historia krakowa.doc

Ok. 965 r.

 Kupiec arabski pochodzenia żydowskiego, Ibrahim ibn Jakub, wspomina w swym opisie podróży przez kraje słowiańskie o miejscowości KRAKWA, centralnym grodzie większego obszaru, który to gród posiadał duże znaczenie handlowe.

Ok. 990 r.

Wojna księcia Polan MIESZKA (panował przed 963 — 992) z Czechami, być może o Małopolskę i Kraków; w każdym razie przed r. 1000 Kraków należy już do państwa polskiego.

1000 r.

Powstało biskupstwo krakowskie; na istnienie wcześniejszego centrum kościelnego w Krakowie wskazują wzmianki o legendarnych biskupach: Prohoriuszu (r. 970?) i Prokulfie (r. 986?).

1001 r.

20 kwietnia nastąpiło poświęcenie kościoła św. Salwatora na Wawelu; ukończono go około r. 1024; pierwsza katedra na tym wzgórzu (tzw. katedra Chrobrego) była prawdopodobnie bazyliką o trzech nawach i tyluż apsydach z transeptem. Możliwe, iż na Wawelu już wcześniej istniała budowla kościelna; chodzi tu o rotundę, zwaną kościołem N. Marii Panny, później kościołem śś. Feliksa i Adaukta. Była tu nadto czworokątna budowla kamienna o zagadkowym przeznaczeniu.

Początek XI w.

W tym czasie przypuszczalnie powstał kościół św. Salwatora na Zwierzyńcu, wzniesiony ponoć na miejscu świątyni pogańskiej (zob. r. 1148). Z tego okresu pochodzi prawdopodobnie przedromański kościółek św. Wojciecha w Rynku (pierwsza wzmianka źródłowa w r. 1250), św. Michała na Wawelu i św. Benedykta na Krzemionkach. 1025 r. — Umarł BOLESŁAW CHROBRY (panował 992— 1025), pierwszy koronowany (w r. 1024) władca Polski, panujący również nad Małopolską.

1025 —1034 r.

MIESZKO II, następca i syn Chrobrego, drugi koronowany władca Polski. Za jego czasów w wyniku nieszczęśliwych wojen z sąsiadami i sporów wewnętrznych króla z młodszymi braćmi doszło do podziału kraju (r. 1033) i jego osłabienia.

1037 — 1038 r.

Rewolucja społeczna i reakcja pogańska mas ludowych przeciwko rozwijającym się stosunkom feudalnym i wprowadzeniu katolicyzmu. Małopolska prawdopodobnie słabo dotknięta została tym ruchem.

1038 r.

Książę czeski Brzetysław korzystając z osłabienia państwa polskiego najechał na Śląsk, który przyłączył do Czech, i na Wielkopolskę. Kraków przypuszczalnie nie został objęty tym najazdem; tym niemniej niektórzy badacze łączą z tym wydarzeniem pożar katedry Chrobrego na Wawelu.

Pod koniec tego roku przybył do Polski syn Mieszka II. KAZIMIERZ zwany ODNOWICIELEM (panował 1038 — 1058), który w oparciu o Małopolskę i Kraków rozpoczął stopniowe przywracanie stosunków sprzed powstania ludowego r. 1037/38. STOLICĄ KRAJU ZOSTAŁ KRAKÓW (zob. r. 1609).

1046 r. (lub 1049)

 Do Krakowa przybył Aaron, „arcybiskup polski" (zm. 1059). Potem centrum kościelne przenosi się z powrotem do Gniezna. W każdym razie od tego czasu biskupi krakowscy wyrobili sobie prawo pierwszeństwa po arcybiskupach gnieźnieńskich.

1058 — 1079 r.

Panowanie BOLESŁAWA ŚMIAŁEGO, syna Kazimierza.

1076 r.

24 grudnia odbyła się koronacja Bolesława na króla Polski; dokonał jej na Wawelu prawdopodobnie arcybiskup gnieźnieński Bogumił.

1079 r.

W Krakowie rozgrywała się tzw. sprawa biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa. Biskup, związany z jakimś nieznanym spiskiem antykrólewskim (w którym uczestniczył młodszy brat władcy, Władysław Herman), zasądzony zestal przez sąd królewski na karę obcięcia członków, czyli na karę śmierci. Wykonanie tego wyroku doprowadziło do wzmocnienia sił przeciwnych królowi, w wyniku czego Bolesław został zmuszony do ucieczki na Węgry, gdzie zmarł w nie wyjaśnionych bliżej okolicznościach.

1079 —1102 r.

Rządy WŁADYSŁAWA HERMANA, który na początku swego panowania (do r. 1085?) nie zdołał jednak zawładnąć Krakowem i Małopolską. Ta część kraju została przypuszczalnie przyłączona do Czech.

1088 r.

27 września ciało biskupa Stanisława, dotąd pochowane w kościele Na Skałce, przeniesione zostało do kaplicy śś. Piotra i Pawła na Wawelu (na tym miejscu znajduje się obecnie kaplica Wazów). Odtąd datują się początki jego kultu (zob. r. 1254).

1090 — 1098 r.

W tych latach Władysław Herman rozpoczął budowę nowej katedry na Wawelu (ukończona i poświęcona w r. 1142). Była to budowla duża, o długości 56 m, dochowała się z niej m. in. wieża Srebrnych Dzwonów i krypta św. Leonarda.

Druga poł. XI w.

W związku ze stołeczną w tym czasie rolą Krakowa rozwinął się Wawel; powstała podwawelska osada rzemieślnicza i handlowa. Jej centrum znajdowało się koło romańskiego kościoła św. Andrzeja (wybudowanego za Hermana); obok niego wznosiły się kościoły św. Marcina i (XIII w.) św. Magdaleny. Współcześni zwali ją miastem (Gall Anonim: civitas Cracoviensis; kronikarz czeski Kosmas: urbs Krakov). W XIV w. nazywana była również Nova Civitas in Okol. O niej wzmiankował pisarz arabski Muhammed al-Idrisi (w r. 1154 w tzw. Księdze Rogera):
 „Co się tyczy ziemi B[u]lunija [Polonia], jest to kraj o pięknej ziemi... i miastach... Do miast tych należą Kraku, Gnazna... Siradia [Kraków, Gniezno, Sieradz]. Wszystkie one są stolicami i silnymi centrami, w których zebrane są dostatki różnych krajów. Rzemieślnicy ich są zręczni i obznajomieni ze swymi zawodami. Co się tyczy miasta Kraku, miasta Gnazna i reszty wspomnianych miast, są to miejscowości o blisko siebie stojących budowlach".

1102 — 1138 r.

Panowanie BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO.

1125 r.

Jak podaje Rocznik kapituły krakowskiej (zob. r. 1267) — „Kraków spalił się".

1138 r.

 Bolesław Krzywousty w swym testamencie rozstrzygnął sprawę przyszłych rządów w kraju; dokonał podziału Polski na dzielnice, wśród których dzielnica senioralna, wraz z Małopolską i Krakowem jako stolicą, uzyskała znaczenie dominujące.

1138 — 1146 r.

Panowanie WŁADYSŁAWA WYGNAŃCA, pierwszego seniora. W wyniku wojny, jaką wypowiedzieli mu juniorzy (1141 —1145), musiał on uchodzić z kraju.

1144 — 1165 r.

Powstanie klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu, założonego przypuszczalnie przez Jaksę Gryfitę.

1146 —1173 r.

W Krakowie panował książę mazowiecki BOLESŁAW KĘDZIERZAWY, pierwszy Piast pochowany w tym mieście.

1148 r.

Poświęcenie kościoła św. Salwatora na Zwierzyńcu.

1173 —1177 r.

W Krakowie rządził książę Wielkopolski MIESZKO STARY, tytułujący się z racji posiadania Krakowa „wielkim księciem" lub „księciem całej Polski". W r. 1177 bunt biskupa krakowskiego Gedka zmusił go do opuszczenia miasta.

1177—1194 r.

Panował w Krakowie najmłodszy syn Krzywoustego KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY. Łamiąc zasadę senioratu zalegalizował tu swe rządy w r. 1180 na zjeździe w Łęczycy.

1185 r.

 Na terenie osady istniejącej już wcześniej (późniejszy Kleparz) powstał kościół św. Floriana.

1186 — 1207 r.

Według tradycji biskup krakowski Pełka ufundował kościół św. Krzyża (prezbiterium z XIV w., nawa z XV/XVI, sklepienie palmowe z r. 1533).

1191 r.

Rokosz przeciw Kazimierzowi w Krakowie; mimo oporu biskupa Pełki gród został zajęty przez Mieszka Starego. Nadciągający z wojskiem Kazimierz zmusił go do ustąpienia.

1194 — 1198/99 r.

Panowanie LESZKA BIAŁEGO, syna Kazimierza. Utrzymywał się. on w Krakowie dzięki poparciu możnych, odgrywających coraz ważniejszą rolę w czasach rozbicia dzielnicowego, m. in. biskupa Pełki i Mikołaja z rodu Lisów. Z ich pomocą odpierał najazd swego stryja, Mieszka Starego (w r. 1195).

1198 r.

 Pierwsza wzmianka o osadzie Bawół koło kościoła św. Wawrzyńca (zob. r. 1335).

1199 — 1202 r.

W Krakowie panował po raz czwarty Mieszko Stary, tutaj też umarł.

W drugiej poł.
XII w.

 W Krakowie istniała szkoła katedralna (zob. r. 1223).

Pod koniec XII w.

 Powstał kościół św. Mikołaja, centrum istniejącego wcześniej osiedla.

1200 r.

 Po raz pierwszy zanotowano wzmiankę o trzęsieniu ziemi w Krakowie.

1202 r.

Po śmierci Mieszka przez krótki czas panował w Krakowie jego syn, WŁADYSŁAW LASKONOGI, popierany przez wojewodę Mikołaja przeciw biskupowi Pełce. Po śmierci Mikołaja na tron krakowski wprowadzony został ponownie Leszek Biały.

1207/08 r.

Pierwszy wybór kanoniczny na biskupa krakowskiego; został nim Wincenty zw. Kadłubkiem. Na początku w. XIII napisał on kronikę: Chronica Polonorum; jeśli Gall Anonim utorował drogę tradycji wielkopolskiej (Popiel, Piast), to Kadłubek najstarszą tradycję dynastyczną Polski wiązał z Krakowem (Krak, Lestko).

1210/11 r.

Kraków został opanowany przez księcia raciborskiego Mieszka, działającego zapewne w imieniu Laskonogiego.

1212 r.

 W lipcu piorun uderzył w skarbiec katedry krakowskiej, przykryty drzewem, i zapalił go.

1218 — 1219 r.

Po ustąpieniu z biskupstwa Wincentego, na stanowisko to wybrany został Iwo z rodu Odrowążów.

1220 r. (?)

Biskup Iwo założył pierwszy szpital na Prądniku.

1221, 1222, 1223
i 1226 r.

Wylewy Wisły w Krakowie.

1223 r.

Została założona Szkoła Panny Marii, do XVI w. najważniejsza szkoła w Krakowie.

W tymże roku spotykamy pierwszą wzmiankę o kościele Św. Trójcy (obecnie Dominikanów), istniejącym przypuszczalnie od drugiej poł. XII w. Gdy w r. 1223 dominikanie przybyli po raz pierwszy do Krakowa, otrzymali od biskupa Iwona ten kościół (w r. 1225 na nowo poświęcony).

1225 r.

Książę śląski Henryk Brodaty dokonał nieudałego najazdu na Kraków. Pozostawało to w związku ze spiskiem rodziny Gryfitów, niechętnej Leszkowi Białemu.

1228 r.

 Po śmierci Leszka Białego (zamordowanego w Gąsawie w r. 1227) toczyły się walki o Kraków między Władysławem Laskonogim, Konradem Mazowieckim i Henrykiem Brodatym. Nominalnie rządy sprawowała Grzymisława, wdowa po Leszku, jako regentka. Laskonogi mimo ustępstw na rzecz możnowładców (pierwszy przywilej ziemski dla rycerstwa w Cieni) nie mógł utrzymać Krakowa. Udało się to Henrykowi Brodatemu, który występował formalnie jako opiekun małoletniego Bolesława, syna Leszka. W r. 1229 Konrad Mazowiecki pojmał Henryka pod Zatorem i zmusił za cenę wolności do zrzeczenia się praw do dzielnicy krakowskiej. Ale i Konrad krótko panował w Krakowie.

W tym roku w dokumencie występuje Piotr „scultetus Cracoviensis" (sołtys krakowski), co wskazuje na istnienie pierwocin organizacji miejskiej jeszcze przed lokacją (podobne wzmianki z r. 1230 i 1250).

Ok. 1230 r.

W Krakowie nominalnie rządził Władysław Laskonogi (zm. 1231); faktycznie władza spoczywała w rękach wojewody Marka.

1230 r.

Pokryte ołowiem wieże katedry strawił pożar. 1232 r. — HENRYK BRODATY usunął z Krakowa Konrada Mazowieckiego (który zapewne zajął miasto po śmierci Laskonogiego) i panował tutaj do śmierci w r. 1238. Był to jeden z pierwszych kroków do zjednoczenia kraju.

1237 r.

Przypuszczalnie Henryk Pobożny sprowadził do Krakowa franciszkanów z Pragi.

1238 — 1241 r.

W Krakowie panował HENRYK POBOŻNY, syn Brodatego.

1241 r.

Najazd Tatarów pod Batu-chanem na Polskę: zniszczenie Krakowa i spalenie kościołów (Zamek i kościół św. Andrzeja prawdopodobnie obroniły się). Henryk Pobożny zginął w bitwie pod Legnicą.

Pod koniec tegoż roku Konrad Mazowiecki zajął Kraków i umocnił Zamek.
 

1243 r.

 W bitwie pod Suchodołem rycerstwo krakowskie pokonało Konrada i wprowadziło na krakowski tron książęcy Bolesława Wstydliwego.

1243 — 1279 r.

Panował w Krakowie BOLESŁAW WSTYDLIWY; Konrad jednak stale niepokoił go najazdami (do swej śmierci w r. 1247).

Po 1243 r.

Osłabienie znaczenia wojewody krakowskiego, a wzmocnienie wpływów kasztelana krakowskiego.

1244 r.

Biskup Prandota sprowadził szpitalników Św. Ducha (duchacy) z Prądnika do Krakowa i umieścił ich koło kościoła św. Krzyża. Szpital ten, później przebudowywany, przetrwał do schyłku XIX w. (zob. r. 1886).

1246 r.

Konrad Mazowiecki wraz z synem Kazimierzem i posiłkowymi oddziałami Jadźwingów (?) podszedł pod Kraków i zbudował 3 twierdze: u ujścia Rudawy, pod Tyńcem i w Lelowie. Bolesław jednak rychło je odbił (zob. r. 1260).

1250 r.

Pierwsza źródłowa wzmianka o kościele św. Wojciecha w Rynku (powstał przypuszczalnie w XI w.).

1254 r.

Powódź w Krakowie na skutek długotrwałych deszczów.

8 maja obchodzono w Krakowie uroczyście kanonizację Stanisława ze Szczepanowa (kanonizowany w r. 1253), którego kult starano się rozbudzać szczególnie w drugiej ćwierci XIII w.

Pod tym rokiem spotykamy trzy ważniejsze wzmianki, mianowicie: o istnieniu kościoła św. Benedykta na górze Rękawka, o osadzie w Dębnikach oraz o pierwszym młynie w Krakowie na Zwierzyńcu (młyn ten, wielokrotnie przebudowywany, stał na tym miejscu do r. 1908).

Przed...