Dzikie Pola - Turcyk.pdf - Dzikie Pola - Buuczek

Rafał Charłampowicz

Michał Mochocki

TURCYK

dyariusz turecki

Jak to się wszystko zaczęło...

Aby wyjaśnić bieg wydarzeń, musimy cofnąć się w czasie o 11 lat od rozpoczęcia naszej

przygody. W roku 1609 jej główny bohater, Aleksander Jan Pakosz, piętnastoletni wówczas

szlachcic ukraiński, wzięty został w jasyr w jednym z licznych najazdów tatarskich, jakie

nawiedzały te ziemie. Był chłopcem znacznej urody, o pięknym głosie i zdrowej posturze,

znalazł się więc wśród jeńców ofiarowanych w darze sułtanowi tureckiemu. (Tatarzy bowiem

zawsze oddawali padyszachowi jedną piątą brańców zagarniętych na wyprawie.) Młody,

uległy chłopak po kilku miesiącach niewoli w pałacu sułtańskim przyjął islam i ze względu na

wyjątkową urodę oraz bystry rozum został paziem padyszacha. A że chłopak łączył wierność

i pokorę z licznymi zaletami umysłu - sprytem, intuicją, darem do nauki – sułtan Ahmed

upodobał sobie tegoż pazia i obsypywał go łaskami. W miarę jak dorastał, chłopak

otrzymywał coraz wyższe funkcje służebne, zostając na koniec osobistym służącym

padyszacha. Zyskał przez to wysoko postawionych przyjaciół, no i oczywiście wrogów.

Głównie wśród innych paziów, którzy zazdrościli Polakowi licznych talentów i miłości

sułtańskiej. Ale stary Ahmed I zmarł wreszcie na tyfus w Istanbule (22.11.1617), a po nim na

tron wstąpił obłąkany Mustafa, którego zdetronizowano już po trzech miesiącach

(26.02.1618). Kolejnym sułtanem został Osman II, czternastoletni syn Ahmeda I. Faktyczne

rządy spoczęły w rękach wielkiego wezyra Halila Paszy. Nasz Aleksander (w wersji tureckiej

Iskender), znany jako wierny i zdolny sługa sułtana Ahmeda, zdołał zachować dawną pozycję

w pałacu. Co więcej, ukończywszy wymagany wiek 25 lat, z łaski młodziutkiego padyszacha

został mianowany sandżakbejem (tj. zarządcą okręgu – sandżaku, obejmującego kilkanaście

do kilkudziesięciu miejscowości) Rodosto, w pobliżu samego Stambułu. Był to wyraz

wielkiej przychylności, a zarazem dowód wiary sułtana w wysokie zdolności młodego beja.

* * * * *

Krótki rys historyczny

Tego rodzaju kariera nie była niczym dziwnym w państwie Osmanów. Cała władza administracyjna (w

odróżnieniu od religijnej i sądowej) spoczywała tam w rękach byłych chrześcijańskich niewolników. Nie

przywiązywano najmniejszej wagi do narodowości i urodzenia, liczyły się tylko posiadane talenty oraz łaska

sułtana (choć tę ostatnią można było kupić lub wyjednać poprzez dobre znajomości). Młodych jeńców

chrześcijańskich zbiorowo nawracano na islam i poddawano obrzezaniu, po czym pilnie selekcjonowano.

Najzdolniejszych przeznaczano właśnie do służby pałacowej, oddając w opiekę naczelnikowi białych eunuchów.

Uczono chłopców tureckiego (język codzienny), arabskiego (język liturgiczny islamu) i perskiego (język literatury

i kultury), prawa, historii, religii, strategii wojskowej, jazdy konnej i władania bronią, a ponadto wybranego

rzemiosła lub handlu. To ostatnie nie miało raczej znaczenia praktycznego, było natomiast silną tradycją

turecką, zgodnie z którą nawet i sam sułtan musiał znać się na jednej dziedzinie rzemiosła czy handlu na tyle

dobrze, by – teoretycznie – potrafił zarobić na życie pracą własnych rąk. Paziowie pogrupowani byli w

dziesiątki, a każdą dziesiątką opiekował się osobny eunuch, pilnie obserwując postępy w nauce. Wierni i zdolni

pięli się po szczebelkach w drabince służby pałacowej, a najwyższą dostępną na tym etapie funkcją było

stanowisko osobistego służącego sułtana. Z chwilą ukończenia 25 roku życia uznawano ich za w pełni dojrzałych

mężczyzn, zdolnych do do pełnienia samodzielnych funkcji na prowincji. Było to zresztą koniecznym warunkiem

dalszej kariery, każdy dostojnik turecki miał za sobą okres służby poza pałacem, w wojsku lub administracji. Ci,

którzy najlepiej się wykazali podczas owej służby „w terenie”, byli po paru latach (i awansach w hierarchii

administracyjnej prowincji) wzywani z powrotem do stolicy, mając otwartą drogę do najwyższych dostojeństw

na dworze sułtana, nie wyłączając urzędu wielkiego wezyra.

Miasto portowe Rhaedestus (Rodosto), dzisiejszy Tekirdag, zbudowali Grecy w starożytności. Było jednym z

głównych ośrodków miejskich Tracji. W XIV wieku zostało podbite przez Turków, lecz nie straciło na znaczeniu

w prowincji. Za czasów Sulejmana Wspaniałego na polecenie wielkiego wezyra Rustema Paszy wzniesiono tam

wspaniały meczet, który stoi po dziś dzień i jest atrakcją turystyczną. Nie udało mi się znaleźć potwierdzenia, że

Rodosto w XVII wieku istotnie było stolicą sandżaku, lecz jest to bardzo prawdopodobne. Było ważnym miastem

w starożytności i średniowieczu, jest też stolicą prowincji i dzisiaj.

* * * * *

Naturalnie, na zaszczytne i dochodowe stanowisko beja Rodosto nadzieję miało kilku innych

karierowiczów, którzy zapałali do szczęśliwego wybrańca zawistną niechęcią. Szczególną

nienawiścią obdarzył go pewien Grek, z dawna z nim rywalizujący o łaski sułtanów, lecz nie

dorównujący Polakowi ani bystrością, ani sympatią u ludzi. Niezbyt lubiany przez młodego

Osmana, został mianowany dowódcą (agą) fortecy w Corlu, twierdzy starożytnej i sławnej,

ale już pozbawionej większego znaczenia militarnego. Na domiar złego miasteczko Corlu

leży w obrębie sandżaku Rodosto, niedaleko od samej stolicy. Tym samym młody bej stał się

zwierzchnikiem trawionego złością i ambicją Greka. Poniżony aga uknuł wkrótce sprytny

plan pognębienia i usunięcia znienawidzonego rywala. Plan, którego ofiarami padną również i

nasi Panowie Bracia.

Mając od początku swych szpiegów w pałacu beja, Grek kazał jednemu z nich wykraść

jakiekolwiek własnoręczne pismo beja w języku polskim, po czym polecił zręcznemu

kaligrafowi napisać identycznym charakterem pisma list następującej treści:

* * * * *

Umiłowany Panie Oycze, Pani Matko, Dobrodzieie Moi Miłościwi

Niechybnie będąc pogrzebanym w waszych sercach, kreślę świadectwo mey bytności pośród

żywych; acz nie w rodzinney ziemie, lecz w niewiernych Turczech gorzki chleb powszedni

pożywaiąc. Los człeka niewolnego, choć ciału nieciężki, ale owszem, nader miły, przecież

dwakroć przez to duszy gorszym, aniżeli surowszy w Oyczyźnie żywot. Szczęśliwie głodu ni

chłodu nie cierpię, które wielkiey części brańców są udziałem, iednakoż dzień y noc me kroki

są strzeżone, a choć y lista ku Polszcze słać nie sposób. Wszelakoż nadarzył się Ksiądz pewien

iezuicki, co sekretnie posługę duchową tu pełni, za którego pośrednictwem oną kartę posyłam,

o kondycyey swey uwiadamiaiąc, a pomocy, zratowania upatruiąc, które za Boga pomocą

Ksiądz Dobrodziey widzi możliwymi. W głowie y w rękach świętego człeka zamysł ten

zostawuię.

Kłaniam się pokornie Rodzicielom moim, łzami synowskiego affektu pismo skrapiaiąc, a Boga

Iedynego co dzień za zdrowie Wasze proszę. Nie zamartwiaycie się też o mnie, Pani Matko,

gdyż źle mnie tu się nie dzieie, ieno za rodzinnym dworem tęskno y za krześciiańskim kraiem.

Niechay Was Bóg y Matka Iego błogosławią, zachowuiąc w dobrym zdrowiu y wszelakiey

pomyślności.

Aleksander Ian Pakosz

* * * * *

Pod powyższym tekstem inna ręka dopisała po łacinie, bardzo drobnymi literami:

* * * * *

Wielmożnemu Panu Pakoszowi, Obywatelowi Ziemie Bracławskiey

Wielmożny Panie Dobrodzieiu. Z woli Boga Naywyższego niosę WPanu dobrą nowinę. Syn

WPana żyw y w dobrym zdrowiu, o czym własną ręką powyżey zaświadcza. Iako osoba

duchowna y spowiednik znam wszelkie przypadki iego, iako też y to, że wierze świętey

wierności pośród pogan dochowuie. W odpowiedzi na iego żarliwe modły zesłał mnie Pan

Bóg iako skromne narzędzie woli Iego świętey, iżbym uciśnionego a niewinnego wyrwał z

kraiu pogan. Niegdy Moyżesz cały lud izraelski wyprowadził z ziemie egipskiey, ia zaś

Moyżeszowym wzorem krześciian sprawiedliwych z Bożą pomocą z niewoli wybawiam. Znam

sposób niechybny, iżby Aleksandra wydobyć spośród niewiernych, a w ręce dzielnych ludzi

oddać, którzy przewiozą go bezpiecznie w granice Rzeczpospolitey. Znaydziesz WPan ludzi

kilku rozważnych a mężnych, z którymi przybędziesz do portu Rhaedestus, do gospody kupca

imieniem Halef al-Gossarah wedle Starego Meczetu. Halef posiada ów skrawek papieru, co

go nie masz u dołu karty. Niechay posłańcy szepną imię moie y okażą epistołę. Gdy on kartę

do swego kawałka przyrówna, będzie odtąd na Wasze usługi.

Niechay Bóg wspomaga WPana w potrzebie.

Oyciec Paweł, Societas Iesu

* * * * *

Z listami Grek wysłał kilku zaufanych ludzi, którzy dołączyli do karawany ormiańskich

kupców, udających się do Rzeczypospolitej. Wcześniej jeszcze przez podstawionego sługę

(ważne!!!) opłacił wskazanego właściciela gospody, przekazując mu oddarty skrawek listu i

instruując, co ma robić, kiedy pojawią się u niego posiadacze pasującej kartki (natychmiast

powiadomić!). Tym samym Grek chce sprawić, aby list rzekomo pisany ręką beja powrócił do

Turcji jako dowód rzeczowy zdrady; a fakt przywiezienia listu przez znających hasło Panów

Braci dodatkowo potwierdzi jego autentyczność. Ale nie uprzedzajmy faktów.

Ojciec Beja jest obecnie zamożnym człowiekiem, gdyż jako klient potężnego kresowego

„królika” (sam wybierz, którego – u nas jest to kniaź Ostrogski, największy magnat na

Ukrainie) czerpie dochody z pięciu wiosek otrzymanych w wieczystą dzierżawę. Niestety,

wystawny tryb życia powoduje, że starzec gotówki ma niewiele, a do tego mnóstwo pieniędzy

wydaje na lekarzy. Sam cierpi na podagrę, jego żona zaś ciężko choruje na suchoty (trzeba

będzie czymś wzruszyć próżniaczego beja, prawda?). Resztę rodziny opracuj sobie sam,

Panie Starosto. Warto na przykład wprowadzić dorosłego syna, który będzie towarzyszem

Panów Braci. A może dalekim krewnym Pakoszów będzie nawet jeden z PB?

1. Zawiązanie akcji

Najlepiej by było zapoznać graczy z rodziną Beja na kilka sesji przed rozpoczęciem dyariusza

i niby mimochodem wspomnieć o dzielnym synu, którego przed jedenastoma laty zagarnął

czambulik Tatarów, gdy śmiały wyrostek wypuścił się na dalekie polowanie. Od tego czasu,

pomimo trzyletnich poszukiwań prowadzonych na Krymie przez hojnie opłaconych

posłańców, nie było najmniejszej wiadomości o jego losach. W kącie świetlicy wciąż stoi

niewielki ołtarzyk, na którym palą się świece na intencję odnalezienia syna. Postaraj się

zaprzyjaźnić Panów Braci z ową rodziną, ale pozwól, by przez kilka następnych przygód

gracze zapomnieli o porwanym chłopcu.

Dyariusz niniejszy proponujemy rozpocząć podczas dłuższego pobytu Panów Braci w

gościnnym Pakoszowym dworze. Zacznijmy na przykład od łowów, od wyprawy na dzikiego

zwierza o świtaniu. Na polowaniu syn gospodarza zostaje ciężko raniony przez dzika lub

niedźwiedzia, a i zdrowiu niektórych Panów Braci zagrozi niebezpieczeństwo. Ot, trochę

adrenaliny na rozgrzewkę. Tak niefortunne łowy szybko się zakończą i resztę dnia PB spędzą

we dworze przy rannym przyjacielu.

Późnym popołudniem wprowadzamy właściwe zawiązanie akcji. Do dworu przybywają

niespodziewani goście, przywożąc gospodarzowi list z dalekiej Turcji. Są to słudzy

wspomnianego Greka, rzekomo ormiańscy kupcy, którzy łamanym ruskim językiem

tłumaczą, że za dostarczenie listu zapłacił im pewien ksiądz w Rodosto, prosząc o pisemne

potwierdzenie odbioru. Nic więcej nie wiedzą. Otrzymawszy opieczętowane pismo szybko

pożegnają się i odjadą, zostawiając wstrząśniętych rodziców Beja w stanie niebotycznego

zdumienia. Gościny nie przyjmą, bo na chwilę tylko odłączyli się od karawany.

W miarę rozgarnięci gracze zorientują się już, na czym będzie polegać przygoda i być może

nawet sami zaofiarują swe usługi. W każdym razie nie ma co myśleć o spokojnym wieczorze,

we dworze zapanuje bowiem wielkie zamieszanie. Łzy szczęścia, modlitwy dziękczynne,

prędkie liczenie pieniędzy, rzewne wspomnienia, nowo odzyskana nadzieja i gorączkowe

dysputy nad tym, co robić. Wieczerza z pewnością będzie spóźniona. Jak odnajdą się w tym

wszystkim Panowie Bracia, przewidywać nie chcemy. Kolejny dzień przyniesie zaś nową

przygodę.

Następnego ranka gospodarz rozsyła urzędników do wójtów, karczmarzy, dzierżawców,

polecając uzyskać jak najwięcej gotówki. Wygrzebuje zakopany w sadzie garniec z dukatami,

a ponadto zamierza zapożyczyć się u magnata na poczet przyszłorocznych zbiorów. Po

śniadaniu razem z Panami Braćmi siedzi w świetlicy i zastanawia się, komu bezpiecznie

mógłby powierzyć taką sumę złota. Mnóstwo pieniędzy pochłonie sama podróż, a w Turcji

nie obejdzie się pewnie bez sutych łapówek czy nawet konieczności zapłacenia okupu.

Dlatego nalegaliśmy, aby rozegrać kilka przygód, w których Panowie Bracia zaprzyjaźnią się

z ojcem Beja, a on nabierze do nich zaufania. Bo to właśnie oni otrzymają od bogatego

staruszka niebezpieczną, ale chrześcijańską i dobrze płatną misję.

Zanim jednak zapadną ostateczne decyzje, rozmowa zostanie przerwana przez dworskiego

pachołka, który wpadnie do świetlicy wołając „Jaśnie panie, dymy za lasem widać, musi to

Chrebowka płonie!” Syn gospodarza, choć ranny, każe siodłać sobie konia, a i PB zapewne

uczynią to samo. We trzy pacierze kompania znajdzie się w siodłach i ruszy galopem w

kierunku gęstwy drzew, zza której wznosi się w niebo słup dymu. Na dziedzińcu dworu

tymczasem pośpiesznie formuje się oddział czeladzi zbrojnej w oręż i sprzęt do gaszenia

pożaru. Kompania ma jedynie zorientować się w sytuacji (pożar to czy Tatar?).

Wyjeżdżając zza przesłaniającego widok zagajnika PB ujrzą niepokojącą scenę. Jedna z

widniejących w oddali chałup stoi w płomieniach, a przez pola w stronę PB sadzi wielkimi

krokami dwóch chłopów. Na oczach Kompanii spomiędzy chałup wypada trzech jeźdźców,

najwyraźniej w pościgu za uciekającymi. Jeden z konnych rozwija nad głową arkan. Widać,

że jeźdźcy schwytają chłopów zanim ci dopadną zagajnika. PB nie mają szans na dotarcie do

chłopów przed ścigającymi, ale jeżeli skoczą kmiotkom na ratunek, zawsze mogą ich odbić. Z

tym, że na widok nadciągającej odsieczy jezdni wstrzymają konie i zakrzykną coś w stronę

wioski, skąd po chwili wyłoni się kilku nowych. Kompania może się ściąć z awangardą, ale

rychło przyjdzie brać nogi za pas, bowiem w osadzie rozkłada się właśnie na stację pół lekkiej

chorągwi powracającej z wojny moskiewskiej, czyli blisko 50 szabel. Wobec takiej liczby

przeciwników nie pozostanie nic innego, jak tylko czmychnąć czym prędzej do dworu, pod

osłonę mocnego częstokołu i rusznic czeladzi. Swawolnicy nie będą szturmować, poprzestaną

na pogróżkach i na złupieniu otaczających dworzyszcze chałup.

Gdy hultaje odjadą, gospodarz pośle natychmiast list do Bracławia z prośbą o wsparcie. Przed

wieczorem posłaniec powróci z odpowiedzią, że wkrótce w sukurs przybędzie kozacka

chorągiew księcia. W nocy przyjdzie jednak własnymi siłami odeprzeć zdradliwy najazd

swawolników, co nie przyjdzie trudno, bowiem swawolnicy cofną się, jak tylko napotkają

silny opór. Rankiem natomiast przybędzie obiecana pomoc i PB zapewne chętnie wezmą

udział w pogromie i pościgu za złoczyńcami. To dostarczyć im może zajęcia nawet na

następny dzień, jeśli puścimy ich śladem umykającego rotmistrza lub porucznika, po którym

należy spodziewać się wartościowego łupu.

Tak czy inaczej, gdy PB powrócą do gościnnego dworu, najwyższy czas będzie zdecydować o

wyprawie do Turcji. Gdy uganiali się za swawolnikami, ich gospodarz w drodze pożyczek,

zastawu i sprzedaży ruchomości zgromadził 12 tysięcy złotych. Ta kwota w zupełności

wystarczy na pokrycie kosztów podróży, na spodziewane łapówki, a nawet na rozsądnej

wysokości okup. Znając dzielność, sprawność i przyjaźń Panów Braci, gospodarz prosi ich o

podjęcie wyprawy po uwolnienie syna z pogańskiej niewoli. Nie ma nikogo innego, komu

powierzyłby tak wielką ilość złota. PB są jego jedyną nadzieją. Czyż godzi się odmówić?

2. W podróży

Bohaterowie wyruszą wyposażeni w hasło i list/znak rozpoznawczy dla karczmarza, pierścień

herbowy starego Pakosza dla okazania synowi oraz pokaźną sumę pieniędzy, głównie w

dukatach i talarach, które ważą łącznie ok. 60 kg. Jeśli PB poprzednio mieli braki w koniach

lub uzbrojeniu, zostały one uzupełnione. Zatroskany ojciec dodaje ponadto trzech zbrojnych

hajduków oraz trzy juczne konie do dźwigania bagażu. Złoto pojedzie na dwóch koniach w

mocnych skórzanych sakwach. Dla bezpieczeństwa starzec przykazuje jechać nie przez

Dzikie Pola, tylko drogą przez Mołdawię lub Siedmiogród, co też PB powinni uczynić. Jeżeli

żaden z PB nie włada językiem tureckim, trzeba będzie wynająć tłumacza w Kamieńcu

Podolskim; tam też można zmniejszyć wagę wiezionego kruszcu jeszcze o 10 kg wymieniając

drobniejsze srebrne monety na dukaty (złote) i talary (srebrne). Tłumaczem zostanie chytry,

uniżony Tatar, który tureckim nie włada zbyt biegle. Niestety, bardziej profesjonalni tłumacze

mają w Kamieńcu stałe dochody i nie uśmiecha im się długa a niebezpieczna wyprawa.

Przebieg podróży pozostawiamy fantazji Starosty. Najkrótsza trasa, mniej więcej

dwutygodniowa, wiedzie przez Mołdawię do Gałacza nad Dunajem, skąd statkiem można

spłynąć do morza, a morzem do portu w Stambule bądź samym Rodosto. Droga wyłącznie

lądowa trwać będzie dłużej, około dwudziestu dni. Staroście Gry wolno zamknąć całą podróż

w kilku zdaniach (odpisując PB znaczną część gotówki), ale można pokusić się o stworzenie

wspaniałej kampanii. Ważne jest tylko, żeby po drodze pozbawić PB hajduków i wszelakiej

służby. Można powybijać ich w zasadzkach, złożyć ciężką chorobą lub opisać tajemnicze

zniknięcie tego czy innego hajduka podczas nocnej warty. Tajemniczości wydarzeniu niech

doda fakt, że w jednej z sakw skarbnych połowa złota zamieni się w polne kamienie...

Tak czy inaczej, do celu docierają PB tylko z tłumaczem (jeśli potrzebny).

3. Miasto Rhaedestus

Po długiej, żmudnej lub pełnej przygód podróży bohaterowie docierają wreszcie do celu.

Stolica ludnego sandżaku jest imponującym, orientalnym miastem, jakich niewiele widzieli

po drodze. Rodosto wznosi się nad brzegiem morza Marmara, otoczone polami uprawnymi,

winnicami, pastwiskami i gajami. Nad miastem górują pękate kopuły bejowskiego pałacu i

wysokie iglice minaretów. Od południa na morze otwiera się średniej wielkości port

handlowy. Karczma Halefa al-Gossarah stoi w dzielnicy portowej przy wąskiej uliczce,

wciśnięta między wysokie, odrapane, kamienne domy o małych okienkach. Z tyłu płynie

cuchnący nieczystościami kanał, a uliczka zastawiona jest ubogimi straganami. Oberża nie

wygląda zachęcająco, podobnie jak okolica.

Gospodarz jest pulchnym, czterdziestoletnim mężczyzną o czarnej brodzie i przenikliwym

spojrzeniu. Z początku nie zwraca na PB specjalnej uwagi, ale gdy szepną mu hasło i

przekażą wspomniany list, ożywi się nagle, rozejrzy i uda się z listem na zaplecze, aby

porównać go z posiadanym skrawkiem. Listu już nie odda, twierdząc, że zgodnie z

zaleceniem spalił go natychmiast. A wiadomość, jaką ma do przekazania oddawcom listu jest

taka, że poszukiwany przez nich człowiek znajduje się w pałacu beja. Nic więcej karczmarz

nie wie, polecono mu jedynie przekazać te słowa i ewentualnie doradzić, jak najłatwiej dostać

się do pałacu. Karczmarz nie wie również, jak skontaktować się z księdzem – to jego

mocodawca kontaktuje się z nim w razie potrzeby.

Dzikie Pola - Turcyk.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: