Polska Bibliografia Retrospektywna Karola Estreichera.
Omówienie bibliografii.
Zamysł i tworzenie Bibliografii.
Jako uczony Karol Estreicher zasłużył się przede wszystkim opracowaniem niemal kompletnej bibliografii druków polskich, wydanych w Polsce i za granicą oraz dotyczących Polski, obejmującej lata 1470-1889; dzieło Bibliografia Polska, którego 22 pierwsze tomy wydał w latach 1872-1908, kontynuowali następnie syn Stanisław i wnuk Karol (do tomu XXXIV w 1951)
Na jego zainteresowania bibliograficzne miały wpływ niewątpliwie prace i działalność naukowa Augusta Bentkowskiego i Karola Szajnochy. Wstępem do prac nad Bibliografią Polską były badania prowadzone w celu uzupełnienia bibliografii opracowywanych przez Adama Benedykta Jochera, Feliksa Bentkowskiego i Michała Wiszniewskiego.
Publikując Bibliografię XIX wieku, Estreicher rozpoczął przygotowania nad opracowaniem materiałów do stuleci wcześniejszych. Najistotniejsze w Bibliografii jest to iż jest ona rejestrem druków polskich i z Polską związanych. Dotyczy także druków wydanych w języku obcym wydanych w Polsce.
Zasługą Karola Estreichera oraz jego następców, jest to, że byli prekursorami w polskiej praktyce bibliograficznej. Usystematyzowali opis zasadniczy książki tworząc z niego jednolity schemat , ustalili kolejność jego elementów.
Przyjmując w swojej Bibliografii układ abecadłowy wprowadził faktycznie pojęcie HASŁA ( choć sam tego terminu jeszcze nie używał ) tj. wyrazu naczelnego będącego czynnikiem szeregowania opisów bibliograficznych.
Budowa i zawartość.
Zawartość Bibliografii:
- druki obce wydawane za granicą
- oryginały lub tłumaczenia wykonane przez polaków lub też dedykowane im
Zasięg bibliografii:
- B. retrospektywna
Budowa Bibliografii:
- składa się z 34 tomów dzielonych na 4 części:
1- Piśmiennictwo z okresu od XIX w. do 1880 roku
2- Druki z czasów najdawniejszych z okresu od ok. 1445 roku do 1889 roku
3- Piśmiennictwo staropolskie z okresu do końca XVIII
4- Piśmiennictwo z okresu od 1881 roku do 1900 roku
Układ Bibliografii:
- Indeksy: osobowy i przedmiotowy
- Układ:
- 1,3,4 części są zawarte w układzie alfabetycznym
- 2 część jest zawarta w układzie chronologicznym
- Opis: Rozpoczyna się od nazwiska autora lub od tytułu dokumentu. Występują dwa opisy:
- opis rejestracyjny
- opis ogólny
- Adnotacje:
- treściowe dotyczące streszczenia dokumentu
- księgoznawcze dotyczące informacji na temat dokumentu np. przez kogo wydana została książka
Ponadto Bibliografia zawiera tzw. Zeszyty dodatkowe:
Zeszyt 1 - Bibliografia XIX wieku czyli spis 3000 druków od 1887 roku zawartych w układzie alfabetycznym
Zeszyt 2 – spis dzieł dramatycznych tłumaczonych od połowy XIX wieku. Opis ten rozpoczyna się od nazwiska autora tekstu oryginalnego.
Zeszyt 3 – Wykaz tłumaczy sztuk obcych. Opis ten rozpoczyna się od nazwy tłumacza z odsyłaczem do nazwiska autora tekstu oryginalnego.
Zeszyt 4 – ,, Autorka” czyli spis wszystkich nazwisk kobiet piszących. Opis ten występuje w charakterze indeksu osobowego.
Dobre i złe strony w korzystaniu z Bibliografii.
System układu alfabetycznego stosowany w Bibliografii różni się pod pewnymi względami od zasad przyjętych w dzisiejszej praktyce bibliograficznej. Różnice te dotyczą przede wszystkim alfabetu będącego podstawą układu, a ponadto wyrażają się w sposobie szeregowania opisów w obrębie jednego hasła. Mianowicie pozycje są układane nie według pierwszego wyrazu tytułu- jak to jest przyjęte dziś- ale według pierwszego rzeczownika( zgodnie z zasada wyboru hasła w opisie dzieł anonimowych).
Za główną zaletę należy niewątpliwie uznać to, że jako podstawę szeregowania pozycji bibliograficznych przyjęto alfabetyczna kolejność określonych elementów opisu, czyli haseł- autorskich, tytułowych bądź przedmiotowych. Pozwoliło to uporządkowanie ogromu zgromadzonego materiału bibliograficznego. Nowością w Bibliografii Polskiej jest układ krzyżowy, oparty na łączeniu w jednym szeregu abecadłowym opisów głównych i zapisów przedmiotowych. Ten system szeregowania do dziś jest powszechnie uznany za najporęczniejszy układ spisu bibliograficznego. Jest on najprostszy w użytkowaniu bibliografii, informując w szybki sposób nie tylko o dziełach danego autora, ale również o piśmiennictwie na dany temat. Dzięki temu układowi bibliografia Karola Estreichera jest nie tylko inwentarzem druków piśmiennictwa według autorów, ale również zestawieniem polskiego piśmiennictwa według treści.
Występują jednak pewne problemy utrudniające korzystanie z Bibliografii. Pomimo pewnych odchyleń i braku konsekwencji w układzie alfabetycznym trzeba zwrócić uwagę na konstrukcje I części Bibliografii. Jej tomy nie zawierają ustalonej ściśle granicy zasięgu chronologicznego, bo Estreicher dołączał jeszcze w czasie druku bieżące ukazujące się wydawnictwa. Natomiast drugie wydanie Bibliografii Polskiej XIX stulecia pod redakcją wnuka rozpoczęte w 1959 r., łączy w jednym układzie alfabetycznym materiały opublikowane w I i IV części bibliografii. Skomplikowana jest także budowa chronologiczna i większość uzupełnień. Liczne wykazy uzupełnień, rozsiane po kilkudziesięciu tomach Bibliografii sprawiają że korzystanie z Estreichera nie jest łatwe i wymaga dokładnej znajomości budowy tego dzieła. Liczne wykazy uzupełnień, rozsiane po kilkudziesięciu tomach Bibliografii sprawiają że korzystanie z Estreichera nie jest łatwe i wymaga dokładnej znajomości budowy tego dzieła.
Iwa.4