ElzbietaCzyzPrawaDziecka.pdf

SZKOŁA PRAW CZŁOWIEKA

El¿bieta Czy¿

PRAWA DZIECKA

Helsiñska Fundacja Praw Cz³owieka

Warszawa 2002

Sponsor wydania

OPEN SOCIETY INSTITUTE, BUDAPEST

ISBN 83−87300−61−6

Wydanie 2 zmienione

Nakład 1000 egz.

Nadhi, Warszawa 2002

SPIS TREŒCI

WSTÊP ............................................................................................................................. 5

PRAWA DZIECKA – RYS HISTORYCZNY .................................................................. 9

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA ONZ ............................................................ 13

WYBRANE DOKUMENTY MIÊDZYNARODOWE MAJ¥CE NA CELU

OCHRONÊ PRAW DZIECI .................................................................................... 35

STANDARDY OCHRONY PODSTAWOWYCH PRAW DZIECKA

– REGULACJE PRAWNE I PRAKTYKA .............................................................. 40

NAJWA¯NIEJSZE ORGANIZACJE MIÊDZYNARODOWE DZIA£AJ¥CE

NA RZECZ OCHRONY PRAW DZIECI ................................................................ 60

BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................ 61

WSTÊP

„Prawa dziecka” nie dla wszystkich s¹ pojêciem z kategorii praw cz³owieka.

Zw³aszcza w œrodowisku psychologów i pedagogów obserwuje siê tendencjê do

uto¿samiania praw z podstawowymi potrzebami cz³owieka w rodzaju: dziecko

ma prawo do wychowania w szczêœliwej rodzinie, prawo do mi³oœci, itp.

W preambule do Konwencji o prawach dziecka napisano: „uznaj¹c, ¿e dziec-

ko dla pe³nego harmonijnego rozwoju swojej osobowoœci p o w i n n o (podkre-

œlenie autor) wychowywaæ siê w œrodowisku rodzinnym, w atmosferze szczêœcia

mi³oœci i zrozumienia” . Rzeczywiœcie powinno, zreszt¹ doroœli te¿ powinni byæ

kochani i szczêœliwi, ale to nie znaczy, ¿e maj¹ do tego prawo, które mo¿e im

zagwarantowaæ pañstwo.

Mówi¹c o prawach dziecka nale¿y mieæ na wzglêdzie kilka podstawowych

zasad:

1. Prawa dziecka s¹ pojêciem z kategorii praw cz³owieka i wynikaj¹ z godnoœci i

niepowtarzalnoœci dziecka jako jednostki ludzkiej.

2. Praw dziecka nie nale¿y uto¿samiaæ z jego podstawowymi potrzebami.

Nie ma prawa do wychowania w szczêœliwej rodzinie, czy prawa do mi³oœci,

aczkolwiek to niezwykle wa¿ne potrzeby ka¿dego cz³owieka, a dzieci niew¹t-

pliwie szczególnie wa¿ne.

3. O prawach dziecka, podobnie, jak o prawach cz³owieka, mówi siê w relacji

w³adza – jednostka.

Je¿eli dziecko ma prawo to znaczy, ¿e pañstwo musi mu zapewniæ mo¿liwoœæ

korzystania z tego prawa. Na przyk³ad prawo do nauki oznacza, ¿e pañstwo

gwarantuje ka¿demu dostêp do edukacji, opracowuje programy nauczania,

kszta³ci nauczycieli itd. Pañstwo tworzy system edukacji i przepisy reguluj¹-

ce jego funkcjonowanie.

4. Prawa dziecka, tak jak prawa cz³owieka, podlegaj¹ ograniczeniom, ale tylko

takim, które s¹ przewidziane przez ustawê i konieczne s¹ w spo³eczeñstwie

demokratycznym ze wzglêdu na bezpieczeñstwo pañstwowe i publiczne, ochro-

nê porz¹dku i zapobieganie przestêpstwom, ochronê zdrowia i moralnoœci lub

ochronê praw i wolnoœci innych osób. Bezwzglêdnie, bez ¿adnych warunków

przestrzegany ma byæ jedynie zakaz tortur, niewolnictwa i poddañstwa.

Prawa dziecka

5. Je¿eli dziecko/cz³owiek ma okreœlone prawo to znaczy, ¿e musz¹ istnieæ pro-

cedury egzekwowania (dochodzenia) praw.

Posiadanie praw oznacza mo¿liwoœci roszczenia, zgodnie z obowi¹zuj¹cymi

przepisami, w przeciwnym razie prawo staje siê pust¹ deklaracj¹.

6. O prawach dziecka nie mówi siê w relacji rodzice-dziecko.

Dzieci podlegaj¹ w³adzy rodzicielskiej i to przede wszystkim rodzice decydu-

j¹ o ich wychowaniu czy œwiatopogl¹dzie. Rodzice mog¹ mieæ bardzo ró¿ne

koncepcje, jak wychowywaæ swoje dziecko i pañstwo nie mo¿e w to ingero-

waæ, chyba, ¿e rodzice zaniedbuj¹ dziecko, albo nadu¿ywaj¹ swojej w³adzy

rodzicielskiej. Traktuj¹ o tym dokumenty dotycz¹ce praw cz³owieka/dziecka

w tym m.in.: Konwencja Europejska art.2 protokó³ dodatkowy: „(...)Wykonu-

j¹c swoje funkcje w dziedzinie wychowania i nauczania pañstwo uznaje prawo

rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnie z ich w³asnymi

przekonaniami religijnymi i filozoficznymi ”; Miêdzynarodowy Pakt Praw Oby-

watelskich i Politycznych art.18 ust.4: „Pañstwa-Strony niniejszego Paktu

zobowi¹zuj¹ siê do poszanowania wolnoœci rodziców lub, w odpowiednich

przypadkach, opiekunów prawnych do zapewnienia swym dzieciom wychowa-

nia religijnego i moralnego zgodnie z w³asnymi przekonaniami”. Konwencja

o Prawach Dziecka art.5: „Pañstwa-Strony bêd¹ szanowa³y odpowiedzialnoœæ,

prawo i obowi¹zek rodziców(...) do zapewnienia dziecku (...) mo¿liwoœci ukie-

runkowania go i udzielania mu rad przy korzystaniu przez nie z praw przyzna-

nych w niniejszej konwencji” .; art.18; „ 1. Pañstwa-Strony podejm¹ wszelkie

mo¿liwe starania dla pe³nego uznania zasady, ¿e oboje rodzice ponosz¹ wspóln¹

odpowiedzialnoœæ za wychowanie i rozwój dziecka (...). Jak najlepsze zabez-

pieczenie interesów dziecka ma byæ przedmiotem ich najwiêkszej troski.

2. W celu zagwarantowania i popierania praw zawartych w niniejszej kon-

wencji Pañstwa-Strony bêd¹ okazywa³y odpowiedni¹ pomoc rodzicom oraz

opiekunom prawnym w wykonywaniu przez nich obowi¹zków zwi¹zanych

z wychowaniem dzieci oraz zapewni¹ rozwój instytucji, zak³adów i us³ug w

zakresie opieki nad dzieæmi”.

Zgodnie z art. 48 Konstytucji RP: „Rodzice maj¹ prawo do wychowania dzie-

ci zgodnie z w³asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzglêdniaæ

stopieñ dojrza³oœci dziecka, a tak¿e wolnoœæ jego sumienia i wyznania oraz

jego przekonania. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo¿e

nast¹piæ tylko w przypadkach okreœlonych w ustawie i tylko na podstawie pra-

womocnego orzeczenia s¹du”.

Powy¿sze zapisy jednoznacznie pokazuj¹, i¿ prawa dziecka nie s¹ zagro¿e-

niem dla autorytetu doros³ych i autonomii rodziny, jak twierdz¹ niektórzy po-

litycy czy pedagodzy, zapominaj¹c, ¿e pañstwo – uznaj¹c zasadê autonomii

rodziny – ingeruje w stosunki rodzinne jedynie w przypadkach szczególnych,

przewidzianych przez prawo.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: