczyn u p¸azw, a szczeglnie u rzeko-

tek krlewskich (Hyla regilla) i ambystom d¸ugopalcych (Ambystoma macrodacty-

lum) z p¸nocnej Kalifornii. Na forum NAAMP og¸osi¸ artyku¸, w ktrym utrzymuje, ýe

defekty koÄczyn zosta¸y spowodowane przez pasoýytnicze p¸aziÄce Ð przywry. Je-

go zdaniem zakaýenie przywrami moýna powiza z problemami ærodowiskowymi

zawinionymi przez cz¸owieka.

Jak na dziennikark« przysta¸o, przeprowadzi¸am wywiady z kilkoma uczestnikami

tego sympozjum. Sessions kontaktowa¸ si« ze mn za poærednictwem poczty elek-

tronicznej z Kostaryki, gdzie prowadzi w¸aænie badania terenowe. Cyberkonferencja

budzi w nim mieszane uczucia: wprawdzie podoba¸a mu si« ¸atwoæ i niski koszt

uczestnictwa, ale rozczarowa¸ go brak osobistego kontaktu z innymi naukowcami.

ãTego rodzaju cyberkonferencja nie zast«puje tradycyjnego zjazdu, gdyý nie do-

chodzi do waýnych kontaktw osobistych podczas spotkaÄ towarzyskichÓ Ð pisze.

Tak wi«c, niestety, nast«pna konferencja NAAMP b«dzie bardziej tradycyjna, bez taÄ-

czcych ýab.

ZDEFORMOWANE PüAZY trafia¸y si«

w ubieg¸ym roku znacznie cz«æciej niý dotd.

Sasha Nemecek

David Schneider

å WIAT N AUKI Maj 1997 11

Cyberp¸azy

N ie jest tajemnic, dlaczego na konferencje wybiera si« na og¸ miejsca takie, jak

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: