Fizjologia
wykład ćwiczenia z dnia 3 stycznia 2009
Fizjologia układu trawiennego człowieka
TRAWIENIE
Jest to złożony proces enzymatycznego przekształcenia wielkocząsteczkowych związków chemicznych w prostsze, w celu ich wchłonięcia i przyswojenia przez organizm. W procesie trawienia zaangażowanych jest wiele mechanizmów i układów (hormonalny, autonomiczny układ nerwowy), które w skoordynowany sposób doprowadzają do rozbicia składników pokarmowych do postaci, która będzie zdolna do wchłaniania (absorpcji) w przewodzie pokarmowym.
Schemat układu pokarmowego człowieka
Budowa układu pokarmowego człowieka:
· jama ustna
· gruczoły ślinowe
· gardło i przełyk
· żołądek
· jelito cienkie
· jelito grube
· wątroba i pęcherzyk żółciowy
· trzustka
W jamie ustnej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i
mieszany ze śliną, która zawiera enzymy trawienne - amylazę, maltazę i lipazę ślinową.
Dorosły człowiek ma 32 zęby - 16 w żuchwie i 16 w szczęce:
• 4 siekacze,
• 2 kły,
• 4 zęby przedtrzonowe,
• 6 trzonowych.
Siekacze służą do odgryzania kęsów, kły do rozrywania pokarmu a zęby trzonowe i przedtrzonowe do jego rozcierania.
Uzębienie mleczne
U dzieci występuje 20 zębów mlecznych, umieszczonych po 10 w szczęce i żuchwie. W tym uzębieniu rozróżniamy 3 grupy zębowe. Są to: siekacze, kły i trzonowce. W uzębieniu mlecznym brak jest zębów przedtrzonowych.
W trakcie żucia, pokarm jest zwilżany śliną wydzielaną przez ślinianki, których przewody
uchodzą do jamy ustnej. W ślinie rozpuszczane są cząsteczki pokarmu, na których obecność wyczulone są rozmieszczone głównie na języku kubki (odpowiedzialne za wrażenia smakowe).
Podstawowe rodzaje smaku
Człowiek rozróżnia pięć podstawowych smaków: słodki, kwaśny, gorzki, słony i umami smak glutaminianu sodu.
Glutaminian sodu to naturalny aminokwas, występuje prawie w każdym rodzaju pożywienia, szczególnie w nabiale, mięsie, rybach, w wielu warzywach. Grzyby i pomidory, mają wysoki poziom naturalnych glutaminianów. Organizm ludzki również produkuje glutaminian, który ma znaczenie w wielu procesach metabolicznych.
Sądzono dotychczas, że na powierzchni języka znajdują się obszary wyspecjalizowane w odczuwaniu każdego z pierwszych czterech smaków. Wiadomo już, że wszystkie smaki są wyczuwane przez wszystkie części języka i przylegających struktur jamy ustnej.
otworek smakowy
gorzki słony słodki umami kwaśny
brodawki na języku:
· okolna
· liściasta
· grzybowata
Połykanie
Po uformowaniu kęsa pokarmowego zostaje on przekazany do dalszej części przewodu pokarmowego w akcie połykania.
Wyróżniamy 3 fazy połykania:
§ ustną,
§ gardłową,
§ przełykową.
Pierwsza faza połykania (ustno-gardłowa) jest fazą dowolną i polega na przesunięciu kęsa z jamy ustnej do gardła, w czym uczestniczą mięśnie języka i policzków.
Druga i trzecia faza są odruchowe. W fazie drugiej gardłowo -przełykowej mięsień zwieracz górny gardła początkowo rozkurcza się przepuszczając kęs. Następnie kurczy się i rozpoczyna falę perystaltyczną przesuwającą kęs wzdłuż gardła i przełyku. W fazie trzeciej połykania (przełykowo-żołądkowej) kęs przesuwany przez falę perystaltyczną zbliża się do wpustu, wywołuje jego rozkurcz i dostaje się do jamy żołądka.
fazy połykania
Ø jama ustna
Ø gruczoły ślinowe
Ø gardło i przełyk
Ø żołądek
Ø jelito cienkie
Ø jelito grube
Ø wątroba i przewody żółciowe
Ø trzustka
Ślina to wydzielina gruczołów ślinowych, nazywanych śliniankami. W ciągu doby, w zależności od spożywanego pokarmu, ślinianki uchodzące do jamy ustnej produkują
średnio 1,5 l śliny. W organizmie człowieka wyróżniamy trzy pary dużych ślinianek:
TRAWIENIE W JAMIE USTNEJ zachodzi dzięki ślinie produkowanej przez ślinianki(pH 7):
Funkcje śliny:
v nawilżanie
v odkażanie (działanie antybakteryjne)
v trawienie
Enzymy zawarte w ślinie:
· amylaza ślinowa (ptyalina) – rozkłada wielocukry na dwucukry, skrobia maltoza
· maltaza maltoza glukoza
· lipaza rozkłada wiązania estrowe naturalnie zemulgowanych tłuszczów
Kontrola wydzielania śliny
1. Czynniki zewnętrzne:
· a/ bodźce psychiczne - pierwotny wzrost sekrecji śliny jest odpowiedzią na myśl o jedzeniu czy wyobrażenie o jedzeniu,
· b/ bodźce miejscowe, do których zaliczamy: drażnienie mechaniczne błony śluzowej jamy ustnej, zapach i smak.
Najsilniejszymi bodźcami smakowymi są kwasy, znacznie słabiej działają bodźce słodkie i słone, a najmniejszy efekt wywołuje smak gorzki.
Potrawy niesmaczne dla danej osoby są czynnikiem hamującym wydzielanie śliny.
2. Czynniki hormonalne
Testosteron, tyroksyna i bradykinina stymulują wydzielanie śliny.
Obserwowana podczas menopauzy suchość ust jest wynikiem obniżonej sekrecji śliny.
Na wydzielanie śliny ma również wpływ hormon antydiuretyczny, zmieniający przepuszczalność błony komórkowej i zwiększający reabsorpcję wody.
3.Układ nerwowy.
Ślinianki są bogato unerwione przez włókna nerwowe układu przywspółczulnego jak i współczulnego.
ü część układu autonomicznego przywspółczulna pobudza obfite wydzielanie śliny wodnistej
ü część układu autonomicznego współczulna pobudza wydzielanie śliny o małej objętości, ale obfitującej w enzymy i mucynę
Zasadniczym bodźcem dla wydzielania śliny jest podrażnienie receptorów smakowych jamy ustnej przez dostający się tam pokarm. Receptory te są zakończeniami czuciowymi nerwu językowego. Stan pobudzenia przenosi się za pośrednictwem czuciowych włókien nerwowych do rdzenia przedłużonego i tam, w ośrodku odruchu, przekazywany jest odśrodkowym włóknom wydzielniczym. Włókna te stanowią gałązki nerwu twarzowego lub językowo gardłowego.
Za pośrednictwem odśrodkowych włókien wydzielniczych stan pobudzenia dochodzi do ślinianek i powoduje wydzielanie śliny. Mechanizm ten jest odruchem
bezwarunkowym i stanowi główny mechanizm wydzielania śliny.
Wydzielanie śliny może się jednak rozpocząć jeszcze przed dostaniem się pokarmu do jam...
baksztag