Podstawy ORTODONCJI
Osie i płaszczyzny ciała :
Ortodoncja lub ortopedia twarzowo-szczękowa jest nauką o wrodzonych i nabytych wadach narządu żucia. Jej zadaniem jest przywracanie prawidłowych warunków zgryzowych, funkcjonalnych i estetycznych, co ogólnie nosi nazwę leczenia ortodontycznego.
Prawidłowy zgryz jest wyrazem prawidłowego rozwoju szczęk, zębów, łuków zębowych, mięśni i stawów skroniowo-żuchwowych, ściśle ze sobą współdziałających. Podstawą rozpoznawania wad narządu żucia ( wad zgryzu) jest porównanie budowy i czynności narządu żucia z norma biologiczną i czynnościową, odpowiadająca danemu wiekowi pacjenta.
Cechy zgryzu ORTOGNATYCZNEGO – prawidłowego (wzorcowego)
Terminem tym określa się zgryz prawidłowy (idealny). Wyróżniają go następujące cechy:
- kształt łuku zębowego: szczęka – elipsa, żuchwa – parabola,
- przednie zęby szczęki zachodzą na przednie zęby żuchwy w 1/3 wysokości,
- występowanie I klasy Angle'a (guzek policzkowy bliższy zęba trzonowego pierwszego górnego wchodzi w bruzdę międzyguzkową zęba trzonowego pierwszego dolnego),
- łuk szczęki jest szerszy od łuku żuchwy (guzki policzkowe zębów górnych obejmują guzki policzkowe zębów dolnych) .
Cechy normy zgryzowej:
- odpowiedni do rodzaju uzębienia kształt łuków zębowych; łuk zębowy górny obejmuje łuk zębowy dolny od zewnątrz,
- pionowe ustawienie siekaczy lub tylko z nieznacznym wychyleniem do przodu,
- obecność punktów stycznych między zębami ustawionymiw łukach zębowych,
- tzw. triady, w których każdy ząb jednego łuku styka się z dwoma odpowiednimi łuku przeciwstawnego,
- pokrywanie się linii pośrodkowej miedzy siekaczami górnymi i dolnymi z linia pośrodkową twarzy.
Norma biologiczna w poszczególnych okresach rozwoju :
1st Okres niemowlęcy:
a) Podokres bezzębia niemowlęcego (0 – 5 miesięcy) liczba zębów : brak
· Kształt łuków półokrągły
· Wędzidełka wargi górnej i dolnej leżą w jednej płaszczyźnie, wał dziąsłowy dolny cofnięty w stosunku do górnego, wał górny kontaktuje z dolnym lub jest szpara pomiędzy wałami
b) Wczesnego uzębienia mlecznego (6 – 12 miesięcy) liczba zębów : 2-8
· Występują szpary fizjologiczne, Linie miedzy siekaczami górnymi i dolnymi pokrywają się ze sobą, podniebienne powierzchnie siekaczy górnych zachodzą na siekacze dolne, zgryz głęboki fizjologiczny (brak uzębienia w bocznych strefach)
2nd Okres poniemowlęcy (12 – 36 miesięcy) liczba zębów : 12-20
· Występują szpary fizjologiczne lub brak szpar, podniebienne powierzchnie górnych siekaczy kontaktują z wargowymi powierzchniami siekaczy dolnych w około ½ powierzchni siekaczy dolnych
· Wyrzynają się trzonowce mleczne, które dopasowują się do siebie (podniesienie zgryzu), guzki policzkowe zębów górnych pokrywają guzki policzkowe zębów dolnych
3rd Okres wczesnego dzieciństwa (3 – 6 lat) liczba zębów : 20
· Występują szpary fizjologiczne lub brak szpar, podniebienne powierzchnie górnych siekaczy kontaktują z wargowymi powierzchniami siekaczy dolnych , występuje starcie brzegów siecznych siekaczy górnych i dolnych
· Guzki policzkowe zębów górnych pokrywają guzki policzkowe zębów dolnych, dalsze podwyższenia zwarcia
4th Okres dzieciństwa:
a) 6-7 lat liczba zębów : 24
· kształt łuków: górny półelipsa, dolny parabola
· okres wymiany siekaczy
· Guzki policzkowe zębów górnych pokrywają guzki policzkowe zębów dolnych, wyrzynają się pierwsze zęby stałe trzonowe – formuje się pierwsza klasa Angle`a - podwyższenie zwarcia
b) 7-9 lat liczba zębów : 24
· diastema fizjologiczna zamyka się po wyrznięciu siekaczy bocznych, podniebienne powierzchnie górnych siekaczy kontaktują z wargowymi powierzchniami siekaczy dolnych
· Guzki policzkowe zębów górnych pokrywają guzki policzkowe zębów dolnych, wyrzynają się pierwsze zęby stałe trzonowe, pierwsza klasa Angle`a
c) 10-14 lat liczba zębów : 24 – 28
· diastema fizjologiczna zamyka się, podniebienne powierzchnie górnych siekaczy kontaktują z wargowymi powierzchniami siekaczy dolnych, siekacze górne pokrywają 1/3 powierzchni wargowych siekaczy dolnych
· wyrzynanie przedtrzonowców, kłów i drugich trzonowców stałych, pierwsza klasa Angle`a, podniesienie wysokości zwarcia (wyrznięte 4,5,6,7)
CZYNNIKI ZABURZAJĄCE PRAWIDŁOWY ROZWÓJ
Czynniki wewnątrzpochodne:
a) czynniki genetyczne (wady rozwojowe)
b) czynniki zewnątrzpochodne, działające na płód w czasie ciąży
c) choroby ogólnoustrojowe i miejscowe - choroby, które dziecko przechodzi w pierwszych latach życia: zapalenie przyusznic, ucha
środkowego, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, paradontopatie, krzywica.
- zaburzenia w wydzielaniu gruczołów wewnątrzwydzielniczych( przysadki i tarczycy)
- choroby zakaźne wieku dziecięcego: biegunka wieku niemowlęcego, skaza wysiękowa, różyczka, błonica, płonica, krztusiec.
- choroby toczące się w obrębie szczęk, stawów skroniowo-żuchwowych lub w tkankach sąsiednich.
Czynniki zewnątrzpochodne:
WADY ZGRYZU
Zgryz nieprawidłowy – to każde odstępstwo od zgryzu normalnego lub idealnego.
Zalicza się tu nieprawidłowe położenie pojedynczego zęba, jak i poważne zaburzenia
struktury kostnej szczeki i żuchwy.
Zaburzenia zgryzu mogą polegać na:
- nieprawidłowym położeniu sąsiadujących zębów mieszczących się w tym samym łuku
zębowym,
- nieprawidłowym stosunku zębów górnych do dolnych,
- nieprawidłowym położeniu żuchwy w stosunku do szczęki,
- wszystkich lub kilku z tych nieprawidłowości jednocześnie.
Diagnostyke wad zgryzu rozpatrujemy w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych : strzałkowej, oczodołowej i poziomej.
Sympomatologia wad ortodontycznych :
ð wewnątrzustnie – zaburzenia w ustawieniu zębów, odbiegają od normy
ð zewnątrzustnie – najczęściej zmiany uwidaczniają się tak jak zmiany w zębach (np. zgryz krzyżowy boczny – zapadnięcie policzka, zgryz przewieszony – zaznaczona dysproporcja (szersza szczeka) wysunięcie lub zapadnięcie wargi górnej lub dolnej
Ad. 1 Wady poprzeczne (w stosunku do płaszczyzny strzałkowej)
a) Zgryz krzyżowy (całkowity, częściowy boczny, częściowy przedni)
zgryz krzyżowy całkowity– polega na zachodzeniu zębów dolnych jednej polowy łuku na policzkowe lub wargowe powierzchnie zębów łuku górnego. Może być jednostronny lub obustronny.
b) Boczne przemieszczenie żuchwy ( laterogenia)
boczne czynnościowe przemieszczenie żuchwy – polega na przesunięciu żuchwy od linii pośrodkowej na lewo lub prawo. Wewnątrzustnie stwierdza się zgryz krzyżowy.
c) Zgryz przewieszony (prawo, lewo i obustronny)
zgryz przewieszony – powstaje w skutek nadmiernego rozszerzenia szczeki i łuku zębowego górnego lub w wyniku znacznego zwężenia łuku dolnego.
Ad. 2 Wady przednio - tylne (w stosunku do płaszczyzny oczodołowej)
a) Tyłozgryz całkowity, częściowy, rzekomy
Tyłozgryz – charakteryzuje go cofnięcie całego dolnego łuku zębowego (tyło zgryz całkowity) lub tylko jego przedniego odcinka, z wychyleniem lub przechyleniem górnych siekaczy (tyłozgryz częściowy).Między siekaczami górnymi a dolnymi powstaje wówczas wyraźna szpara w kierunku przednio-tylnym. Warga dolna jest cofnięta.
b) Tyłożuchwie
Tyłożuchwie czynnościowe – żuchwa zbudowana jest prawidłowo, jej cofnięcie jest wyrazem braku dostatecznej liczby bodźców czynnościowych w okresie rozwoju. Wewnątrzustnie wada ta objawia się jak tyłozgryz całkowity, natomiast w rysach twarzy widoczne jest wyraźne cofniecie bródki.
c) Przodozgryz całkowity, częściowy, rzekomy
Przodozgryz– polega na wysunięciu do przodu całego dolnego łuku zębowego (przodozgryz całkowity) lub tylko jego przedniego odcinka(przodozgryz częściowy).W zwarciu przednie zęby dolne przechwytują zęby górne. Warga dolna jest wysunięta do przodu.
d) Przodożuchwie
Przodożuchwie czynnościowe– powstaje na skutek zaburzonej czynności żucia, wewnątrzustnie nie różni się od przodozgryzu. W rysach twarzy wyraźne jest wysunięcie bródki do przodu.
Ad. 3 Wady pionowe (w stosunku do płaszczyzny poziomej)
a) Zgryz otwarty (częściowy przedni, częściowy boczny, całkowity)
Zgryz otwarty– charakteryzuje się podczas zwarcia brakiem kontaktu zębów górnych i dolnych w obrębie całych łuków zębowych, poza ostatnimi zębami trzonowymi, lub tylko w ich części. Najczęściej występuje szpara między zębami przednimi,a zęby boczne kontaktują się ze sobą. Brak zwarcia zębów może utrudniać mowę i połykanie, sprzyja oddychaniu przez usta.
b) Zgryz głęboki (częściowy, całkowity)
Zgryz głęboki – objawia się głębokim zachodzeniem siekaczy górnych na dolne. Często siekacze dolne nagryzają na podniebienie, a górne na dziąsło w okolicy zębów przednich dolnych. Przyczyną zgryzu głębokiego całkowitego jest niewystarczający wzrost na wysokość kości szczek i wyrostków zębodołowych bocznych. W rysach twarzy wyraźne skrócenie dolnego odcinak twarzy. W zgryzie głębokim częściowym silnie przechylone zęby przednie górne także całkowicie pokrywają siekacze dolne, nagryzając na dziąsło; jest to wynikiem nadmiernego wydłużenia zębów i przedniego wyrostka zębodołowego. Rysy twarzy na ogół nie są zmienione. Zgryz głęboki rzekomy jest następstwem wczesnej utraty zębów w odcinkach bocznych. Siekacze górne głęboko zachodzą na zęby przednie dolne, występuje też obniżenie zgryzu w odcinkach bocznych. Dolny odcinek twarzy jest wyraźnie skrócony.
Ad. 4 Inne morfologiczne wady narządu żucia
a) W szczęce
· Mikrognatia – ogólny niedorozwój szczęki
· Makrognatia – nadmierny wzrost kości szczęki
· Retrognatia – zahamowanie doprzedniego wzrostu szczęki
· Prognatia – nadmierny wzrost szczęki do przodu...
ollenkaa1