Materiał na kolokwium.doc

Druk zbędny – to taki, który nie zgadza się z profilem biblioteki, jest zbyt dużo egzemplarzy lub są zdezaktualizowane.

Dary-ofiarowanie egzemplarzy książek.  Skwitowany jest pisemnym podziękowaniem. Dary podlegają selekcji: przeznaczone do zbiorów, dublety przeznaczone  do wymiany, druki zniszczone i zaczytane przeznaczone na makulaturę.

Depozyt – podarowanie bibliotece na jakiś czas dzieła

Starodruki- druki od wynalezienia druku do końca XVIII w. Ich składniki (papier, typografia, ilustracja, oprawa) były ręcznie wytwarzane.

Biblioteki centralne- zawierają materiały z określonych dziedzin życia np. Głowna Biblioteka Lekarska, Centralna Biblioteka Wojskowa, Centralna Biblioteka dla niewidomych.

- zwarty księgozbiór

- pełni rolę ośrodka centralnego sieci bibliotek

- gromadzi, opracowuje i udostępnia materiały biblioteczne

- koordynuje wypożyczanie książek między bibliotekami

- pełni rolę ośrodka metodycznego w zakresie szkolenia naukowego

- tworzy centralne bazy danych dla danej dziedziny.

Bibliotekarstwo- zespół umiejętności teoretycznych i praktycznych potrzebnych do wykonywania czynności zawodowych (opracowywanie, udostępnianie, przechowywanie).

Inkunabuły- druki wydane po roku 1500, formą przypominały rękopisy.

Cymelie- obiekt szczególnej wartości , specjalnie chronione i wystawiane jako eksponaty muzealne np. pisma i druki wiekowe, rękopisy, oprawy, dokumenty przemian ideowych.

Zbiory ...(odstawne)- są umieszczone daleko od biblioteki macierzystej ze względu na tańszy kosz utrzymania, są tam druki zdezaktualizowane.

Znak biblioteczny- każdy dokument biblioteczny posiada pieczątkę biblioteczna aby było wiadomo czyją stanowi własność oraz opatrzony sygnaturą wskazuje miejsce przechowywania w magazynie.

Exlibris- znak własnościowy wskazujący właściciela książki wykonany np. w drzeworycie i miedziorycie.

Bibliotekoznawstwo –jeden z działów nauki o książce. Bada biblioteki jako instytucje naukowe, społeczno-oświatowe w aspekcie historycznym  i organizacyjnym.  ( dzieje, organizacje, typologie, funkcje)

Dublet-egzemplarz wtórny, zwykle niewłączany do księgozbioru zasadniczego, z czasem zakwalifikowany jako zbędny

Księgozbiór podręczny- jest podstawowym elementem warsztatu informacyjnego każdej biblioteki. Poszukiwanie wiadomości rzeczowych z określonej dziedziny lub też konkretnego zagadnienia z zasady rozpoczyna się od ogólnego źródła. Etap pojęciowo - definicyjny i etap informacyjny są pierwszymi krokami w poszukiwaniach źródeł. Etapy te zrealizowane mogą być tylko w oparciu o wydawnictwa informacji bezpośredniej znajdujące się w księgozbiorze podręcznym.

Skontrum-cele i metody przeprowadzania. Kontrola zasobów bibliotecznych, inwentaryzacja.

Cele:

-ustalenie stanu zbiorów bibliotecznych

- ujawnienie braków ( ubytków)

- porównuje się zawartość magazynu z ewidencja inwentarzową

- ustalanie przyczyn, wyciąganie wniosków

Przeprowadzanie :

-wolny dostęp – raz na 5 lat

- zbiory do 100 tys. – co 10 lat

- powyżej 100 tys. – permanentna kontrola zbiorów

Kontrolę zbiorów przeprowadza specjalna komisja. Na czas przeprowadzania skontrum małe biblioteki powinny być zamknięte, a w większych na czas przeprowadzania skontrum część zbiorów może być wyłączona z udostępniania.

Przedmiotem skontrum są materiały znajdujące się w bibliotece oraz wydane poza nią tzn. wypożyczone. Kontrola polega na porównaniu zapisów w księgach inwentarzowych ze stanem faktycznym, stwierdzeniu i wyjaśnieniu różnic pomiędzy zapisami ewidencyjnymi a stanem rzeczywistym oraz ustaleniu ewentualnych braków.

Metody przeprowadzania :

- na arkuszach kontroli : dla każdego typu zbiorów należy przygotować odrębne arkusze, zaznaczając, jakiej grupy zbiorów dotyczą. Przed rozpoczęciem pracy u góry arkusza wpisujemy datę, nazwę biblioteki, numer arkusza oraz numery jakie obejmuje. Należy sporządzić legendę używanych znaków umownych i stosowanych kolorów. Następnie przystępujemy do właściwego skontrum, spisując numery książek wybrakowanych, książek z Pólki, z dokumentów potwierdzających inne miejsce książki, z kart czytelnika i Kart książki.

- za pomocą spisu na kartkach: przygotowujemy skontrowe w liczbie równej liczebności księgozbioru. Zapisujemy na niej numer inwentarzowy, nazwisko autora, tytuł, sygnaturę oraz umowne oznaczenie.

- za pomocą katalogu topograficznego:  z kartek po poprzednim skontrum zmożemy ułożyć katalog topograficzny.

- program komputerowy do rozliczanie skontrum

Wybór metody uzależniony jest od :

-wielkości księgozbioru

- okresu, jaki upłynął od poprzedniego skontrum

- stanu biblioteki, w której organizowane jest skontrum.

Gromadzenie zbiorów, sugerując się:

-charakterem, typem bibliotecznym, sieci bibliotecznej

- w zależności od środowiska, zainteresowań, czytelnika ( nie tylko bieżącego ale także potencjalnego)

- planowana struktura zbiorów (zwarte czy periodyczne)

- współpraca z innymi bibliotekami ( bez dublowania w skali miasta oszczędzając)

- zakres tematyczny, biblioteka musi zdecydować czy gromadzi wszystko z danej dziedziny czy np. tylko podręczniki.

Zasady gromadzenia zbiorów:

1. Kompletność księgozbioru

2. Aktualizacja Księgozbioru

3. selekcja książek przy kompletowaniu zbiorów

Gromadzenie – kompletowanie materiałów dla nowo organizowanej biblioteki lub wzbogacanie zbiorów już istniejących nowościami wydawniczymi, wypełnianie luk w zbiorach. Sporządza się roczny plan, który opiera się na wymienionych zasadach doboru uwzględniając przybytki oraz środki finansowe na jego realizację. Gromadzenie zbiorów odbywa się przez zakup, wymianę, dary i egzemplarz obowiązkowy.  W bibliotekach które nie otrzymują egzemplarzu obowiązkowego podstawowym . W bibliotekach naukowych  dużą rolę odgrywa wymiana krajowa jak i zagraniczna. Biblioteki przyjmuj również depozyty tj. materiały powierzone na przechowywanie wieczyste lub przekazane bibliotece do przechowania na czas określony. W bibliotekach naukowych przy oddziałach gromadzenia powoływane są zespoły specjalistów z różnych dziedzin wiedzy. W bibliotekach innych typów istnieją tzw. Komisje zakupu. Powołuje je dyrektor biblioteki lub kierownik zakładu.

DŻS- Dokumenty życia społecznego, życia współczesnego, np. prospekty reklamowe, programy imprez artystycznych, politycznych, sportowych, rozkłady jazd, plakaty, zaproszenia , wyd. firmowe, klepsydry, w postaci rękopiśmiennej, maszynowej, drukowanej, w formie fotografii lub płyty. Nie są przedmiotem handlu księgarskiego.

-dokumenty reklamowe, lit. Firmowa zakładów przemysłowych

-plakaty, dostarczanie informacji w postaci graficznej

-afisze, druki dużego formatu z tekstem i elementem graficznym.

Szara literatura – Wszystko to, co jest produkowane przez organizacje i instytucje rządowe, akademickie, biznesowe i przemysłowe wszelkich szczebli w postaci drukowanej lub w formacie elektronicznym, lecz nie jest kontrolowane przez wydawców komercyjnych.
Mogą to być m. in. takie materiały, jak raporty (tzw. przed-druki, raporty: wstępne, z przebiegu prac, końcowe, techniczne, statystyczne, sprawozdania, raporty handlowe itd.), prace naukowe (dysertacje doktorskie), sprawozdania z konferencji, normy i specyfikacje techniczne, tłumaczenia niekomercyjne, bibliografie, dokumentacja techniczna i handlowa oraz dokumenty oficjalne organizacji i instytucji np. rządowych czy społecznych, publikowane w celu niekomercyjnego rozpowszechniania

Ewidencja czasopism – Kontrolę wydawnictw ciągłych prowadzi się na kartach akcesyjnych czasopism.  Wpisuje się je do księgi inwentarzowej dopiero po skompletowaniu i ewentualnym oprawieniu określonych jednostek ewidencyjnych. Wydawnictwa periodyczne kompletne wpisuje się do księgi inwentarzowej na podstawie dowodu wpływu. Jednostką ewidencyjną czasopisma jest wolumin, który wpisuje się jako jedną pozycje księgi inwentarzowej. Woluminem może być rocznik, pól rocznik, kwartalnik Decyduje o tym liczba numerów składających się na rocznik i ich objętość. Do księgi inwentarzowej wpisuje się numer inwentarzowy pierwszego woluminu czasopisma, łamany przez dwie ostatnie cyfry roku. w prowadzeniu księgi inwentarzowych druków ciągłych obowiązują te same zasady co w przypadku druków zwartych.

Zasada trójdzielności. Projekt biblioteki składający się z trzech części:

- magazynu

- czytelni

- pokoju przeznaczonego do pracy bibliotekarzy.

Wg. Twórcy tego podziały Leopolda Della Santa, w  centralnym miejscu budynku znajduje się czytelnia, po obu jej stronach znajduje się 48 wąskich pomieszczeń przeznaczonych do magazynowania księgozbioru. W oddzielnych czterech pokojach miały być przechowywane rękopisy i inne zbiory specjalne. W pobliżu nich wyznaczone zostały cztery pokoje do użytku bibliotekarzy. Pomiędzy tymi pokojami umieścił pomieszczenie z katalogami.