Przewodnik_ISO-14000.pdf

Przewodnik ISO 14000

Materiały informacyjne nt. wdrażania systemu

zarządzania środowiskowego

wg norm ISO serii 14000

Opracowano w ramach zamówienia Ministerstwa Gospodarki w Warszawie

GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA

40-166 KATOWICE, Plac Gwarków 1

skr. poczt. 3672 tel. (0-32) 259-23-51, fax (032) 259-22-09

e-mail: jcwxwp@gig.katowice.pl

1 / 47

Rozdział

SPIS TREŚCI

Strona

Rozdział 1. WPROWADZENIE.................................................................... 3

Rozdział 2. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ................................ 7

1. Rozwój norm środowiskowych.............................…………………….... 7

2. Podstawowe pojęcia i definicje.................................................................. 9

3. Przegląd wymagań normy PN-EN ISO 14001:1998............................. 11

Wymagania dotyczące SZŚ....................................................... 11

Wymagania ogólne..................................................................... 12

Polityka środowiskowa ….........................…………………… 12

Planowanie ……………............................................................. 14

Aspekty środowiskowe .......................................................….. 14

Wymagania prawne i inne................................................…... 17

Cele i zadania..........................................................…….......... 19

Program zarządzania środowiskowego ................................. 20

Wdrażanie i funkcjonowanie.................................................. 21

Struktura o odpowiedzialność................................................ 21

Szkolenie, świadomość i kompetencje.................................... 22

Komunikowanie się........................................................…...... 23

Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego.......... 24

Nadzór nad dokumentacją...................................................... 29

Sterowanie operacyjne.....………………………………........ 30

Gotowość na wypadek awarii i reagowanie na awarie........ 32

Sprawdzanie i działania korygujące....................................... 33

Monitorowanie i pomiary ………………….......................…. 33

Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze...... 34

Zapisy....................... ................................................................... 36

Audit systemu zarządzania środowiskowego.......................... 37

Przegląd wykonywany przez kierownictwo............................ 38

Rozdział 3. AUDIT SZŚ.......................................................................... 40

1. Rodzaje auditów systemu zarządzania środowiskowego................. 40

2. Ogólne zasady prowadzenia rozmów auditowych............................ 43

Rozdział 4.WDRAŻANIE SZŚ............................................................... 45

1. Metodyka wdrażania systemu zarządzania środowiskowego......... 45

2. Korzyści wynikające z funkcjonowania SZŚ................................... 46

3. Certyfikacja systemu zarządzania środowiskowego........................ 47

2 / 47

Rozdział 1

WPROWADZENIE

Podstawowym założeniem zarządzania środowiskowego jest poprawa relacji między

skutkami działalności człowieka a środowiskiem. Zachowanie w nim równowagi wymaga

jednolitego zarządzania dostępem do zasobów środowiskowych, eliminacji negatywnych

efektów działalności gospodarczej i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych.

Strategia zarządzania środowiskowego opiera się na takich najważniejszych elementach

jak:

- zapobieganie powstawaniu odpadów,

- redukcja ilości odpadów u źródła,

- ograniczenie zanieczyszczeń,

- zagospodarowanie odpadów.

Zarządzanie środowiskowe jest odpowiedzią na politykę ekologiczną państwa, aby

skuteczniej i efektywniej rozwiązywać problemy środowiskowe na szczeblu lokalnym,

regionalnym i krajowym.

Istotnym elementem polityki ekologicznej oraz społeczno-gospodarczej państwa jest

realizacja zasady zrównoważonego rozwoju.

Strategia zrównoważonego rozwoju to polityka społeczno-gospodarcza realizowana z

zachowaniem równowagi między rozwojem gospodarczym a zasobami środowiska

naturalnego. W praktyce oznacza do dostosowanie rozwoju gospodarczego do

„wytrzymałości środowiska”, celem zachowania zasobów środowiskowych dla obecnych i

przyszłych pokoleń.

Kierowanie się zasadą zrównoważonego rozwoju oznacza:

- zachowanie możliwości odtwarzania się zasobów środowiskowych,

- racjonalne gospodarowanie zasobami nieodnawialnymi i zastępowanie ich

substytutami,

- zminimalizowanie uciążliwości dla środowiska i nie przekraczanie granic

wyznaczonych jego „wytrzymałością”,

- zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa ekologicznego.

Realizacja w praktyce tej zasady polega na:

- ustanowieniu środków prawnych zapewniających użytkowanie środowiska zgodnie z

interesem ogółu mieszkańców,

- określeniu obowiązków organów państwowych, samorządowych, podmiotów

gospodarczych, a także organizacji społecznych i zawodowych,

- ochronie środowiska przez każdego mieszkańca oraz rozwijaniu jego świadomości

ekologicznej.

Podstawowe założenia zasady zrównoważonego rozwoju ze względu na jej globalny

charakter, znajdują odbicie w programach i działaniach organizacji międzynarodowych.

3 / 47

Rozdział 1

WPROWADZENIE

W roku 1972 w Sztokholmie na Konferencji ONZ przedstawiciele 113 krajów zatwierdzili

dokument końcowy, w którym zadeklarowano „ochronę i poprawę środowiska dla

obecnych i przyszłych generacji” .

W roku 1983 przy Organizacji Narodów Zjednoczonych rozpoczęła działalność Światowa

Komisja ds. Środowiska i Rozwoju, której działalność polegała na ocenie stanu środowiska

i zaproponowaniu koncepcji rozwoju do roku 2000 i na lata następne. Znalazło to odbicie

w raporcie zatytułowanym „Nasza wspólna przyszłość” opublikowanym w roku 1987.

W celu rozpowszechnienia zasad opublikowanych w ww. raporcie Organizacja Narodów

Zjednoczonych rozpoczęła przygotowania do Światowej Konferencji poświęconej tej

problematyce.

Konferencja ta, nazwana „Szczytem Ziemi” odbyła się w Rio de Janeiro w roku 1992 z

udziałem 179 krajów. W Konferencji obok wielu organizacji związanych z ochroną

środowiska uczestniczyli przedstawiciele Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej

ISO oraz Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej IEC. Doświadczenia z Konferencji

zostały wykorzystane przez ISO oraz IEC do intensyfikacji prac nad opracowaniem

standardów w odniesieniu do problematyki środowiskowej. Najważniejszymi

zagadnieniami, które poddano analizie były między innymi:

- analiza cyklu życia wyrobu,

- etykietowanie środowiskowe,

- audytowanie środowiskowe,

- skuteczność i efektywność środowiskowa.

Analiza cyklu życia wyrobu polega na identyfikacji i ocenie wszystkich oddziaływań tego

wyrobu na środowisko, począwszy od pozyskania surowców niezbędnych do jego

wytworzenia poprzez wszystkie fazy realizacji wyrobu, aż do użytkowania i postępowania

z wyrobem zużytym.

Etykietowanie środowiskowe odnosi się do umieszczania na wyrobach informacji

świadczących o tym, że ten wyrób jest zgodny z przyjętymi zasadami dotyczącymi

ochrony środowiska. Etykiety te są przyznawane tym wyrobom, które w danej grupie

wyrobów zostały ocenione jako mniej szkodliwe dla środowiska.

Audytowanie środowiskowe zostało wprowadzone na przełomie lat 70-tych i 80-tych przez

niektóre przedsiębiorstwa w związku z rosnącymi kosztami nieprzestrzegania przepisów

prawnych dotyczących ochrony środowiska. Audyty te wykorzystywane były jako

instrument „oceny zgodności” działalności przedsiębiorstw w zakresie przestrzegania

wymagań prawnych. Wyniki audytu były podstawą podjęcia decyzji o realizacji inwestycji

proekologicznych. Obecnie rola audytu w odniesieniu do systemu zarządzania

środowiskowego uległa znacznemu rozszerzeniu. Audyt wykorzystywany jest jako

narzędzie oceny funkcjonowania całego systemu, jego skuteczności i definiowany jest jako

„audit systemu zarządzania środowiskowego”.

4 / 47

Rozdział 1

WPROWADZENIE

W roku 1993 powołano Komitet Techniczny ISO/TC 207 ds. zarządzania

środowiskowego, który rozpoczął prace nad opracowaniem podstawowych norm

dotyczących zarządzania, możliwych do zastosowania we wszystkich sektorach

gospodarki.

Została opracowana rodzina norm serii ISO 1400 przeznaczonych do wspomagania

przedsiębiorstw i innych organizacji w doskonaleniu ich działalności środowiskowej.

W krajach przechodzących proces transformacji gospodarczej z gospodarki

nakazowo-rozdzielczej do gospodarki wolnorynkowej, muszą nastąpić zmiany w

sposobie postrzegania wpływu organizacji na środowisko. W gospodarce nakazowej

najważniejszym celem był rozwój przemysłu ciężkiego, często kosztem degradacji

środowiska naturalnego i jego negatywnego wpływu na zdrowie i życie ludzi.

Obecnie, w związku ze światowymi tendencjami oraz polityką społeczno-

gospodarczą państwa w zakresie ochrony środowiska muszą nastąpić radykalne,

czasami bardzo dramatyczne zmiany prowadzące niejednokrotnie do likwidacji szeregu

przedsiębiorstw „szczególnie uciążliwych dla środowiska”, nie potrafiących dostosować

się do wymagań związanych z ochroną środowiska.

Dlatego też warunkiem przetrwania i rozwoju przedsiębiorstw jest wytworzenie

nowego podejścia uwzględniającego nie tylko wytwarzanie coraz lepszych jakościowo

wyrobów ale również dbałość o środowisko naturalne. „Moda” na ochronę środowiska w

społeczeństwie, powstawanie organizacji ekologicznych, niejednokrotnie mających

dużą siłę oddziaływania na świadomość społeczeństwa, wymuszają na organizacjach

podjęcie niezbędnych działań mających na celu minimalizowanie negatywnych

oddziaływań na środowisko. Uświadomieni ekologicznie konsumenci, nabywając

wyroby, kierują się nie tylko ich jakością ale również ich aspektem ekologicznym. Jak

wynika z doświadczeń światowych żadnej organizacji nie udało się przetrwać na rynku

będąc stale w konflikcie ze społeczeństwem.

Narzędziem ułatwiającym organizacji objęcie w sposób uporządkowany zagadnień

związanych z oddziaływaniem na środowisko jest system zarządzania środowiskowego.

System zarządzania środowiskowego można rozumieć jako część ogólnego systemu

zarządzania organizacją, który obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie,

odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do

opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki

środowiskowej. Zarządzanie środowiskowe jest więc jedną z technik zarządzania

umożliwiającą organizacji minimalne obciążenie środowiska naturalnego.

W związku z silną konkurencją na rynkach towarów i usług bardzo duże znaczenie w

pozyskaniu klientów ma strategia marketingowa organizacji będąca częścią ogólnego

zarządzania organizacją. Jednym z elementów tej strategii, coraz częściej

eksponowanym, jest uwzględnienie zagadnień środowiskowych przy promowaniu

wyrobów i usług.

5 / 47

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: