· Szczególna forma komunikowania politycznego podejmowana przez instytucje i organizacje polityczne
· Wyodrębniona faza procesu wyborczego, obejmująca okres pomiędzy momentem ogłoszenia decyzji o przeprowadzeniu wyborów do uregulowanego przepisami dnia poprzedzającego dzień głosowania
· Okres zintensyfikowanego procesu komunikowania z wyborcami – KOMUNIKOWANIE WYBORCZE
· Podmioty kampanii sięgają po znane i sprawdzone sposoby porozumiewania się, techniki i formy perswazji
· Celem tych zabiegów jest zdobycie jak największego poparcia elektoratu wyrażającego się w liczbie otrzymanych głosów
· Zasady finansowania i prowadzenia kampanii wyborczej, ramy postępowania podmiotów rywalizacji wyborczej, dostęp do mediów, głównie publicznych, są regulowane przepisami prawa wyborczego, które może się różnić w istotny sposób w zależności od systemu wyborczego i politycznego
· Równe traktowanie wszystkich podmiotów rywalizacji politycznej wobec przepisów prawa wyborczego, które nakładają na nie takie same obowiązki i dają im takie same prawa
· Obywatelom kampanie wyborcze dają informacje o polityce, o podmiotach rywalizacji wyborczej i ich ofercie politycznej. Dzięki tej władzy wyborcy podejmują decyzje o tym, kto w ich imieniu będzie sprawował władzę do kolejnych wyborów.
2. Modele współczesnych kampanii wyborczych
Amerykański model kampanii wyborczej jest swego rodzaju prototypem i z tego powodu nazywany jest „wyjątkiem”. Kampanie amerykańskie są unikalne i stanowią wzór do naśladowania dla innych krajów zarówno starych i dojrzałych, jak i nowych i nieskonsolidowanych demokracji.
Pierwsze kampanie były dziełem typowych marketerów wywodzących się z ryku ekonomicznego i nie mających wcześniej praktyki w zakresie doradztwa politycznego.
W USA wykształciły się partie polityczne o odmiennej strukturze i cechach niż partie zachodnioeuropejskie. Amerykańskie mechanizmy określa się jako tzw. machiny wyborcze.
W modelu amerykańskim rola partii podczas kampanii sprowadza się do wspierania celów wyborczych kandydatów. Podstawową cechą kampanii jest ich personalizacja –kandydaci są najważniejsi. Rozwój telewizji w latach 50 i komercjalizacja nowych technologii postawiły partie w trudnej sytuacji. Stanęły przed problemem braku odpowiednich kompetencji. Początkowo sprawami zajęli się profesjonaliści pochodzący z ryku komercyjnego a później ich miejsce zajęły kolejne generacje konsultantów, sprzedawcy, stratedzy przygotowani fachowo do pracy dla partii. Nastąpił rozwój specjalistycznych agencji konsultingowych – mówi się o powstaniu biznesu politycznego konsultingu. Najwięcej takich firm swoje siedziby ma w Teksasie lub Kaliforni ponieważ jak twierdzą specjaliści ludność zamieszkująca ten teren jest bardziej zróżnicowana etnicznie, kulturowo, politycznie, społecznie, a partie polityczne są tam dużo słabsze niż na północy czy wschodzie.
Kampanie te mają wiele zalet, ale także i wady np.: wysokie koszty co eliminuje biedniejszych kandydatów. Mówi się o bezkrytycznym przyjmowaniu amerykańskich wzorców przez nowe demokracje, co niektórzy określają jako „zarazę”.
Model kampanii w Europie Zachodniej powstał na bazie partii politycznych dobrze rozwiniętych, spójnych, opartych na silnych ideologicznych podziałach. Przez długi czas model ten manifestował silną tradycję kampanii zorientowanych na partie, inicjowanych i prowadzonych w imieniu partii, w którym indywidualni kandydaci wspierali wyborcze cele partii. W latach 50. i 60. do realizacji kampanii partie zaczęły zatrudniać wyspecjalizowany personel, jako stałych pracowników. W latach 70. 80. XX w. nastąpiła zmiana w stylu prowadzenia kampanii wyborczych. Pojawiły się argumenty za naśladowaniem stylu amerykańskiego. Przeobrażenia zachodzące w partiach idą wyraźnie w kierunku polityki zorientowanej na lidera i kandydatów. W strukturach zaczęły się pojawiać nowe komórki np. biuro obsługujące szefa partii i zatrudniające profesjonalny personel. Do pracy w partii przyjmowani są konkretni specjaliści, w celu realizacji konkretnych zadań, a po ich wykonaniu są zazwyczaj zwalniani.
W latach 90. XX w. nastąpiła transformacja otoczenia kampanii. Zatrudnione przez partie jednostki nie są w stanie udźwignąć ciężaru nowoczesnej kampanii i prace zleca się zewnętrznym agencjom.
Amerykański „wyjątek” stał się atrakcyjny dla rynków wyborczych demokratyzujących się systemów. Można wykazać trzy zasadnicze przyczyny tego procesu.
Po pierwsze nowe demokracje rodziły się w czasach telewizji i technologii cyfrowej, a więc wtedy gdy liczyła się maksymalizacja głosów i profesjonalizm kampanii. Partie polityczne powstające w nowych demokracjach szybko uświadomiły sobie, że bez fachowców nie są w stanie samodzielnie sprostać zadaniom politycznym.
Po drugie elementem wspierającym adaptację profesjonalnych kampanii są cechy instytucjonalne nowych demokracji. Wiele z nich np.: kraje latynoamerykańskie, Korea Płd. Lub RPA, obrały system prezydencki, którego cecha są kampanie zorientowane na kandydatów. Pojawia się także środowisko bardziej podatne na rozwój konsultingu politycznego, np. brak zakazów prawnych dotyczących telewizyjnych spotów reklamowych.
Po trzecie osobami popierającymi ten proces są międzynarodowi (przede wszystkim amerykańscy)konsultanci i agencje doradcze, po których usługi coraz częściej sięgają aktorzy polityczni.
3. Tendencje rozwojowe
Zmiany, zachodzące pod wpływem wzorców amerykańskich dokonują się w czterech kierunkach:
· Koncentrowanie się na konkretnych kandydatach, a w mniejszym na partiach
· Finansowanie kampanii przez kandydatów nie partie polityczne
· Przewaga kwestii personalnych nad programowymi
· Dominacja telewizyjnych spotów reklamowych
(autobus do podróży przedwyborczych - B. Clinton - wykorzystany w kampanii Kwaśniewskiego, debaty przedwyborcze)
Jej wyrazem jest obecność kategorii zawodowych komunikatorów, powstanie rozbudowanego systemu szkolnictwa wyższego kształcącego na potrzeby kampanijne oraz pojawienie się nowych zawodów związanych z komunikowaniem. Systematycznie wzrasta liczba firm świadczących partiom politycznym specjalistyczne usługi techniczne – firmy internetowe, operatorzy telefonii. Rośnie rola technik perswazyjnych i propagandowych, reklamy politycznej, PR, marketingu bezpośredniego.
· Instytucjonalna – to przyjęcie przez instytucje polityczne takich zasad, mechanizmów, procedur, które podkreślałyby wagę indywidualnych polityków, przywódców czy wąskich grup partyjnych aktywistów.
· Medialna – odnosi się do zmian w prezentowaniu polityków w środkach masowego przekazu. Przejawem tego zjawiska jest zainteresowanie mediów życiem prywatnym polityków i ich rodzin
· Zachowań wyborczych – zachodzi na dwóch poziomach: polityków i wyborców. Personalizacja zachowań polityków przejawia się w ich indywidualnych zachowaniach, prezentowanych w publicznych wystąpieniach i politycznej aktywności, w kontaktach z mediami i wyborcami. Personalizacja zachowań elektoratu-ponieważ znaczna część wyborców nie identyfikuje się z żadną partią polityczną, w trakcie formowania ich przekonań politycznych, na pierwsze miejsce wysuwa się kandydat a na drugim miejscu jest dopiero organizacja polityczna.
Wzrost wydatków jest widoczny także w Europie. We Francji w 1974 każdy z najważniejszych kandydatów dysponował budżetem wysokości 40 mln FF, w 1981 r. kwota ta wynosiła 150 mln, zaś w 1988 ponad 260 milionówFF.
W Polsce ta tendencja także jest widoczna. W 2000 r. kandydaci zdecydowali się na zakupienie dodatkowego płatnego czasu reklamowego. M. Krzaklewski za 111 minut zapłacił 2 miliony 778 tysięcy zł, A. Kwaśniewski za 23 minuty ponad 1 milion 726 tysięcy. W 2005 r. wydatki na kampanię w tym medium wyniosły ponad 37 milionów.
4. Praktyki kampanii
wygląd zewnętrzny, przemówienie, wywiad, prasa, telewizja, spot, od drzwi do drzwi, slogan, plakat, ulotka, logo, gadżety, internet.
Chrapciolek