PLATON - NOTATNIK.pdf - GRECJA - stefadam

Platon

ION

PrzełoŜyłorazwstępemiobjaśnieniamiopatrzyłWŁADYSŁAWWITWICKI

Platon

WładysławWitwicki

WSTĘP

NowyznajomyspotykaSokratesa.JuŜniestarywygaretor,tylko

młodyczłowiek,artysta,recytator.Zkoloniiateńskiejpochodzi,zEfezu

nawybrzeŜuAzjiMniejszej,awracazuroczystegoobchodunacześćboga

zdrowia,podczasktóregośpiewaćmusiałustępyzIliadylubzinnego

utworuhomeryckiego.Strojny,zadowolonyzodniesionegotriumfu,pewny

powodzenianaprzyszłość.Sokratesa,widać,znaiszanuje,chętniego

słucha,zwierzasięprzysposobności,zapalasię,unosi,zachwyca,niema

pretensjidozbytwielkiejmądrościiambicjęmatylkonadwóchpunktach:

ŜenajlepiejrecytujeHomerazewszystkichśpiewakówinajlepiejsięna

jegotwórczościznazewszystkichwspółczesnych.

HomerauwaŜazaźródłowszelkiejmoŜliwejwiedzy,aponiewaŜsądzi,

ŜesięnaHomerzezna,więcuwaŜapocichu,Ŝetaznajomośćpostawiłago

bardzowysokointelektualnie.

Nie(odbieganatympunkcieodopiniiszerokichkółwspółczesnych.

PowszechnieprzecieŜwówczasopieranowykształcenienastudiumjęzykai

literaturyojczystej.SokratesuwaŜał,Ŝezapoznaniesięzliteraturą

Ŝadnegowykształcenianiedaje.

Zapassłówizwrotówzasłyszanych,swadaizapałniestanowią

mądrości.MoŜnaŜyćbardzobliskozdziełamipoetów,anierozumiećsięna

niczym,anawetnanichsamychanitrochę;moŜnasamemutworzyć

artystycznieizgołaniepojmować,cosięrobi.

Twórczośćartystycznaniewyrastazrozumu,tylkoznatchnienia.

Sokratesmówiotymw"Obronie",mówiw"Fajdrosie";tumasposobność

pomówićnatentematszerzej.DowodziteŜIonowi,Ŝeto,corecytatorbrał

zaswąwiedzęicouwaŜałzaznajomośćHomera,niczympodobnymniejest;

dobradeklamacjaiprzejmowaniedrugichwłasnymzapałem,niemająnic

wspólnegozwiedzą.

"Ion"jestdrobiazgiemowysokichwartościachartystycznych.Zwracaw

nimszczególniejuwagęwielkaprzenośniawdłuŜszymmonologuSokratesa.

Nositakwyraźnepiętnostyluplatońskiego,Ŝepodejrzewaćautentyczności

dialoguniepodobna,choćpodejrzewałojąwielu.Ci,którzydialoguwaŜają

zaautentyczny,biorągozautwórmłodzieńczyPlatona,pamiątkęokresu,w

którymrzuciłpoezję,spaliłswojemłodocianedramaty,aprzylgnąłdo

Sokratesa,abysiępoświęcićpracybadawczejipracynadwłasnym

udoskonaleniem.Trudnonatoprzysięgać,aleprzyznaćtrzeba,Ŝewtym

Świetle"Ion"nabierawieleuroku.IjeśliIonjestwdialogutaknaiwny,

atakikochanyprzytym,tomniejdziwi,kiedysiępomyśli,Ŝetosatyra,

którąmłodyPlatonpiszesamnasiebie.

Platon

ION

OSOBYDIALOGU:

Ion

Sokrates

ISOKRATES.JaksięIonma!SkądŜeśdonasprzyjechał?Pewniezdomu,z

Efezu?

ION.Nicpodobnego,Sokratesie:zEpidauru,zeświątAsklepiosa.

530SOKRATES.A,toturniejśpiewaczyurządzanacześćbogaEpidauros?

ION.Naturalnie,itakŜeinnychdziecimuz.

SOKRATES.NoicóŜ?Stawaliśmydozapasów;jakŜesiępowiodło?

ION.Pierwsząnagrodęwzięliśmy,Sokratesie.

Strona1

Platon

SOKRATES.Topięknie;noterazjeszcze,ŜebyśmyinaPanatenajach

zwycięŜyli!

ION.Jakośtobędzie,jakbogowiedadzą.

SOKRATES.Doprawdyjanieraz,Ionie,zazdrościłemwam,śpiewakom,sztuki

waszej.Botakiemuartyściezawszesięiubraćładniewypadaiwyglądać

bardzopięknie,aprzytymmiećdoczynieniazpoetami,zwieloma

rozmaitymiidobrymi,ajuŜnajwięcejzHomerem,najlepszyminajbardziej

boskimspośródpoetówiwyuczaćsięjegomyśli,nietylkosłówoto

jestrzeczzazdrościgodna.PrzecieŜniewyjdzienaśpiewakataki,który

bynierozumiałsłówpoety.PrzecieŜśpiewakmusibyćdlasłuchaczy

tłumaczemmyślipoety.Azrobićtodobrzenierozumiejąc,comówipoeta

niepodobna.Więctowszystkojestgodnezazdrości.

IIION.Prawdęmówisz,Sokratesie.JateŜmiałemnajwięcejpracyztą

częściąsztuki,toteŜzdajemisię,ŜenajlepiejzludzimówięoHomerze

Dtak,aniMetrodoroszLampsaku,aniStesimbrotoszTazos,aniGlaukon,ani

niktinnyzjakichkolwiekczasówniemiałoHomerzetylupięknychmyślido

powiedzenia,ilejamam.

SOKRATES.Piękniemówisz,Ionie!Oczywiście,niebędzieszmiichŜałował

idowiedziesz,Ŝetakjest.

ION.Doprawdy;wartoposłuchać,Sokratesie,jakpysznieoddajęHomera;

homerydzipowinnimniezłotymwieńcemnagrodzić.Myślę,Ŝemtegowart.

SOKRATES.Tak,tak;jasięjeszczepostaramojakąśwolnąchwilę,Ŝeby

531cięposłuchać.Ateraztylemitylkoodpowiedz.CzyśtytylkowHomerze

takitęgi,czyiwHezjodzie,iwArchilochu?

ION.Nicpodobnego.TylkowHomerze.Myślę,Ŝetocałkiemwystarczy.

SOKRATES.Abywa,ŜeHomeriHezjodmówiąoczymśjednoitosamo?

ION.Zdajesię;itochybanieojednym.

SOKRATES.Aztakichrzeczy,topiękniejbyśwyjaśniłto,coHomermówi,

czyto,coHezjod?

ION.Jednakowo,Sokratesietakierzeczy,októrychmówiąjednoito

samo...

BSOKRATES.NocóŜatakie,októrychniemówiąjednegoitegosamego?

JaknaprzykładosztucewieszczbiarskiejmówicośHomeriHezjodtakŜe.

ION.Owszem.

SOKRATES.WięccóŜ;to,cojednakowoicorozmaicieosztuce

wieszczbiarskiejmówią,cidwajpoeci,otóŜ,czytybyśtopiękniej

potrafiłwyjaśnić,czyteŜzwieszczkówktoś,ztychlepszych?

ION.Ktośzwieszczków.

SOKRATES.Agdybyśtybyłwieszczkiem,toprawda,Ŝegdybyśumiał

wyjaśniaćpowiedzeniapodobne,topotrafiłbyśteŜiodmiennepowiedzenia

wykładać?

ION.Oczywiście,Ŝetak.

CSOKRATES.WięcczemuŜjesteśtęgitylkowHomerze,awHezjodzienie,

aniwinnychpoetach?CzyHomermówioczymśinnymniŜwszyscyinni

poeci?CzyŜnieowojnieopowiadaduŜoiotym,jakobcujązesobąludzie

dobrzyiźli,tacy,którzynicnieumieją,iktórzycośumiejąiobogach,

jakobcująjednizdrugimiizludźmi,jaktomiędzynimibywaicosięw

niebiedzieje,acowHadesieinarodzinybogówibohaterów.CzyŜnieto

sąrzeczy,któreHomerwziąłzaprzedmiotswojejpoezji?

Strona2

ION.PrawdęmówiszSokratesie.

Platon

IIISOKRATES.WięccóŜ?CzyinnipoecinieOtymsamymśpiewają?

ION.Tak,Sokratesie,alenietaksamOśpiewająjakHomer.

SOKRATES.Jakto?Gorzej?

ION.Znaczniegorzej.

SOKRATES.AHomerlepiej?

ION.O!Lepiej;naZeusa!

SOKRATES.Prawda?Ionieukochanagłowo,kiedyoliczbachmówiwielu

ludzi,ajedenznichnajlepiejtoprzecieŜktośpoznatego,co

najlepiejmówi?

EION.Przyznaję.

SOKRATES.Aczytensam,któryiźlemówiących,czyktośinny.

ION.Tensam,przecieŜ.

SOKRATES.Prawda?Tojestten,któryposiadasztukęarytmetyki?

ION.Tak.

SOKRATES.AcóŜ,kiedywielumówiozdrowotnychpokarmach,jakieteŜsą,

ijedenmówinajlepiej,toczywtedyktośinnypoznasięnatym,który

mówinajlepiej,Ŝeonnajlepiejmówi,aznowuktośinnynatym,cogorzej,

Ŝegorzejmówi,czyteŜzrobitojedenitensam?

ION.OczywistaprzecieŜ,Ŝejedenitensam.

SOKRATES.KtóŜtakijakonsięnazywa?

ION.Lekarz.

SOKRATES.Prawda?Wnagłówkusobienapiszemy,Ŝejedenitensampozna

532sięzawsze,kiedywieluludzimówiojednymitymsamym,ktomówidobrzei

ktoźle.Albo,jeślisięniepoznanatym,ktoźlemówi,tooczywiściei

natymsięniepozna,ktodobrze;tensamprzecieŜtemat.

ION.Takjest.

SOKRATES.Prawda?Typowiadasz,ŜeHomeriinnipoeci,wśródktórych

jestiHezjod,iArchiloch,mówiąojednymitymsamym,chociaŜniewten

samsposób;jedenmówidobrze,adrudzygorzej.

ION.Iprawdęmówię

SOKRATES.Prawda?JeŜelitego,codobrzemówi,znasz,topowinienbył

Bpoznaćsięinatych,którzygorzejmówią,Ŝemówiągorzej?

ION.Zdajesię,Ŝetak.

SOKRATES.Nieprawda,przyjacielu;jeŜelipowiemy,ŜeIonjestrównie

tęgiwHomerze,jakwinnychpoetach,niepobłądzimy,boonsięisam

zgadza,Ŝejedenitensamczłowiekbędziewsamrazodpowiednimsędzią

wszystkich,którzymówiąojednymitymsamym,apoeciprawiewszyscy

robiąwłaśnietosamo.

IVION.WięccóŜtomoŜebyćzaprzyczyna.Sokratesie,Ŝeja,kiedyktośo

innympoecierozmawia.tonawetnieuwaŜam;niemogęanidwóchsłów

Cdorzucić,októrychwartobybyłomówićwięcjapoprostuzasypiam,a

jaktylkoktośwspomniHomera,natychmiastsiębudzęiuwaŜam,imamduŜo

dopowiedzenia?

Strona3

Platon

SOKRATES.Tonietrudnozgadnąć,przyjacielu.KaŜdypojmie,Ŝeumiejętnie

inapodstawiewiedzymówićoHomerzeniepotrafisz.Bo,gdybyśumiał

robićtoumiejętnie,topotrafiłbyśmówićiowszystkichinnychpoetach;

wszystkotoprzecieŜpoetyka.Czynie?

ION.Tak.

DSOKRATES.Prawda?Jeśliktośweźmieiinnąjakąkolwieksztukęjakocałość,

toprzecieŜistniejetasamametodabadaniakaŜdej.Ajakjatorozumiem,

chceszposłuchać,Ionie?

ION.AleŜtak,naZeusa,Sokratesie;chcę;bardzochętniesłuchamwas

mędrców.

SOKRATES.Cieszyłbymsiębardzo,gdybytobyłaprawda,Ionie.Alemędrcy

toraczejwy;śpiewacyiaktorowieici,którychwypoematyśpiewacie.A

janicinnegoniemówię,tylkoprawdę;ot,jaktakisobieczłowiek,conic

Enieumie.PrzecieŜito,ocomcięterazpytał,zobacz,jakietomarnei

nieumiejętneidlakaŜdegoczłowiekanaturalne,commówił,Ŝejednojest

badaniekaŜdej,jeŜeliktośweźmiesztukęjakocałość.Weźmy,tak,na

rozum:malarskasztukaprzecieŜ,tojestpewnacałość.?

ION.Tak.

SOKRATES.Prawda?Imalarzywielujestibyłowieludobrychilichych?

ION.Oczywiście.

SOKRATES.AczyśtywidziałjuŜkogo,którybymówiącoPolygnocie,synu

Aglaofonta,znakomicieumiałwykazywać,coondobrzemaluje,aconie,ao

innychmalarzachmówićniepotrafi.I,kiedyktośrozbieradziełainnych

533malarzytenśpiiniemagłosuiniepotrafiswoichtrzechgroszy

dorzucić,akiedytrzebaoPolygnocie,czyinnym,jakimchcesz,

malarzujednymjedynym,zdaniewypowiedzieć,onsiębudziiuwaŜaidobrze

wie,comapowiedzieć?

ION.Nonie,naZeusa;przecieŜnie.

SOKRATES.CóŜtedy?Aorzeźbiarstwie;juŜeśkiedyświdziałtakiego,co

tęgijestwwykładziepracDedala,synaMetiona,czyEpeijosa,syna

Panopeusa,czyTeodorazSamos,czyinnegojakiegośrzeźbiarzajednego

Bjedynego;powie,codobrzezrobione,aconie;akiedymowaodziełach

innychrzeźbiarzy,onjestwkłopocieizasypia,boniemanicdo

powiedzenia?

ION.NienaZeusaitakiegomniewidział.

SOKRATES.Apewnie;imniesiętakzdaje,Ŝeizesztukągrynaflecietak

samoinakitarzeiześpiewemprzykitarzeibezkitarynigdyśnie

Cwidziałczłowieka,którydoskonaletłumaczyiomawiaOlimposaiTamyrasa,

alboOrfeusza,czyFemiosa,śpiewakazItaki,aoIoniezEfezumówićby

niepotrafiłinieumiałbyodsiebiedorzucićsłówka,powiedzieć,coteŜ

ondobrześpiewa,aconie.

ION.]acinatoniepotrafięodpowiedzieć,Sokratesie,tylkoztegosobie

samprzedsobązdajęsprawę,ŜeoHomerze,tojanajpiękniejzewszystkich

mówięimamcoiwszyscyinnipowiadają,Ŝejaonimpiękniemówię,ao

innychtonie.Więczobaczto,cotojesttakiego?

VSOKRATES.]awidzę,Ionie,izaczynamciwyjaśniać,cotojest,według

Dmegozdania.Tojestto,Ŝetynieposiadaszsztuki,którabycipozwalała

dobrzeipiękniemówićoHomerze,jakprzedchwiląpowiedziałem;tylkow

tobiemieszka,jakaśboskasiła,któracięporuszatak,jakwtymkamieniu

któryEurypidesmagnetytemnazwałaszerokiekołazwągoHerakleiskim.

OtóŜtenkamieńnietylko,ŜesamprzyciągapierścionkiŜelazne,ale

jeszczetakąsiłęwniewprowadza,Ŝemogąznowutosamorobić,coten

Ekamień:innepierścionkiprzyciągaćtak,Ŝenieraz,bywa,długiłańcuchna

Strona4

Platon

nimzwisazŜelazekipierścienipozczepianych,jednezdrugimi.A

wszystkichtychkawałkówsiłazawisłaodowegokamienia.Takimuza

sprawia,Ŝebógwkogośwstępuje;przezniąnaprzód,azapośrednictwem

tych,wktórychbógnaprzódwstąpił,tworzysięizwisaodnichdługi

łańcuchinnychentuzjastów.Bowszyscypoeci,którzydobrewierszepiszą,

nieprzezumiejętnośćtorobią,nieprzezsztukę:tylkobógwnich

wstępujeioniwzachwyceniuwszystkietepięknepoematymówią,a

534pieśniarzedobrzytaksamo:Jakkorybancinieprzyzdrowychzmysłach

tańczą,takipieśniarzenieprzyzdrowychzmysłachpięknepieśni

oweskładają,tylko,kiedyjedenzdrugimwpadniewharmonięiwrytm,w

rodzajszalu,wzachwycenietojuŜ,jakowebachantki,miódimlekoz

rzekczerpiąwzachwycie,aprzyzdrowychzmysłachnie;takipieśniarzy

duszasamatorobi,coichustamówią.PrzecieŜmówiąnampoeci,Ŝez

Bmiodopłynnychźródełipojakicheśogrodachmuzidolinachzbierająpieśni

iprzynosząjenam,jakpszczoły;ioniteŜtaklatają.Iprawdęmówią.Bo

tolekkarzecztakipoetaiskrzydlata,iświęta.Anieprędzejpotrafi

cośzrobić,zanimbógwniegoniewejdzie,zanimzmysłówniestraciinie

pozbędziesięrozumu.Jakdługomatenmajątek,niepotrafiŜadenczłowiek

byćpoetą,niwieszczem.Zatemtoniejesttwórczośćnaumiejętności

oparta,kiedymówiąwielepięknychrzeczyotymczyowym,jaknaprzykład

CtyoHomerze;tylkozboŜejłaskitojednokaŜdyładnierobićpotrafi,do

czegomuzagopopchnie;jedendytyrambypisze,drugipochwały,tamten

chórymimiczne,tenheksametry,aówjamby.PozatymnicniewartkaŜdyz

nich.ImtegoprzecieŜniedyktujesztuka,tylkosiłabóstwa,boprzecieŜ,

gdybyojednejrzeczyumielimówićumiejętnie,umielibyteŜowszystkich

innych.

DAdlategoimbógrozumodbieraiuŜywaichdoswejposługiiwieszczówi

wróŜbitówboskich,abyśmy,słuchając,wiedzieli,Ŝetonieonisamimówią

tebezcennerzeczy;nieci,którychrozumodszedł,tylkobógsammówii

przeznichsiędonasodzywa.

AnajwiększymświadectwemtegosłowaTynnichoszChalkidyki;nigdyŜadnego

poematunienapisał,októrymbywartowspomnieć,tylkotenjedenpean,

którywszyscyśpiewają,bodajŜenajpiękniejszyzewszystkichpieśni;tak

poprostu,jaksampowiada:muzytenhymnwynalazły.Tutajnam,uwaŜam,

Enajlepiejbógwskazuje,Ŝebyśmyniewątpili,jakoiŜnieludzkiesąowe

pięknepoematyinieodludzipochodzą,aleboskiesąiodbogów.Apoeci

niesąniczymwięcej,tylkotłumaczamibogówwzachwyceniu;kaŜdegojakiś

bógwzachwytwprawia.Towłaśniechciałpokazaćbóg,kiedyprzezusta

535najlichszegopoetynajpiękniejsząpieśńwyśpiewał.CzyŜniemyślisz,Ŝe

prawdęmówię,Ionie?

ION.Tak,naZeusajatak.Jakośmniesłowamitakzasercechwytasz,

Sokratesie,imamwraŜenie,ŜetozboŜejłaskitaknamdobrzypoecisłowa

bogówtłumaczą.

VISOKRATES.Prawda?Wyznowuśpiewacy,poetównamtłumaczycie?

ION.Itoprawda,comówisz.

SOKRATES.Więcjesteścietłumaczamitłumaczów?

ION.Zewszechmiar.

SOKRATES.Czekajno,atomiteŜpowiedz,Ionie,aniekryj,ocokolwiek

Bbymcięzapytał.Kiedytakdobrzewierszemówiszinajwięcejstrachem

przejmujeszwidzów,albooOdyseuszuśpiewasz,jaknaprógdomuwskakuje,

zjawiasięnagleprzedzalotnikamiistrzaływysypujepodnogialboo

Achillesie,jakgodzinaHektora,albocośztychłzawychrzeczyolosach

AndromachylubHekaby,czyPriamaczytywtedyjesteśprzytomny,czyteŜ

wychodziszzsiebieigdzieśtamprzytym,mawraŜenietwojadusza,Ŝe

jest,oczymśpiewaszwłaśnie;bógwniejsiedzi,arzeczsiędziejena

CItace,czywTroi,czygdzietamindziejpoematsięrozgrywa?

ION.Wieszjakeśtymijasneświadectwopowiedział,Sokratesie;nie

skryję;wszystkocipowiem:kiedymówięcośsmutnego,tomisięoczyłzami

napełniają;ajakcośstrasznego,okropnego,tomiwłosydębemnagłowie

stajązestrachu,aserceskaczetakmocno!

Strona5

PLATON - NOTATNIK.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: