Kultura grecka (II–I tys. p.n.e.)
Kultura przedgrecka 2 tys. p.n.e., do XVII w. p.n.e.
CYWILIZACJA KRETEŃSKA (Minojska) – NIEGRECKA
Nieodczytane zapisy w pismach:
– hieroglificznym
– linearnym A
XVII w. p.n.e. – wybuch wulkanu na wyspie Tera (Santoryn)
– Upadek kultury Kreteńskiej (Minojskiej)
– Polityczna dominacja Achajów (Mykeńczyków)
– Przyjmowanie przez Achajów niektórych zdobyczy kultury Kreteńczyków (m.in. pismo linearne)
Początki kultury greckiej (helleńskiej)
2 poł. 2 tys. p.n.e.
CYWILIZACJA MYKEŃSKA (Achajska) – WCZESNOGRECKA
– przyjęcie od Kreteńczyków pisma linearnego
– zastosowanie go do j. greckiego
à Pismo linearne B – odczytane
= gł. teksty o charakterze gospodarczym (na tabliczkach glinianych)
XII w. p.n.e. – wojna z Troją
XII / XI w. p.n.e. – wędrówki Dorów à WIEKI CIEMNE w kulturze greckiej
Kultura grecka (helleńska) 1 tys. p.n.e.
WIEKI CIEMNE
– X/IX w. p.n.e. = Grecy przyjmują od Fenicjan pismo alfabetyczne spółgłoskowe i, dostosowując je do charakteru własnego języka, tworzą pismo alfabetyczne spółgłoskowo-samogłoskowe
EPOKA ARCHAICZNA (VIII w. p.n.e. – 480 r. p.n.e.)
1. VIII wiek p.n.e.
– VIII w. p.n.e. = Homer
– 776 r. p.n.e. = Igrzyska Olimpijskie
2. WIELKA KOLONIZACJA (gł. VIII-VII w. p.n.e.)
Powstają kolonie greckie poza Grecją właściwą – na wschód od niej (np. w Azji Mniejszej) i na
zachód (np. w płd. Italii i na Sycylii)
3. Działalność najdawniejszych (poza Homerem) pisarzy, filozofów, uczonych greckich
– VIII/VII w. p.n.e. = Hezjod
– VI w. p.n.e. = Pitagoras
– VI-V w. p.n.e. = Filozofowie jońscy: Tales z Miletu; Anaksymander; Anaksymenes
– VI/V w. p.n.e. = Heraklit
4. Od przełomu VII i VI w. p.n.e. powstają gł. państwa greckie (helleńskie):
Ateny = Drakon (kon. VII w.); Solon (pocz. VI w.), tyrania Pizystratów (2 poł. VI w.), Klejstenes (kon. VI w.)
Sparta
5. Wojny z Persją 490 à 480/479 (à 448)
EPOKA KLASYCZNA (480 – 338 w. p.n.e.)
Powstały lub zostały ugruntowane uznawane do dziś za KLASYCZNE / WZORCOWE:
– wartości kultury duchowej
– teksty kultury umysłowej
– formy kultury materialnej
Późniejsze okresy powrotu do wzorów i „wytworów” klasycznej kultury greckiej
nazywane są: odrodzeniem, renesansem, klasycyzmem
Uwarunkowania polityczne
rozwoju kultury w epoce klasycznej
1. okres PENTAKONTAETII (480 – 430 r. p.n.e.)
480 – pierwsza fala zwycięstw w wojnach z Persją
462 – Perykles u władzy / początek demokracji ateńskiej
= zasobny skarb
= liczni przybysze (uciekinierzy przed Persami)
448 – koniec wojen z Persją
430 – śmierć Peryklesa
2. wojna peloponeska (Aten ze Spartą) 431– 404
404 – koniec demokracji ateńskiej
i politycznej roli Aten w Grecji
399 – śmierć Sokratesa
3. od politycznej przegranej Aten do Aleksandra
Wielkiego 404–338
338 – Cheronea / podbój Grecji przez Macedonię
323 – śmierć Aleksandra Wielkiego
„Klasyczne” osiągnięcia kultury greckiej w V – IV w. p.n.e.
ARCHITEKTURA: m.in. odbudowa i zabudowa Akropolu
RZEŹBA: Fidiasz, Myron, Poliklet i in.
Zabudowania i rzeźby Akropolu i Areopagu (wzgórza Aresa) – najwybitniejsze osiągnięcie materialne i artystyczne Ateńczyków epoki PENTAKONTAETII (480-430 p.n.e.), zrealizowane w stosunkowo krótkim czasie dzięki bardzo zasobnemu skarbowi Aten uzupełnianemu m.in. szczodrymi opłatami państw i państewek okolicznych za opiekę wojskową i obronę przed Persami
HISTORIOGRAFIA: Herodot, Tukidydes, Ksenofont
MEDYCYNA: Hipokrates (szkoła medyczna)
LIRYKA: Pindar
TRAGEDIA: Ajschylos, Sofokles, Eurypides
KOMEDIA: Arystofanes, Menander
TEATR: wzorcowe oddziaływanie na widza, tj. uczestniczenie w przedstawieniach jako wyraz
przynależności do grupy obywateli ateńskich i postawy obywatelskiej
FILOZOFIA: Demokryt, Sokrates, Platon, Arystoteles
„SZKOŁY” FILOZOFICZNE:
– sofiści (Protagoras z Abdery)
– Sokrates
SZKOŁY RETORYCZNE SOFISTÓW (od 390)
Izokrates (twórca) à Demostenes
MUZEJONY (świątynie 9 muz): wolne szkoły tworzone wokół wybitnych myślicieli, m.in.
– Akademia Platońska (387 p.n.e. – 529 n.e.)
– Likejon Arystotelesa (od 335 p.n.e.)
GIMNAZJONY – kompleksy krytych i otwartych budowli przeznaczonych do fizycznego hartowania młodzieży męskiej, zarazem podstawowa forma zorganizowanego kształcenia młodych Greków
SPORT – wzorcowa pozycja w życiu społecznym: 1. Opanowanie samego siebie
2. Przestrzeganie zasad uczciwej gry
Kultura grecka po Aleksandrze (hellenistyczna)
338– 30 r. p.n.e.
338 p.n.e. = Cheronea à Grecja pod panowaniem Macedonii
336–323 p.n.e. = panowanie Aleksandra Macedońskiego
PAŃSTWA HELLENISTYCZNE (III-I w. p.n.e.), m.in.:
– Macedonia Antygonidów (Pella)
– Egipt Ptolomeuszy (Aleksandria)
– Monarchia Seleukidów w Azji (od M. Śródziemnego
przez Mezopotamię po Afganistan) (Antiochia Syryjska)
...
Iwa.4