Opracowanie naukowe to przedstawienie tematu jego problematyki, metod badawczych i uzyskanie wyników badań w formie odpowiedniej do danego tematu i dyscypliny naukowej której dotyczy. Opracowaniami naukowymi mogą być prace doktorskie magisterskie. Prace te nazywa się pracami naukowymi promocyjnymi ponieważ są one podstawa do uzyskania przez ich autorów odpowiednich stopni naukowych. Celem prac promocyjnych jest uzyskanie wyników badań oraz zawarcie w tych pracach dokładnej dokumentacji co umożliwia prześledzenie poprawności :
Ø Toku wywodów
Ø Sposobów gromadzenia materiałów
Ø Stosownych metod badawczych i pomiarowych
Ø Interpretacji uzyskanych wyników badań
Ø Doboru literatury wraz z jej krytycznym przeglądem
Praca naukowa – jest to forma pracy twórczej. Polega przed wszystkim na ustaleniu nowych połączeń pomiędzy już znanymi zjawiskami rzeczami, pojęciami. Rezultatem pracy twórczej jest dzieło- artykuł naukowy lub książka naukowa .
Praca badawcza- polegająca na zdobywaniu nowych prawd o świecie. Wysiłek uczonego skupiony jest na odkrywaniu faktów, opisywaniu i wyjaśnieniu zjawisk w oparciu o własne lub cudze doświadczenia badawcze i materiały naukowe .
Podstawowe etapy pracy naukowo – badawczej to :
· Zdefiniowanie problemu i celów- Trzeba rozpocząć od postawienia konkretnego problemu i konkretnych celów ,trzeba opisać je jak najdokładniej. Jest prawdopodobne, ze temat pracy ulegnie poprawie lub zmianie w stosunku do założeń początkowych. Może to być spowodowane zdobyciem nowych danych, nieudanych eksperymentów , nowych pomysłów itp. Tytuł pracy ma mieć charakter ogólny , który umożliwia swobodne prowadzenie badań. Zawsze trzeba mieć jasno sprecyzowany cel pracy i zmienić go tylko w uzasadnionym przypadku.
· Zbieranie materiałów (literatura, wyniki, dane, itp.)- Zbieranie materiałów do pracy naukowo- badawczej można szukać w bardzo różnych miejscach.
Można je podzielić na dwie grupy: uczelniane i pozauczelniane. Materiały uczelniane to: książki, artykuły , czasopisma, gazety itp. a pozauczelniane to :zjazdy , konferencje, seminaria a także wywiad. Wywiad można przeprowadzić z osobą mniej ważną co pozwoli na nabycie pewnej praktyki i nie popełniać innych gaf przy następnych wywiadach.
· Analizowanie i przedstawienie materiałów- W tej części pracy należy dokonać analizy i syntezy materiałów. Trzeba zadbać o szybkie przeglądanie materiałów. Musimy się zorganizować aby pracować szybko i rozstrzygać w prawidłowy sposób –które dokumenty są potrzebne , które są do wyrzucenia , a które do zbadania w drugiej kolejności. Ważne jest aby materiałów do analizy i syntezy nie było zbyt dużo.
· Wyciąganie wniosków i weryfikowanie ich - Wnioski muszą nawiązywać do końcowej części streszczenia i opisywać je obszernie przez pokazanie uzyskanych wyników i ewentualnie zagadnień, które pozostały otwarte. Wnioski są bardzo ważną częścią pracy gdyż czytelnik , po przekartkowaniu tytułu , streszczenia, spisu treści i wykazu literatury- przystąpi do czytania wniosków .
Podstawowe zasady konstrukcji prac naukowych
Układ pracy
Rozpoczynając pisanie pracy musimy wiedzieć z jakich części ma się składać. Najczęściej prace składają się z następujących części:
Strona tytułowa-sformułowany jest tytuł pracy, który powinien być skrótowym ujęciem tematu pracy. Tytuł pracy powinien być rozmieszczony na środku karty tytułowej. Podtytuł który występuje umieszcza się zwykle w osobnej linii po dwukropku lub w nawiasie.
Spis treści-rozpoczyna się od osobnej strony. Strony te nie numerujemy ale w kolejności (numerowania stron) ją uwzględniamy . Spis treści powinien być pisany dopiero po oznaczeniu kolejności stron.
Streszczenie-stanowi zwięzłe ujęcie zawartości pracy, celu, treści, wyników. Powinno zawierać około 200 słów. W pracach abstrakt powinien mieścić się na jednej stronie. Po przeczytaniu streszczenia czytający powinien być zorientowany w zawartości pracy. W streszczeniu nie cytuje się literatury nie podaje tabel.
Wstępu-w którym przedstawia się genezę problemu, aktualne problemu przedmiotu i zmierzenia , jakie przyświecały badaniom. Bardzo ważne jest dopracowanie wstępu, bowiem m on nastawić , przygotować czytającego pracę do tematu.
Przeglądu literatury pod kątem tematu pracy-omawiamy udowodnione twierdzenia, braki i nieścisłości. Podajemy źródła i metody poszukiwania brakujących informacji. Pod koniec tego rozdziału należy wskazać , jakie są potrzeby dalszych badań w kontekście literatury i dotychczasowych wyników badań oraz znajomości potrzeb praktyki. Potem należy wskazać kierunek badań własnych. Przeglądowi literatury mogą być poświęcone kilka podrozdziałów w różnych aspektach. Decyzje w tej sprawie należy do studenta i promotora.
Rozdział metodologiczny -dokonuje się charakterystyki przedmioty badań. W rozdziale tym jest podrozdział dotyczący problemów i hipotez zawierający wyczerpujący rejestr pytań o zróżnicowanym stopniu ogólności. W pytaniach ogólnych i szczegółowych zawarte są główne założenia badań. Kolejny podrozdział wyodrębniony w rozdziale metodologicznym dotycz zmiany i ich wskaźników. Potem jest podpunkt metod, techniki i narzędzi badań. W kolejnym podpunkcie można opisać sposoby analizy danych czyli jak opracowano wyniki badań. W kolejnym podrozdziale podajemy czas , miejsce i zakres badań. W tym miejscu opisujemy kryteria doboru do badań oraz ściśle określamy jakim warunkom musiały odpowiadać badane osoby , grupy, środowiska itd. Podje się jak badania rozplanowano w czasie , a także warunki w jakich je przeprowadzono oraz liczbę przebadanych osób.
Wyniki przeprowadzonej analizy czyli teks główny-jest to rozdział najobszerniejszy w pracy. Ukazujemy wyniki dotyczące głównego problemu. Wyniki nie mogą być zbyt szczegółowe, a ich stopień ogólności powinien przekonywać ,że wyprowadzone z nich wnioski są słuszne.
Dyskusja otrzymanych wyników z wynikami wcześniejszymi innych autorów-jest to rozdział najtrudniejszy do napisania. Wymaga nie tylko wiedzy ale i umiejętności łączenia faktów i wyciągania z nich wniosków. Dobrze przeprowadzona dyskusja znacznie poprawia wartość pracy. Osoby, które mają trudności z przeprowadzeniem dyskusji, zwykle rezygnują z tego rozdziału, a kolejny po wynikach rozdział nazywają "Podsumowanie i wnioski"
Wnioski-w pracy powinny być przedstawione w punktach. Przedstawiamy- precyzyjnie i zwięźle- tylko własne wnioski i udokumentowane w pracy. Bardzo często w pracach są wnioski znane w literaturze. Jeżeli tak, to umieszczając taki wniosek należy zaznaczyć np. ''zostało potwierdzone….'' albo "wyniki badań własnych potwierdzają…."
Bibliografia- podawana jest za wnioskami. Jest owocem wszystkich poprzednich etapów postępowania koncepcyjnego. W opracowaniach zawartych w bibliografii podaje się tylko pozycje cytowane w danej pracy.
Struktura tekstu
Każda praca naukowa powinna się składać z trzech podstawowych członów :wstępu , rozwinięcia , zakończenia.
Wstęp powinien mieć charakter informacyjny, ponieważ służy on czytelnikowi do zorientowania się w problemie omawianym w pracy. We wstępie powinno się znaleźć wyjaśnienie tytułu pracy (tytuł ten jest przeważnie bardzo ogólny ).Wstęp powinien być możliwie krótki i zwięzły. Należy w nim tylko zasygnalizować określone sprawy bez szczegółowego wnikania w ich istotę. W opracowaniach naukowych wstęp pisze się najczęściej po opracowaniu i napisaniu części zasadniczej pracy.
Rozwinięcie pracy, zwane jest także częścią zasadnicza lub osnową , stanowi najistotniejszą część każdej pracy naukowej. W rozwinięciu muszą znaleźć odzwierciedlenie sformułowane we wstępie cele oraz tezy pracy. Nie ma idealnej recepty na dobre rozwinięcie. Ogólnie można przyjąć , że konstrukcja rozwinięcia jest dobra tylko wtedy gdy użyta forma jest najdogodniejsza do udowodnienia tez pracy. Głównymi cechami dobrej konstrukcji rozwinięcia pracy są:
Przejrzystość, świadcząca o logice rozumienia a przejawiająca się w jasno wyłożonym toku myśli
Kondensacja, polegająca na takim układzie treści pracy, który pozwala uniknąć wielokrotnego nawiązywania do tych samych zagadnień czy problemów w różnych miejscach rozwinięcia
Harmonia, polegająca na zachowaniu właściwych proporcji między poszczególnymi fragmentami pracy.
Treść rozwinięcia pracy wymaga przeważnie podziału tekstu na rozdziały, podrozdziały, punkty itp. Konstrukcja poszczególnych podzielników tekstu rozwinięcia powinna być zgodna z zasadami. Rozwinięcie pracy powinno zawierać :
Omówienie (uzasadnienie) problemu badawczego na podstawie literatury naukowej – badania naukowe maja na celu rozwiązanie jakiegoś problemu, który zaistniał już wcześniej i nasze opracowanie powinno do tego nawiązać. Omówienie i uzasadnienie problemu dokonuje się na podstawie literatury naukowej. Istotnym elementem pracy jest odpowiedni dobór literatury.
Opis stosowanych metod badawczych – w pracach naukowych określony problem często można rozwiązać za pomocą wielu różnych metod badawczych i pomiarowych. O zastosowaniu w konkretnych badaniach określonej metody mogą decydować względy merytoryczne , a także wiele czynników pozamerytorycznych, np. czas wykonywania badań, posiadane środki finansowe, warunki, w jakich mogą być przeprowadzone badania itp. O wyborze metod powinny decydować przede wszystkim rodzaj, jakość i sposób gromadzenia materiałów badawczych. Przy wyborze metod badawczych należy brać pod uwagę analizowany materiał i uwzględnić metody stosowane dotychczas w podobnych badaniach.
Przedstawienie wyników badań i ich omówienie- można nazwać rozwiązaniem problemu badawczego. Jeżeli badanie było przeprowadzone poprawnie, należy je szczegółowo opisać natomiast w razie jakiegoś błędu należy dokładnie wskazać , co było przeszkodą oraz jakie zastrzeżenia mogą powstać w odniesieniu do uzyskanych wyników i wyciąganych na ich podstawie wniosków.
Zakończenie- powinno stanowić syntezę tego , do czego doszedł autor pracy. Powinno ono być zwięzłym podsumowaniem pracy, a nie zbiorem ogólników. Może zawierać także porównania z osiągnięciami innych autorów. Większość prac powinna kończyć się wnioskiem i hipotezą wynikających z badań. Wnioski powinny odpowiadać problemowi sformułowanemu w tytule pracy a szczególnie jej celowi. Muszą być adekwatne do wyników badań i nie mogą być tylko ich powtórzeniem, a tym bardziej powtórzeniem powszechnie znanych ogólników.
Według J. Sożyńskiego wnioski powinny:
Opierać się na przeprowadzonych badaniach
Podsumowywać osiągnięte wyniki badań
Wykrywać i formułować zależności wpływające na badany problem
Wykazywać i uwypuklać zależności między badanymi zagadnieniami, zjawiskami czy obiektami
Ustalać związki między badanymi zagadnieniami, wielkościami itp.
Proponować problematykę dalszych badań w omawianym zakresie oraz zmian stosowanych metod badawczych
Wskazywać możliwości zastosowania w praktyce otrzymanych wyników badań
Forma, styl i język
W każdej wypowiedzi zarówno pisemnej jak i ustnej można wyodrębnić dwa podstawowe elementy składowe kompozycji całości wypowiedzi: przedmiot wypowiedzi czyli to o czym się mówi lub pisze oraz formę wypowiedzi czyli jej kształt i zawartość. Forma dotyczy zatem sposobu zorganizowania treści języka wypowiedzi. Praca powinna mieć taką konstrukcję aby zachować harmonię między swoimi poszczególnymi fragmentami i członami. Taka harmonia nazywa się krzywą Gaussa. Najwięcej stron trzeba poświecić na wyniki badań własnych i ich omówienie (to jest jakieś 30% do 50% objętości całego tekstu pracy). Natomiast druga połowa potrzebna jest do rozwinięcia i zakończenia pracy. Ten model rozkładu tekstu jest modelem idealnym. Praca powinna być komunikatywna , przejawiająca , jasne jednoznaczne sformułowania , logiczny ciąg poszczególnych kwestii, poprawny styl wypowiedzi itp. Komunikatywna będzie wtedy kiedy będzie się ją czytało bez wysiłku. Aby praca była komunikatywnie napisana należy :
Przestrzegać zasad poprawności językowej , co oznacza , że należy uwzględnić wszystkie normy obowiązujące w języku polskim :odstępy można dopuścić tylko wtedy, gdy względy merytoryczne , niezbędne do przedstawienia określonego problemu uzasadniają sformułowanie jakiegoś zadania wyjątkowo w gorszej polszczyźnie aby tym sposobem można było precyzyjnie wyjaśnić dane zagadnienie.
Pisać krótkie zdania , łatwiej wtedy o nie popełnienie błędów stylistycznych (zdanie zbyt krótkie osłabia myślenie czytelnika)
Używać terminologii ścisłej , precyzyjnej i w sposób wyważony ponieważ zbyt duża liczba stosowanych terminów wcale nie świadczy o większych umiejętnościach i wiedzy piszącego.
Rodzaje błędów stylistycznych i językowych
Błędy stylistyczne dało by się zdefiniować jako odstępstwo od norm językowych wyznaczających zakres użycia środków właściwych dla danego stylu wypowiedzi. Należy je odróżnić od błędów językowych .Najczęściej spotykamy dwa rodzaje błędów stylistycznych:
Ø Pomieszanie stylów: (np.: oficjalny – z kolokwialnym)
· Ten król był beznadziejny i nie umiał rządzić
· Ten facet Mickiewicz to był wielki poeta
Ø Powtórzenie wyrazów używanie tego samego wyrazu w bliskim sąsiedztwie; najczęściej dotyczy to zaimków lub czasownika być
· Ten bohater to był taki, że oni go tak traktowali
Błędy językowe
Do błędów językowych zaliczamy:
Ø Błędy leksykalne : składniowe (użycie wyrazu w złym znaczeniu), słowotwórcze(użycie konstrukcji zbudowanej niezgodnie z polskim modelem słowotwórczym)
· Użycie wyrazu w niewłaściwym znaczeniu
· Użycie wyrazu w zniekształconej podstacji
· Nieusprawiedliwione (niekonieczne) użycie wyrazu pochodzącego z języka obcego
· Użycie wyrazu w niewłaściwym kontekście
Ø Błędy gramatyczne: składniowe (niepoprawne konstrukcje składniowe, błędy w szyku zdania, błędy w budowaniu związku zgody i rządu, niepoprawne użycie imiesłowowego równoważnika zdania), fleksyjne (użycie niewłaściwej formy gramatycznej , odmienianie wyrazów nieodmiennych)
· Niewłaściwe użycie kategorii przypadku, rodzaju lub liczby związanych z wyrazem
Ø Błędy składniowe: odstępstwa od norm konstruowania zdań pojedynczych i złożonych
· Nierespektowanie w zdaniu: związku zgody ,związków rządu, związków przynależności
· Niewłaściwe użycie spójników
· Błędne użycie imiesłowowego równoważnika zdania
Ø Błędy frazeologiczne: dotyczą niewłaściwego zastosowania związków wyrazowych, tzw. Związków frazeologicznych
· Zastąpienie jednego składnika związku innym
· Niewłaściwa analogią jednego związku do drugiego
Ø Błędy stylistyczne: polegające na niewłaściwym dobrze środków stylistycznych do charakteru wypowiedzi np. używanie kolokwializmów w oficjalnym przemówieniu. Do błędów zaliczamy również używanie tego samego wyrazu w bliskim sąsiedztwie i przeładowanie tekstu zapożyczeniami.
Ø Błędy ortograficzne :niewłaściwe litery i dwuznaki, niewłaściwa pisownia łączna lub rozdzielna, złe użycie małej i wielkiej litery.
Ø Błędy enigmatyczne: zdanie których zrozumienie wymaga niepotrzebnego wysiłku- jak szukanie w encyklopediach , słownikach, poradnikach.
Ø Błędy dyplomatyczne: pisanie tonem kategorycznym o tematach , będących jeszcze przedmiotem dyskusji.
Ø Błędy merytoryczne :jeżeli pisze się coś nieprawidłowego.
Ø Błędy estetyczne: terminologia niezrozumiała (stosowanie różnych form gramatycznych we fragmencie pracy tworzącym jedna logiczną całość).
Styl-pojęcia stylu używa się w wielu dziedzinach aktywności człowieka , przede wszystkim jako pojęcia językowego, gdzie przez styl rozumie się sposób wyrażania się , formułowania wypowiedzi ustnej lub pisemnej.
Rodzaje stylu :
Ø Styl artystyczny-związany jest z twórczością literacka i dąży do oddziaływania na wyobraźnie odbiorcy jej pobudzenie do wywołania zamierzonych przez autora przeżyć.
Ø Styl naukowy-charakterystyczny dla prac naukowych i popularnonaukowych.
Ø Styl publicystyczny-stosowany jest w tzw. środkach masowego przekazu (media)takich jak prasa , radio, telewizja.
Ø Styl urzędowo- kancelaryjny- charakterystyczny jest dla wypowiedzi związanych ze zinstytucjonalizowanymi formami życia społecznego
Ø Styl potoczny –to podstawowy styl którym posługują się na co dzień przedstawiciele jakiejś wspólnoty narodowej.
Stylistyka-interesuje nas przede wszystkim językowe znaczne słowa które dało początek dziedzinie językoznawstwa zwanej stylistyką, zajmującą się opisem , typologii i wyjaśnienie sposobów realizowania różnorodnych wypowiedzi językowych. Wyróżnia się cztery działy stylistyki :
Ø Stylistykę teoretyczną –która zajmuje się określeniem przedmiotu i metod badań nad stylem
Ø Stylistykę opisową- która charakteryzuje i klasyfikuje repertuar tzw. Środków stylistycznych
Ø Stylistykę normatywną- (retorykę) która uczy jak posługiwać się środkami językowymi
Ø Stylistykę praktyczna-(stosowaną) zajmującą się analiza i klasyfikowaniem stylów różnych wypowiedzi.
Cechy dobrego stylu
Norma stylistyczna, w przeciwieństwie do normy językowej nie jest skodyfikowania co oznacza ze nie ma określonych reguł które określałby jednoznacznie, jaki styl jest dobry a jaki zły. Tekst ma pełnić określone przez autora funkcje. Jeśli autorowi uda się napisać tekst skuteczny można powiedzieć , że styl przez niego zastosowany jest stylem dobrym. Są cztery wyznaczniki dobrego stylu. Zgodnie z nim styl naukowy powinien być :
Ø Jasny i zrozumiały (nie zawiły i pogmatwany)-
· Poziom kompozycji-Tekst jasny powinien przejrzyście ujawniać swoje tezy czyli dać się przekształcić w kilka zasadniczych tez. W ten sposób łatwo się sprawdzi kompozycje tekstu. Trzeba sprawdzić jaka zachodzi relacja pomiędzy zasadniczym wątkiem tekstu a dygresjami. Dygresja nie powinna być zbyt rozległa.
· Poziom składni-Zdania powinny się ze sobą łączyć. Szyk wyrazów jest w języku polskim w zasadzie swobodny , ale nie należy tej swobody nadużywać, gdyż zbytnie oddalenie od siebie niektórych składników zdania może grozić błędnym odczytaniem jego sensu.
· Poziom leksykalny-Zakłóceniem jasności tekstu może być nadużywaniem terminologii specjalistycznej oraz wyrazów obcych tam gdzie z powodzeniem można użyć słów rodzimy. Nie trzeba zmuszać czytelnika do zaglądania w słowniku wyrazów obcych. Można używać trudnych słów wtedy kiedy są niezbędne.
Ø Precyzyjny (nie ogólnikowy czy wieloznaczny)-powinniśmy używać słów zgodnie z ich znaczeniem. Jeżeli nie jesteś pewien jakiegoś słowa to lepiej zajrzyj do odpowiedniego słownika np. języka polskiego, wyrazów obcych, frazeologicznego czy specjalistycznego. Trzeba pamiętać o wyrazach bliskoznacznych ponieważ mają różne znaczenia. Precyzja stylistyczna to przede wszystkim unikanie wieloznaczności i dążenie do tego , aby myśli autora zostały odebrane zgodnie z jego intencją.
...
Iwa.4