dorosnac-do-boga,35.pdf

ŻYCIE WEWNĘTRZNE | ZNAKI

Dorosnąć do Boga

– Na zakończenie cyklu wysokie C: Gdzie jest dziś Bóg?

W.E.: Mistrz zen zapytałby od razu: A kto pyta?

K.M.: Bóg to tajemnica ludzkiego umysłu. Więc na pytanie:

gdzie jest dziś Bóg, odpowiedziałabym, że tam, gdzie zawsze.

W ludzkim umyśle. W tęsknotach, fantazji, wyobraźni, marze-

niu, nadziei, głodzie, lęku przed tym, że być może nasze życie

nie ma sensu. Ktoś kiedyś powiedział, że gdyby nie było Boga,

trzeba by go było wymyślić. A ponieważ nie wiemy na pewno,

czy Bóg jest, to Go sobie wymyślamy.

– Skłaniam się ku wersji, że wymyślamy co najwyżej

Jego „szatki”, ale nie samego Boga.

W.E.: I zapominamy często, że to nie to samo. Każda religia

wraz z jej dekoracjami jest tylko palcem wskazującym Boga.

Pytasz, gdzie jest Bóg. Oto moja ulubiona przypowieść na ten

temat. Rybka podsłuchała rozmowę ludzi. Pełni zachwytu mó-

wili o czymś, co nazywali Wodą: że jest niezniszczalna, że może

być zimną skałą albo gazem, albo płynem, że wszystko oczysz-

cza, a sama się nie brudzi, że może przyjąć dowolny kształt i że

jest źródłem życia. Zafascynowana rybka popłynęła do rybiej

starszyzny i wszystko jej opowiedziała. Starszyzna postanowi-

ła wysłać rybkę na poszukiwanie. Gdy po wielu latach wróciła,

miała szczęśliwą, lecz tajemniczą minę. – I co, znalazłaś Wodę?

– pytały inne ryby, które w międzyczasie wybudowały wspania-

łe świątynie i ołtarze Wody. Rybka na to: – Znalazłam, ale nic

więcej nie powiem, bo i tak mi nie uwierzycie.

K.M.: Żeby tak wszyscy umieli na tym poprzestać... Poczuć

Boga na własny użytek, i już. Ale my robimy z tym pojęciem, co

nam się podoba. Mówię w sensie jednostkowym i instytucjo-

nalnym. Przez to, że nie da się zdeiniować Boga, łatwo o ma-

nipulację. Jak pokazuje historia, ludzie są tak niedowartościo-

wani, że potraią się zabijać, by narzucić swoją wizję Boga, by ją

postawić nad innymi. Bo na Niego projektują własną wartość.

I to ją udowadniają.

– A jednak są deinicje. Moja ulubiona to „jedność

przeciwieństw”.

W.E.: Mistrz powiedział do ucznia: Gdy wypowiesz słowo

„Budda”, powinieneś trzy dni płukać usta. Podobnie nie da się

nic powiedzieć o Bogu. Tylko otworzymy usta i już jesteśmy

w błędzie. Ale pośród hipotez na temat tego, kim jest Bóg, ist-

nieje w moim odczuciu jedna, która przywołuje nas, ludzi, do

porządku. To odpowiedź, jaką usłyszał Mojżesz od samego

Boga, który objawił mu się w postaci gorejącego krzewu: „Jam

jest, który jest”. Jak można by tę odpowiedź sparafrazować?

– Jestem?

W.E.: Ja to słyszę jako: Tylko Ja jestem. Jestem jedynym,

niepodzielnym bytem. Więc mylisz się, Mojżeszu, gdy sądzisz,

że jesteś kimś osobnym.

– À propos gorejącego krzewu. Ten symbol pokazuje, co

czujemy w zetknięciu z boskością. Bojaźń i drżenie, jak to

pięknie nazwał Kierkegaard.

K.M.: W naszej kulturze oprócz tej mieszaniny ekscytacji

i bojaźni – jak najbardziej uprawnionej w zetknięciu z Tajemni-

cą, która nas przenika i przerasta – czujemy najzwyczajniejszy

strach. Bo widzimy Boga jako Boga karzącego. Kierkegaardowi

w tym sformułowaniu udało się celnie scharakteryzować kultu-

rę, w której żył. Była to kultura bezwzględnego posłuszeństwa.

Ojców, którzy trzymali siłą całą władzę. A byli surowi, karali i-

zycznie, mieli prawo zrobić wszystko. Taki był pan ojciec, a więc

i Pan Bóg – na zasadzie przeniesienia. Karzący, patriarchalny,

zimny, bezlitosny.

W.E.: Do dziś ten wizerunek Boga pokutuje w ludzkich gło-

wach i czyni wiele zła. Przykład autentyczny: pewien chłopiec

na religii usłyszał, że istnieją grzechy śmiertelne, za które Bóg

skazuje na wieczne potępienie. Nie wiedział, jakie to grzechy.

Uznał, że mogą nimi być denerwowanie mamy lub taty czy

brzydkie słowo. Pomyślał, że gdyby nie zdążył przed śmiercią

się wyspowiadać, to traiłby na wieczność do piekła. By tego

uniknąć, zaczął co chwila biegać do spowiedzi. Stało się to jego

obsesją. Odchodził od konfesjonału, ale zaraz wracał, bo przy-

chodziła mu do głowy jakaś grzeszna myśl. Nabawił się ciężkiej

nerwicy natręctw, która strasznie skomplikowała mu życie.

– To przykład ekstremalny, nie każdy tak kończy, a wie-

lu słyszało o śmiertelnych grzechach...

W.E.: To prawda. Ale jego ojciec mówił mu: Jeśli zrobisz coś

złego, nigdy ci nie wybaczę. Chłopiec bał się ojca, więc nadzieję

na miłość pokładał w Bogu. A tu mu katecheta zabrał nadzieję.

Wyobrażamy sobie Boga w zgodzie z tym, jak nas wychowano,

jakie mamy wyobrażenia o świecie. Jeśli doświadczaliśmy tylko

pogardy i nienawiści, trudno nam będzie postawić znak równo-

ści pomiędzy Bogiem i miłością, pełnią.

K.M.: Ale nie jest to niemożliwe. Opowiem wam o Jungu.

Był dzieckiem pastora. Wszyscy mężczyźni w jego rodzinie

Mistrz zen powiedział do ucznia: gdy wypowiesz słowo „Budda”,

powinieneś trzy dni płukać usta. Podobnie nie da się nic powiedzieć

o Bogu. A jednak jak co roku się rodzi. Taki, jakiego jesteśmy w stanie

przyjąć. Tatiana Cichocka pyta Katarzynę Miller i Wojciecha

Eichelbergera o to, gdzie w dzisiejszym świecie szukać Boga

ZDjĘcIA zosia zija

108 | zwierciadło | GRUDZIEŃ

GRUDZIEŃ | zwierciadło | 109

ŻYCIE WEWNĘTRZNE | ZNAKI

byli pastorami. Mieszkał w bogatym domu w Zurychu, gdzie

w każdą niedzielę odbywały się dysputy o Bogu. Jung miał

więc poczucie istnienia Boga od zawsze. Około 11. roku życia

poszedł na mszę w niedzielę. Był piękny dzień. Spojrzał w nie-

bo nad katedrą i nagle poczuł okropny lęk, wstyd i niepewność.

Poczuł, że za chwilę stanie się katastrofa, która przewróci cały

świat do góry nogami. I on będzie temu winien. Był przerażo-

ny, nie poszedł do kościoła. Próbował o tym opowiedzieć ojcu,

ale rodzina nie chciała słuchać o żadnych lękach i wątpliwo-

ściach. Chłopiec zrozumiał, że oni się boją wątpliwości. Męczył

się więc sam z tym lękiem i poczuciem, że popełnia straszliwy

grzech przeciwko Bogu. Wreszcie pomyślał tak: Skoro Bóg na

mnie zesłał taki stan, to znaczy, że mam prawo tak się czuć i się

z tym spotkać twarzą w twarz. I poszedł znowu pod katedrę,

spojrzał w górę. Uczucie nasiliło się, po czym na niebie pojawił

się wielki tyłek i zrobił na katedrę wielką kupę.

– Taką miał wizję?

K.M.: Tak. Doznał ulgi i objawienia. Poczuł się wolny.

Uwielbiam tę opowieść, bo my się wszyscy tak różnych rzeczy

boimy, wstydzimy, nie rozmawiamy o nich wprost. Dzielimy

świat na dobre, złe, ładne, brzydkie, święte, grzeszne, jesteśmy

pompatyczni, na pewne rzeczy nie ma u nas miejsca. Na kupę

na przykład. Tymczasem ta opowieść pokazuje, że nie ma cze-

goś, czego nie przenika Bóg. Bóg to pełnia. I to jest piękne.

– Pokazuje również, żeby się nie bać, gdy przychodzi

zwątpienie...

W.E.: Zwątpienie to początek drogi do prawdziwej wiary.

K.M.: Ale jest w nim utrata sensu, wielka samotność. Stąd

też owa bojaźń. Najbardziej boimy się zobaczyć, że tam nic nie

ma, że jesteśmy sami. Niebo nie odpowiada.

– Jedna z kwestii, z którą świat nie może sobie poradzić,

to pytanie: skoro Bóg istnieje, jak może pozwolić na to, co

się dzieje na świecie?

K.M.: A dlaczego ma pozwalać albo nie? Przecież człowiek

ma wolną wolę, sami sobie te straszne rzeczy robimy. Ale lubi-

my to zwalić na Boga. Chcielibyśmy, żeby za nas to jakoś roz-

wiązał. A to nasza sprawa. Nasze życie.

W.E.: W obliczu klęsk, obolali na skutek okrucieństw woj-

ny często pytamy z żalem: Boże, czemuś do tego dopuścił?

Więc powtórzmy za Nałkowską, że to przecież nikt inny, tyl-

ko my, ludzie, do tego dopuściliśmy. Ludzie ludziom zgotowali

ten los. Nie naziści Żydom czy Rosjanie Polakom, tylko ludzie

ludziom. Tacy sami jak my takim samym ludziom jak my. Nie

umiemy sobie poradzić z odpowiedzialnością, więc delegujemy

ją wyżej. Obraz Boga Ojca i nas, dzieci bożych – metaforę naj-

bliższego pokrewieństwa – wielu ludzi rozumie dosłownie.

K.M.: Takie osoby życzą sobie nie dorastać, nie brać życia

w swoje ręce, chcą dalej być dziećmi, bawić się. I niech Bóg

wszystkim kieruje. Tak jak kiedyś rodzice.

W.E.: Wygodnie żyć z przeświadczeniem, że jest ktoś, do

kogo możemy wznosić prośby, komu możemy się żalić lub wy-

grażać albo od kogo uzyskamy przebaczenie. To Bóg szyty na

miarę naszych dziecięcych potrzeb i naszej niedojrzałości. Do

odpowiedzialności za własne życie i do Boga się dorasta.

K.M.: Postać Boga Ojca jest często projekcją rodziców,

a ludzie się boją zdemistyikować dzieciństwo. To widać, gdy

dorosły człowiek przyjmuje postawę pełnego posłuszeństwa

wobec ojca i matki. Łatwiej mu projektować swoje uczucia na

jakiegoś Boga, niż zdać sobie sprawę z tego, że od zawsze czuje

lęk przed karą rodziców, ich niezadowoleniem. Jeśli ojciec albo

matka kochają kogoś warunkowo, to temu komuś wydaje się,

że wszystko, co robi, jest niewystarczająco dobre. Bez przerwy

ocenia siebie i, co za tym idzie, innych. To jest taka kultura

wychowania, w której nigdy nie jesteś w porządku. Ale ludzie

wolą to przenosić na Boga, bo trudno im powiedzieć: Tak się

czułam jako dziecko z moją matką czy ojcem i to sobie uwew-

nętrzniłam. Dopiero gdy się to zobaczy, można zmienić ten

wzór. Jedna z dróg do dorosłości prowadzi przez to, że widzimy

swoich rodziców jako normalnych ludzi. Którzy też pewnie byli

z siebie niezadowoleni, więc dziecku przekazali swoją negację,

w dodatku nazywając ją miłością. Dlatego gdy słyszymy, że Bóg

jest miłością, każdy interpretuje to na swój sposób, przywołu-

jąc wzór miłości, jakiej zaznał.

W.E.: Dużo cierpienia i zła bierze się z tego, że tak wielu lu-

dzi nie rozumie, co znaczy wiara w jednego Boga. Powszechne

jest myślenie, że Jeden znaczy Nasz – ten, którego po swojemu

nazywamy. Uważamy więc, że jesteśmy odrębni od innych, bo

wierzymy w innego Boga. Z książki Willigisa Jägera „Fala jest

morzem” można się dowiedzieć, że czujemy się jak fale, które

wyobrażają sobie, że są czymś innym niż Morze, z którego się

wyłaniają. Umyka nam, że jesteśmy krótkotrwałym przejawem

Morza i że nigdy nie przestajemy być Morzem.

K.M.: Każdy ulega złudzeniu, że jest inną falą, samotną,

odrębną od pozostałych, lepszą albo gorszą...

W.E.: To robi ego. Są różne fale: większe i mniejsze, sil-

niejsze i słabsze, ciche i głośne. Ale w istocie wszystkie one są

jednym Morzem. Gdy oddzielamy się od Morza/Boga, popeł-

niamy grzech pychy i sami siebie stawiamy najwyżej, skazując

się jednocześnie na poczucie odrębności i samotności.

K.M.: Tymczasem to, że się jest jedną z fal, które tworzą

Morze, przynosi wielką ulgę.

– Co wtedy z odpowiedzialnością za własne życie?

K.M.: Jest podstawowa różnica między zawierzeniem, by-

ciem jednością a oddaniem odpowiedzialności za swoje życie.

Pokorne zawierzenie przynosi ulgę, bo przecież nie ja odpowia-

dam za cały świat, ale jednocześnie odpowiadam za moją część

świata i za to, jak owa część rezonuje z resztą. Zgadzam się na

to, co jest. I w tym sensie jestem.

Wielu nie rozumie, co znaczy wiara w jednego Boga: Jeden znaczy

Nasz, ten, którego po swojemu nazywamy. Czujemy się jak fale,

które sądzą, że są czymś innym niż Morze. Umyka nam, że jesteśmy

krótkotrwałym przejawem Morza i że nigdy nie przestajemy być Morzem

od lewej:

Wojciech Eichelberger

Katarzyna Miller

Tatiana Cichocka

110 | zwierciadło | GRUDZIEŃ

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: