ROPOMACICZE ( PYOMETRA ) U SUK

Ropomacicze znane jest od lat, choć nie we wszystkich regionach kraju jest powszechnie diagnozowane. Niektórzy twierdzą, że jest to „choroba cywilizacyjna”, tymczasem występuje  równomiernie na całym świecie, bez względu na stopień rozwoju ekonomicznego. Nieznaczne zwiększenie liczby zachorowań obserwuje się w krajach, w których w lecznictwie zwierząt powszechnie stosowane są preparaty hormonalne.

Charakter i przebieg choroby są przyczyną trudności w jej rozpoznaniu, w wyniku czego suki giną z powodu źle dobranej terapii lub zostają poddane eutanazji.

Przyczyny i patogeneza ropomacicza.

Zagrożenie wystąpienia ropomacicza u suk zdecydowanie wzrasta wraz z wiekiem. Pomiędzy 5 i 6 cieczką obserwuje się największą koncentrację endogennego progesteronu, co może prowadzić do zaburzeń funkcji błony śluzowej macicy. Powoduje on rozrost  gruczołów endometrium i zwiększenie ich wydzielania.

Predyspozycje.

Niebezpieczeństwo pojawienia się ropomacicza zwiększa się u starszych suk, szczególnie  po przekroczeniu 6-7 roku życia. Choroba rzadziej występuje  u zwierząt młodszych. W odniesieniu do cyklu jajnikowego największe zagrożenie  pojawia się w czasie diestrus, pomiędzy 50 a 80 dniem  po zakończeniu cieczki.  U 80 %  suk obserwuje się w tym czasie aktywne ciałka żółte na jajnikach.

Terapia hormonalna przy likwidacji niechcianej ciąży (egzogenne estrogeny) lub stosowanie długotrwałej blokady aktywności płciowej (progestageny), często niezgodnie z zaleceniami producenta, zdecydowanie zwiększają niebezpieczeństwo wystąpienia ropomacicza.

Patofizjologia.

W pierwszym okresie choroby gruczoły błony śluzowej macicy wykazują nadmierną produkcję wydzieliny. Dochodzi do cystowatego ich rozrostu (hyperplasia glandularis cystia endometrii). W  tym okresie może pojawić się już wyciek z pochwy, ale najczęściej  nie obserwuje się żadnych niepokojących właściciela objawów. Pojawiająca się wydzielina ulega nadkażeniu znajdującą się w otoczeniu florą bakteryjną. Najczęściej  izoluje się E.coli, Proteus sp., Klebsiella sp. oraz Streptococcus beta-hemoliticus. Na skutek gromadzenia się wydzieliny w świetle macicy dochodzi do ropomacicza (pyometra), a w jego wyniku do toksemii, co uszkadza narządy miąższowe.  W tym czasie obserwuje się  zaburzenia czynności nerek, a w szczególności ich niewydolność, zwłaszcza u starszych suk. Toksyny i kompleksy immunologiczne zaburzają bowiem  resorpcję zwrotna, prowadząc do upośledzenia mechanizmu  zagęszczania  moczu , czego wynikiem  jest odwodnienie i utrata elektrolitów. Odwodnienie i  toksemia prowadzą do  gorszej filtracji nerkowej, w wyniku czego dochodzi do dysfunkcji kłębuszków nerkowych i białkomoczu. Często dochodzi  też do kwasicy metabolicznej, ale  przy uporczywych wymiotach  może się pojawić zasadowica.

Podczas wymiotów, przy ucieczce elektrolitów do światła  macicy oraz przy niewydolności nerek dochodzi do obniżenia się stężenia Na+ i K+ oraz innych zaburzeń  elektrolitowych.

Upośledzenie  funkcji szpiku kostnego prowadzi do  niedokrwistości  normobarwliwej i trombocytopenii. Ponadto pojawia się  neutrofilia z przesunięciem obrazu w lewo – 20 tyś. leukocytów lub więcej przy ropomaciczu z zamkniętą szyjką macicy.

Diagnostyka ropomacicza.

Rozpoznanie tej choroby nie jest łatwe, chyba że występuje wyciek z pochwy. Jednak w przypadku zamkniętej szyjki  macicznej właściciel zwierzęcia długo nie zauważa choroby. Dopiero gdy pojawia się wyciek i (lub) objawy ogólne, suka trafia do gabinetu lekarza weterynarii.

Do objawów mogących sugerować ropomacicze należą:

1.      Wielomocz i wzmożone pragnienie

2.      Wymioty

3.      Wyciek z pochwy

4.      Apatia

5.      Powiększony obrys brzucha

6.      Brak apetytu

W zasadzie przy pojawieniu się jednego z ww.objawów oprócz  wielu innych jednostek chorobowych powinno wziąć się pod uwagę ropomacicze. W wywiadzie należy ustalić:

-         wiek – najczęściej jest to suka  w średnim wieku  lub starsza

-          kiedy zakończyła się cieczka – okres  największego zagrożenia obejmuje 80 dni od   zakończenia cieczki

-         czy stosowano kiedyś hormonalne przerwanie ciąży lub antykoncepcję

Najczęściej pojawiającymi się objawami przy omawianej chorobie są:

1.      Wyciek z pochwy

2.      Zwiększone pragnienie

3.      Powiększenie brzucha

4.      Brak apetytu

5.      Wymioty

6.      Osłabienie zadu

Jako rutynowe badania dodatkowe w celu potwierdzenia podejrzenia można wykonać:

1.      Badanie cytologiczne wymazów z pochwy

2.      USG

3.      Badanie krwi – znaczne zwiększenie  liczby leukocytów  nawet 20 tyś., podwyższenie OB, trombocytopenia.

4.      Rtg

5.      Waginoskopia

Powiększenie macicy pojawia się  w trakcie ciąży, która jednakże nie wyklucza ropomacicza.  Podobne objawy mogą towarzyszyć obecności guzów w macicy. Polidypsję i poliurię obserwuje się przy dysfunkcji nerek, nadczynności kory nadnerczy, chorobach wątroby oraz cukrzycy. Przy pojawieniu się wycieku z dróg rodnych należy podejrzewać zapalenie pochwy, a także guzy pochwy i  macicy.

Leczenie.

Główną metodą terapeutyczną w tym przypadku jest zabieg chirurgiczny. Właściciel zwierzęcia najczęściej jest tego świadomy. Zachowawcze leczenie wiąże się z dużym ryzykiem, gdyż zaawansowany proces jest zagrożeniem życia dla pacjenta. Taką próbę leczenia podejmuje się zwykle przy determinacji właściciela i dużej wartości hodowlanej suki. Wybór metody zależy w dużym stopniu od zaawansowania choroby, stanu ogólnego i wieku suczki. Należy też pamiętać, że choroba ma skłonności do nawrotów i leczenie zachowawcze suki starszej niż 7 lat mija się z celem, ponieważ nawet w przypadku zaleczenia remisja najczęściej kończy się śmiercią pacjenta.

Leczenie chirurgiczne.

Przed zabiegiem chirurgicznym należy ocenić stan ogólny zwierzęcia. Z jednej strony operację trzeba wykonać jak najszybciej, z drugiej strony nie każdy pacjent kwalifikuje się do zabiegu. Oprócz badania klinicznego dobrze jest wykonać badania hematologiczne i biochemiczne krwi ( OB., morfologia, mocznik, kreatynina, GGT, AP, ASP, ALAT, glukoza, potas). W przypadku gorączki, zaburzenia pracy nerek czy toksemii należy przed zabiegiem  poprawić stan pacjenta podając antybiotyki dobrze penetrujące tkanki, uzupełnić płyny i elektrolity oraz wyrównać równowagę kwasowo-zasadową. Przy złym stanie ogólnym suki, w przypadku zamkniętej szyjki macicznej należy podjąć próbę jej farmakologicznego otwarcia. Zaleca się również nawodnienie organizmu i podawanie leków moczopędnych w celu pobudzenia filtracji nerkowej, a także stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (jeżeli nie ma przeciwwskazań).

Leczenie zachowawcze

W przypadku terapii farmakologicznej należy zawsze pamiętać o możliwości nawrotu i trudniejszego później zabiegu a nawet śmierci pacjenta na skutek perforacji ściany macicy i toksemii. Leczenie należy nieustannie kontrolować laboratoryjnie – cytologia wymazów pochwowych, badanie krwi, USG.

Leczenie przy otwartej szyjce macicy

Najważniejszym elementem terapii jest zapewnienie opróżnienia macicy. Najlepszy rezultat można uzyskać przy stosowaniu naturalnej prostaglandyny F2a  lub prostaglandyny E1. Prostaglandyny w dawkach powyżej 125 mm/kg m.c. często wywołują krótkotrwałe działania uboczne tj. niepokój, dyszenie, ślinienie, wymioty, częstomocz, bolesne parcie, które ustępują po 2-3 podaniach. Leczenie prowadzi się do momentu stwierdzenia pojedynczych neutrofilii w wymazie z pochwy. Wygodniejszy w podaniu  (per os) jest mizoprostol ale bardzo drogi. Niektórzy próbują wykonywać drenaż macicy po lizie ciałek żółtych, ale jest to metoda mało skuteczna i ryzykowna. Wraz z ewakuowaniem zawartości macicy należy podawać leki p/bakteryjne. Dobre wyniki dają sulfonamidy potencjalizowane trimetoprimem jak i amoksycyklina z kwasem klawulanowym. Aby ułatwić regenerację błony śluzowej macicy można stosować domaciczne wlewy witaminy A lub 1-2% Vagothylu. Pomocne  w regeneracji są również leki homeopatyczne.

4