Doświdczenie starości w wymiarze jednostkowym i społecznym.
Elżbieta Wiesiołek
Pedagogika nst III
Opiekunczo-wychowawcza
Głogów 2009
Spis treści
1. Wstęp………………………………………………………………………………………………………………………..1
2. Czym jest starość?............................................................................................................2
2.1 Starość…………………………………………………………………………………………………………………2
2.2 Starzenie się…………………………………………………………………………………………………………2
2.3 Okresy starości…………………………………………………………………………………………………….2
2.4 Stereotypy starości……………………………………………………………………………………………..2
2.5 Postawy osob starszych do starości……………………………………………………………………..3
2.6 Potrzeby osób starszych……………………………………………………………………………………..3
3. Poczycie samotności i osamotnienia………………………………………………………………………….5
4. Formy aktywności osób starszych………………………………………………………………………………6
5. Bibliografia…………………………………………………………………………………………………………………7
1. Wstęp
Polski stereotyp starości utożsamiany jest z wizją klęski. Odejście od pracy zawodowej, rezygnacja z wielu ról społecznych-traktowane są jako nieużyteczność, alienacja, życie na marginesie wydarzeń społecznych i politycznych. Brak odpowiedniej edukacji do starości powoduje, że nkt nie chce być stary, a na nieuniknioną starość patrzy z lękiem. O starości mówi się jako o zniedolężnieniu, schorowaniu, potrzebie korzystania z zaangażowania innych. A przecież przejście na emeryturę dla większości osob wcale nie oznacza starości.
Faktem jest, że wśród dożywających poźnej starości wiele jest osób niedołężnych, kalekich, wymagającyhc stalej pomocy i opieki medycznej, ale choroba i zniedołeznienie nie stanowią reguły podeszłego wieku. Tendencja do uogólnien spowodowała trudne do przelamania bariery psychiczne zarówno osob starszych, którzy utozsamiają się niejako z wszechobecnym stereotypem, jak i tych, którzy nimi w przyszlości będą.
Ludziom mlodym, aktywnym zawodowo trudno jest wyobrazić sobie życie na emeryturze. O starości i jej specyfice niewiele się mówi i rzadko myśli i może właśnie dlatego po latach, przekroczenie progu emerytalnego dla wielu jest równoznaczne z tzw. „gilotyną śmierci”.
W każdy etap życia człowiek powinien wkraczac z pełną świadomością zmian, które należy zaakceptować, z dobrym nastawieniem na wykorzystywanie zalet każdej z faz.
Aby zaakceptować starość, trzeba ją poznać i zrozumieć, bowiem korzystając z doświadczeń osob starszych-można ostatni etap życia uczynić pogodnym, szczęśliwym, wypełnionym satysfakconującą aktywnością i akceptacją otoczenia.
2. Czym jest starość?
„To jeden z przywilejów młodości. Gdy masz siedemnaście lat, śmierć wydaje ci się gwiazdą odległą o tyle lat świetlnych, że nawet przez potężny teleskop ledwie ją widać. Potem starzejesz się i odkrywasz, że to nie gwiazda tylko wielki jak nieszczęście asteroid, który leci prosto na ciebie i jeszcze trochę, a przyładuje ci w ciemię” — Jonathan Carroll
2.1 „Starość - stan będący efektem starzenia się, ostatni okres życia u ludzi. Starość ma przede wszystkim wymiar biologiczny (fizjologiczny), lecz także poznawczy, emocjonalny i społeczny”.(Wikipedia, wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Staro%C5%9B%C4%87)
2.2 Starzenie się- to zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na stres środowiskowy, które pojawia się w organizmach wraz z upływem czasu, naturalne i nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń wewnątrzkomórkowych, przerastające zdolności organizmu do samonaprawy. Starzenie się powoduje utratę równowagi wewnętrznej organizmu, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób. Prowadzi do upośledzenia funkcjonowania komórek, tkanek, narządów i układów, zwiększa podatność na choroby (np. choroby krążenia, Alzheimera, nowotwory), wreszcie prowadzi do śmierci.
2.3 Okresy starości: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), za początek starości uznaje 60 rok życia. Wyróżnia w niej trzy zasadnicze etapy:od 60 - 75 r. ż. - wiek podeszły ( tzw. wczesna starość);od 75 - 90 r. ż. - wiek starczy ( tzw. późna starość);90 r. ż. i powyżej - wiek sędziwy ( tzw. długowieczność).
2.4 Stereotypy starości: - emeryci zachowują się biernie, ponieważ długo w swoim życiu pracowali, teraz chcą odpoczywać, a panujące normy społeczne pozwalają im tylko na ograniczoną aktywność-są zależni od pomocy i rady innych- liczba osób starszych potrzebujących pomocy, zależnych od instytucji i zaludniających szpitale, jest większa niż ich odsetek w społeczeństwie- przerywanie pracy zawodowej oznacza wycofanie się z kontaktów społecznych i wiąże się u człowieka starego z poczuciem,że został wyizolowany i wyłączony ze społeczeństwa- właściwe przygotowanie do starości nie jest potrzebne, ponieważ stary człowiek musi odpoczywać, czytać, słuchać radia i patrzeć w telewizor- starzy robotnicy nie nadają się do nowych technologii, maja więcej wypadków i są mniej produktywni- to typ człowieka słabego- zapominający, powolny, nieaktywny seksualnie, z drżącymi rękami- typ człowieka bezbronnego- biedny, lękliwy, skromnie żyjąca ofiara wyłudzeń, oszust i przestępstw- typ człowieka osamotnionego- nieufny, żyjący przeszłością, konserwatywny, zacofany- typ człowieka niezaangażowanego społecznie- chory, wymagający opieki i pomocy, wdzięczny za nią, powolny i słaby- typ nieznośnego sąsiada- skąpy, chciwy, plotkarz, oschły, snob- typ zniechęconego- budzący współczucie, nieszczęśnik, w smutku oczekujący śmierci, przewrażliwiony hipochondryk, mało aktywny- typ żebraka i włóczęgi- brudny, pozbawiony uczuć, będącym zbędnym ciężarem dla społeczeństwa- typ złośnika i sknery- zgorzkniały, bez poczucia humoru, zawistny w stosunku do młodych, egotyk, egoista
2.5 Postawy osób starszych do starości: S. Richard wyróżnia pięć najczęściej występujących postaw ludzi starych:- postawa konstruktywna, jedną z pozytywną wśród wyróżnionych, skierowaną nad aktywność na rzecz najbliższych osób potrzebujących pomocy czy tez wsparcia- zależności, postawa naganna: choć osoba jest sprawna psychicznie i fizycznie, żąda opieki, stale absorbuje uwagę bliskich lub opiekunów- obronną ("opancerzonych"), nie może wykonać danej czynności, ale mimo to broni się przed pomocą innych, równocześnie zamykając się w sobie, izolując, jest osobowością bierną, która mogłaby pomóc innym, ale nie chce.- wrogości skierowanej na innych osoba uważa, ze inni przychodzą do niej, ponieważ chcą czegoś w zamian (np. emeryturę lub rentę)- autodestrukcji, wrogości skierowanej na siebie; osoba taka nie umie pogodzić się z własną starością, oczekuje śmierci, jednocześnie lękając się jej
2.6 Potrzeby osob starszych: W przypadku osób starszych, poza materialnymi potrzebami (zapewniającymi byt) na szczególne wyróżnienie zasługuja potrzeby, czy raczej oczekiwania o charakterze psychospołecznym. Pozwolę sobie w tym miejscu przytoczyć trafną klasyfikację owych potrzeb, zaproponowaną przez amerykańskiego gerontologa C.Tibbittsa: - potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań
- potrzeba uznania za część społeczeństwa, społeczności, grupy i odgrywania w nich określonej roli
- potrzeba wypełnienia w satysfakcjonujący sposób powiększonego wolngo czasu
- potrzeba utrzymywania normalnych stosunków towarzyskich
- potrzeba uznania jako jednostki ludzkiej
- potrzeba stwarzania okazji i sposobności dla autoekspresji oraz poczucia dokonań
- potrzeba odpowiedniej stymulacji psychicznej i umysłowej
- potrzeba ochrony zdrowia i dostępu do opieki zdrowotnej
- potrzeba odpowiednio ustalonego trybu życia i utrzymania stosunków z rodziną
- potrzeba duchowej satysfakcji.
3. Poczucie samotności i osamotnienia.
Samotnośc i osamotnienie to dwa odmienne stany i postawy ludzkiego bytowania a zdaniem Dyczkowskiego nie należy ich ze sobą utożsamiać. Samotność wg niego jest „prowadzeniem przez czlowieka refleksji nad istnieniem, poszukiwaniem sensu życia, świata i swego dzialania. Jest stanem koncentracji i pogłębiania kontaktu z drugim czlowiekiem i światem, a także Bogiem i samym sobą”. Natomiast osamotnienie to niedorozwój osobowści i brak możliwości
przekraczania własnego ja, który sprawia, że czlowiek zawęża swoje myśli, pragnienia, przeżycia
i dażenia do siebie. Wskutek czego czuje się bezużyteczny i niepotrzebny, nie odczuwa radości podczas dawania, a w konsekwencji popada w stan smutku i nieszczęścia. Ważnym wyzwaniem przede wszystkim dla rodzin, ale także i sąsiadów oraz organizacji społecznych
jest wspomaganie ludzi starych w trudnych dla nich chwilach. Wiadomo, że jest wiele czynników
które w różny sposób wpływają na stopień odczuwanego osamotnienia, jak np. wiek, stan
cywilny, płeć czy stosunki z dziećmi. U mężczyzn znacznie rzadziej występuje osamotnienie niż u
kobiet. Przewage tę tłumaczyć należy wyższą przeciętną wieku kobiet, gdyż osoby starsze w większym
stopniu odczuwają osamotnienie aniżeli młodsze. Przyczyną tego także może być śmierć życiowego partnera, a co za tym idzie osamotnienie spowodowane te stratą. Ponadto zwiększone osamotnienie ludzi starszych wynika również z pogarszającego sie stanu zdrowia, zmniejszonej sprawności samoobsługowej, z czym związane z kolei jest utrudnienie kontaktów z rodziną, znajomymi i sąsiadami. Ale na stan ten wpływ ma także stan cywilny. Badania potwierdzają, że osoby posiadające partnera życiowego znacznie rzadziej osiągają ten stan od wdowców, kawalerów i panien. Współmalżonek odgrywa tu zasadnicza rolę, której nie da się przecenić. Jest ważny, ponieważ pomaga w gospodarowaniu, sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej, potrafi wysłuchać i poradzić. Istotne znaczenie ma też sam fakt posiadania lub nie, dzieci i jakość stosunków z nimi. Wśród osób
posiadających dzieci odsetek osamotnionych jest niemal dwukrotnie mniejszy niż u bezdzietnych.
Podobna sytuacja dotyczy pozytywnych relacji między nimi - im lepsze, tym człowiek czuje się
mniej osamotniony. Czynnikiem, który jeszcze wpływa na czestotliwość odczuwanego osamotnienia
jest liczba osób, z którymi zamieszkuje. Okazuje siê, iz poczucie osamotnienia maleje wraz ze wzrostem liczby mieszkañców w domu. [Czekanowski 2002].
4. Formy aktywności osób w starszym wieku
Osoby starsze, mając do dyspozycji dużo wolnego czasu, w miarę możliwości i potrzeb, mogą nie tylko być aktywne w sferze realizacji własnej osoby, lecz także pomagać innym ludziom. Mogą się zaangażować w działalność różnych organizacji, fundacji i stowarzyszeń, grup samopomocowych, mogą też podejmować nowe role społeczne — rodzinne (matki–ojca, teściowej–teścia,babci–dziadka) oraz społeczne (kuratora sądowego, ławnika, samorządowca) Z przeprowadzonych badań wynika, że emeryci w większości przeznaczają czas wolny na pomoc w codziennych obowiązkach dzieciom i wnukom, na uprawianie działki, oglądanie telewizji, słuchanie radia, czytanie książek.
Wśród ofert aktywności społecznej skierowanych do osób starszych największą popularnością cieszą się następujące formy spędzania nadmiaru wolnego czasu:
— Uniwersytety Trzeciego Wieku prowadzące działalność edukacyjną, kulturalną, społeczną i opiekuńczą, które sprawiają, że ludzie starsi chcą się ze sobą spotykać i przebywać, chcą sobie wzajemnie pomagać, służyć bogatym doświadczeniem zawodowym i życiowym. Słuchacze UTW, jak donosi Sitarczyk , są najczęściej osobami zadowolonymi z życia, szczególnie z rodziny, pracy zawodowej i kontaktów towarzyskich;
— wolontariat, czyli działanie na rzecz ludzi potrzebujących,które daje poczucie użyteczności i satysfakcji z wykonywania nawet drobnych czynności. Wolontariuszy w starszym wieku spotyka się w szpitalach, hospicjach, schroniskach, gdzie odwiedzają samotne osoby; chętnie robią też zakupy, czytają książki lub prasę pensjonariuszom domów pomocy społecznej, chodzą z nimi na spacery, wystawy, do teatru lub do lokali użyteczności publicznej. Wolontariat może mieć charakter pracy indywidualnej lub grupowej — skupionej w różnych organizacjach kościelnych lub świeckich. Bezinteresowna działalność na rzecz osób potrzebujących może mieć charakter krótkoterminowy (akcyjny) i bezterminowy — stały i regularny, na przykład praca w świetlicach środowiskowych, ośrodkach pracy z dziećmi ;
— kluby seniora, w ramach których osoby w starszym wieku mogą ciekawie i aktywnie spędzać czas, organizując wyjścia/wyjazdy do teatru czy opery, wycieczki i wyjazdy turystyczno-plenerowe, a także uczestnicząc w różnych szkoleniach (np. kursach obsługi i korzystania z komputera i Internetu).
Interesującą i cieszącą się dużym zainter...
lunia1988