Mineraly_skaly.pdf

Andrzej MANECKI

Minerały

i skały Ziemi

– ich znaczenie dla człowieka

zdjecie lub zdjecia wprowadzające

format i rozdzielczość:

100x150 mm, 300 dpi

(mogą być większe)

planeta ziemia

Nauki o Ziemi − jej mieszkańcom

Polska Akademia Nauk

Warszawa 2008

Komitet Planeta Ziemia PAN

Wydział VII PAN

planeta ziemia

Nauki o Ziemi − jej mieszkańcom

W broszurzE:

Skorupa ziemska zbudowana

jest z mas skalnych...

Najdawniejsze świadectwa

roli minerałów i skał

w życiu człowieka

Geologiczne procesy

minerało- i skałotwórcze

Minerały i ich kryształy

Skały i ich minerały

Skały magmowe

Skały osadowe

Skały metamoriczne

Jak bada się minerały i skały

Znaczenie minerałów

i skał dla człowieka

Minerały znajdują zastosowania

w nanotechnologiach

Piękno kryształów i niektórych skał

sPIs PrEzENTACJI NA

ZAŁĄCZONEJ PŁYCIE CD

1. Skorupa ziemska zbudowana

jest z mas skalnych...

2. Z genetycznego punktu

widzenia...

3. Skały i ich minerały, minerały

i ich kryształy…

4. Jak się bada minerały i skały…

5. Znaczenie minerałów

i skał dla człowieka…

6. Piękny świat minerałów

i ich kryształów…

Podpisy pod zdjęcia i ilustracje znajdują się

pod analogicznymi obrazami na płycie CD

Skorupa ziemska zbudowana

jest z mas skalnych...

Skorupa ziemska zbudowana jest z mas skalnych , np. Tatry Wysokie

i Karkonosze – z granitów, wzgórza Jury Krakowsko – Częstochowskiej

z wapieni, najwyższe wyniesienia Gór Świętokrzyskich z kwarcytów,

a rozległe niziny Mazowsza i Kujaw utworzone są głównie z piasków,

żwirów i glin. To są skały. Jedne z nich są lite i wytrzymałe, jak granit,

inne luźne, sypkie jak piaski i żwiry, jeszcze zaś inne są plastyczne jak

gliny. Gdy dokładniej im się przyglądniemy „okiem nieuzbrojonym”

– makroskopowo – to dostrzeżemy, że są one bądź jednorodne,

np. wapienie, częściej jednak niejednorodne, np. granity, piaski.

Natomiast w glinie, nawet wspomagając się szkłem powiększającym,

nie jesteśmy w stanie dostrzec pojedynczych składników - wymagają

one obserwacji mikroskopowych. Widoczne składniki możemy

wydzielić ze skał niejednorodnych sposobami izycznymi, np. przez

mechaniczne rozkruszanie i wybieranie składników granitu można

wydzielić ziarna kwarcu, skalenia i blaszki mik. Takie składniki skał

nazywamy minerałami.

W budowie skał skorupy ziemskiej bierze udział ponad 4.000

minerałów , jeszcze więcej jest ich odmian i modyikacji.

Większość z nich występuje w skąpych ilościach, często

w postaci małych ziaren lub w stanie tak silnego rozproszenia,

że są niedostępne dla obserwacji makroskopowych.

1. Skorupa kontynentalna i oceaniczna – tu zachodzą procesy minerało-

i skałotwórcze

planeta ziemia

Nauki o Ziemi − jej mieszkańcom

Najbardziej rozpowszechnione są minerały budujące skały, nazywa

się je minerałami skałotwórczymi . Inne, w tym te poszukiwane, bo

użyteczne, występują zwykle w stanie rozproszenia, ale zdarza się,

że tworzą większe naturalne nagromadzenia, które mogą być przez

człowieka eksploatowane i przetwarzane. Takie nagromadzenia

minerałów użytecznych nazywamy złożami surowców mineralnych.

Pokaźna część minerałów stanowi podstawę współczesnych technologii.

Masywy skalne mogą być także eksploatowane i jako surowce skalne

praktycznie wykorzystywane.

W naukach o Ziemi wyróżnia się grupę nauk mineralogicznych; są

to mineralogia, petrograia (petrologia) i geochemia, a ich obiektem

badań są minerały i skały rozpoznawane, poszukiwane i wykorzystywane

od początków istnienia kultury materialnej. Działalność badawcza tych

nauk zmierza w kilku kierunkach. Historycznie najstarszy to

dążność do poznania składników skorupy ziemskiej pod kątem

praktycznego ich wykorzystania...

2. Minerały, współcześnie powstające na powierzchni Ziemi. Wulkany

i gejzery na Kamczatce.

3. Słynne posągi z Wyspy Wielkanocnej, wykonane ze skały wulkanicznej

starego krateru Rano Raraku

Najdawniejsze świadectwa roli

minerałów i skał w życiu człowieka

Najdawniejszymi świadectwami działalności człowieka są narzędzia,

oręż, wyroby ceramiczne, budowle wykonane z minerałów i skał.

Mamy liczne przykłady wskazujące jak dawno temu człowiek interesował

się składnikami skorupy ziemskiej, poznał ich właściwości oraz opanował

rozmaite sposoby wykorzystywania minerałów i skał. Narzędzia z krzemieni

eksponowane są w każdym muzeum archeologicznym. Ceramika

kształtowana z gliny zasobnej w minerały ilaste i odpowiednio wypalana

jest znana od zamierzchłych czasów, a koło gancarskie wciąż służy do jej

formowania. Współczesny przemysł ceramiki szlachetnej, technicznej

i budowlanej wykorzystuje, jak dawniej, minerały ilaste, składniki glin.

O naszej przeszłości świadczą budowle wykonane z materiałów skalnych.

Człowiek poszukiwał metali rodzimych, złota, srebra, miedzi i żelaza;

nauczył się odkuwać z nich przedmioty codziennego użytku, ozdoby,

broń. Do XIX wieku na Grenlandii wydobywano i przekuwano bryły

żelaza rodzimego. Odkrycie podatności kruszców niektórych metali

do redukowania się w ogniu zapoczątkowało ich wytapianie i odlewanie

przedmiotów, które okazały się mieć lepsze właściwości od dawniej

używanych wyrobów kutych. W kolejnych etapach doprowadziło to

do epoki brązu, a ta poprzedziła trwającą do dziś epokę żelaza i stali. Na

obszarze Chin od bardzo dawna wypala się dachówkę oraz architektoniczne

detale z mechanicznie kształtowanych (rzeźbionych) stosunkowo miękkich

brył minerału pirofyllitu, a jego odmiana agalmatolit nazywana jest też

pagodytem – bowiem otrzymywane z nich ozdoby architektoniczne

nadawały swoisty charakter i urodę starym budowlom chińskim.

Piękne wielobarwne kryształy i ich różne właściwości wzbudzały już

w starożytności zainteresowania, inspirowały badania o charakterze

poznawczym. Cechy te, a szczególnie barwa i postać, których przez

wieki nie umiano wyjaśnić, stawały się też źródłem mitów i zabobonów,

a niektóre z nich np. wiara w amulety, kamienie szczęścia, przetrwała

do dnia dzisiejszego. Obok zabobonów i wierzeń rozwijały się badania

minerałów i ich kryształów. Na podstawie dostrzegalnej łupliwości

minerałów sformułowano pogląd o nieciągłości materii. Potwierdziły

to w 1912 roku eksperymenty Maxa v. Lauego na kryształach

z wykorzystaniem promieni Roentgena, które dostarczyły dowodów

na uporządkowaną (sieciową) budowę ciał krystalicznych. W wyniku

badań minerałów poznano przeważną część pierwiastków chemicznych.

Odkrycie i badania promieniotwórczości naturalnej dały początek

praktycznego wykorzystania tego zjawiska, a wybitną rolę w tym

odegrała nasza rodaczka Maria Skłodowska-Curie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: