PROZA WIESLAWA MYŚLIWSKIEGO
o Wiesław Myśliwski urodził się w 1932 roku w Dwikozach pod Sandomierzem, powieściopisarz i dramatopisarz, autor scenariuszy filmowych. Ukończył filologię polską na KUL, redagował kwartalnik „Regiony” i dwutygodnik społeczno-kulturowy „Sycyna”.
o Twórczość swą wiązał z tematem wiejskim, odbiegając dzięki odkrywczości ujęcia od tradycji literackiej w tym zakresie
o Operując realiami społeczno-historycznymi, kulturowymi i psychologicznymi oraz ludową stylistyką, posługuje się wielką metaforą by uchwycić psychologiczne konsekwencje procesów migracyjnych
o Twórczość Myśliwskiego bywa omawiana głównie w kontekście tzw. literatury chłopskiej, wykracza ona jednak poza ten nurt literacki dzięki swej filozoficznej i antropologicznej doniosłości
o O chłopskości prozy Myśliwskiego decyduje przekonanie pisarza, iż w kulturze wiejskiej tkwią wieczne wartości ludzkiej egzystencji, a także uniwersalne przeznaczenie – pod postacią ziemi, której nie wolno zostawić, rodziny, którą należy scalić, tradycji, która należy przekazać
o Myśliwski przekracza horyzont prozy chłopskiej wypracowaną przez siebie koncepcją człowieka, który dochodzi do samowiedzy, buntując się przeciwko swemu losowi.
o W 1967 roku ukazała się jego pierwsza powieść "Nagi sad", która zaskoczyła przede wszystkim przepełnionym miłością portretem ojca sporządzonym przez syna. W historii tej ojciec zapragnął, by jego potomek zaznał innego losu niż chłopski, nie wiedząc, że inność znaczyć będzie wykorzenienie. Syn zostaje więc nauczycielem i wraca do rodzinnej wsi, by podjąć zawód, nie wie jednak, że nie jest już chłopem (z racji oderwania się od ziemi), nie jest też inteligentem (bo pochodzi ze wsi)
o „Nagi sad” to powieść o wykorzenieniu jako koniecznej zapłacie za kulturowy awans, ale też powieść o miłości ojcowskiej jako sile zdolnej ocalić przed rozpaczą
o Ostrą postać konfliktu między tożsamością odziedziczoną i pożądaną pokazał pisarz w powieści „Pałac” (1970). Akcja utworu dzieje się w 1944 roku: właściciele pałacu uciekają przed zbliżającym się frontem, a na salony wraca pastuch Jakub, przeistaczając się pod wpływem sytuacji pana
o Pastuch świadom jest odgrywania roli: autentyczność i niesamowitość tej sytuacji rodzi się jednak stąd, że Pastuch dzięki utożsamieniu się z Panem odbywa wyprawę w głąb siebie, nazywa własne fantazje i pożądania, odkrywa w sobie miłość do Pana obok nienawiści, czyli osiąga samowiedzę, jakiej nie zdołałby pojąć tkwiąc we własnej skórze.
o Pastuch odkrywa w sobie pamięć kulturową, która pozwala mu nie tyle odgrywać Pana, co nim być. Właśnie ta dwustronna samowiedza nagle objawiona wspólnota losu, podobieństwo Pastucha i Pana w zakresie podstawowych wartości, sprawiają, że Jakub nie ucieka z płonącego pałacu, lecz ginie w płomieniach, broniąc tym samym nowej (poszerzonej) tożsamości
o Najobszerniejszą epopeją chłopskiego losu jest powieść „Kamień na kamieniu” (1984) – arcydzieło literatury powojennej, zwieńczenie nurtu chłopskiego
o Szymon Pietruszka – główny bohater – poznaje siebie snując opowieść o swoim życiu, w którym to zawsze buntował się przeciwko odziedziczonej chłopskości i zawsze wybierał wartości „niechłopskie”, uciekając przed znojem wiejskiej egzystencji. Kiedy go jednak poznajemy jest okulałym starcem, który wyznaczył sobie dwa ostatnie zadania: zbudować rodzinny grób i dożyć śmierci. Trzecim zaś, a z tamtych wynikającym jest pogodzić się z własnym życiem (tzn. z nadchodzącą śmiercią) odzyskać poprzez budowę grobowca swoje własne korzenie i scalić na powrót rodzinę.
o Szymon pod koniec życia powtórnie buntuje się przeciw losowi, którym okazuje się jednak nie chłopskość, lecz nowoczesność wkraczająca do wsi. Narzędziem jego buntu jest wspomnienie, a jego celem pracy pamięci – odkrycie niegdyś niedostrzeganej pełni, tkwiącej w kulturze chłopskiej i osiągnięcie zgody z własnym przeznaczeniem.
o Utwór pełny jest symboli metafor i aluzji do Biblii, dzieł literatury światowej, a także ludowych przyśpiewek (z jednej z nich zaczerpnął tytuł powieści). Myśliwski przedstawił w utworze jednostkowy los chłopski z całą jego odrębnością, jako uniwersalny los ludzki wpisany w rozległą panoramę przełomów historyczno-społecznych i kulturowych.
o Ranga pisarstwa Myśliwskiego wynika więc z podejmowania wszystkich kluczowych zagadnień współczesnej kondycji wsi, a zarazem z podniesienia prozy nurtu chłopskiego na poziom dialogu o uniwersaliach ludzkiej egzystencji.
"Bóg się każe słowami ludziom modlić, bo bez słów nie odróżniłby człowieka od człowieka. A i człowiek sam siebie by nie odróżnił, gdyby nie miał słów. Od słowa zaczyna się życie i na słowach kończy. Bo śmierć to tak samo tylko koniec słów."
„Cały świat jest jedną wielką mową. Gdybyś się tak w ten świat dobrze wsłuchał, mógłbyś nawet usłyszeć, co sto lat temu mówili, a może tysiące”
("Kamień na kamieniu")
INNE UTWORY MYŚLIWSKIEGO:
„Klucznik”, „Drzewo”, „Złodziej”, „Widnokrąg”
cfaniara