UKD-tablice.pdf

UNIWERSALNA

KLASYFIKACJA

DZIESITNA

Wydanie skrócone

dla bie»¡cej

bibliografii narodowej

i bibliotek publicznych

Publikacja nr UDC- P058

autoryzowana przez

Konsorcjum UKD nr licencji -2005/06

BIBLIOTEKA NARODOWA

WARSZAWA 2006

Opracowanie tablic

Teresa Turowska

Jolanta Hys

Joanna Kwiatkowska

Recenzenci

Bo»ena Kłosowska

Anna Kułak

El»bieta Mickiewicz

Opracowanie komputerowe

Jerzy Swianiewicz

This selection and translation 2006 by Biblioteka Narodowa

Wybór i tłumaczenie c 2006 Biblioteka Narodowa

CIP-Biblioteka Narodowa

Uniwersalna Klasyfikacja Dziesi¦tna : publikacja

nr UDC-P058 autoryzowana przez Konsorcjum UKD

nr licencji UDC-2005/06 / [tablice oprac. Teresa Turowska,

Jolanta Hys, Joanna Kwiatkowska]. - Wyd. skrócone dla

bie»¡cej bibliografii narodowej i bibliotek publicznych. -

Warszawa : Biblioteka Narodowa, 2006

ISBN 83-7009-447-3

SPIS TRECI

WSTP

TABLICE POMOCNICZE

Tablica I a Tworzenie symboli zło»onych za pomoc¡ znaków ł¡cz¡cych + i /

Tablica I b Tworzenie symboli zło»onych za pomoc¡ znaków ł¡cz¡cych : i ::

Grupowanie symboli za pomoc¡ znaku [ ]

Tablica I c Poddziały wspólne j¦zyk

Tablica I d Poddziały wspólne formy

Tablica I e Poddziały wspólne miejsca

Tablica I f Poddziały wspólne rasy, narodowo±ci i grupy etnicznej

Tablica I g Poddziały wspólne czasu

Tablica I h Podział alfabetyczny A/ Z i stosowanie cyfr w UKD

Tablica I k Poddziały wspólne z kresk¡ zero

Tablica II Poddziały specjalne

TABLICE GŁÓWNE

0 Dział ogólny

1 Filozofia. Psychologia

2 Religia. Teologia

3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja

5 Matematyka. Nauki przyrodnicze

166

6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo

190

7 Sztuka. Rozrywki. Sport

254

8 J¦zykoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura pi¦kna

272

9 Archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografie. Historia

288

INDEKS PRZEDMIOTOWY

307

WSTP

I. Charakterystyka tablic UKD

Tablice UKD zostały opracowane w Bibliotece Narodowej na podstawie pliku wzorcowego Master Reference

File (MRF), który Biblioteka zakupiła w 2005 roku w ramach umowy licencyjnej z Konsorcjum UKD. Wydanie

to zast¦puje tablice (UDC-P022) z 1997 roku. Nowe tablice maj¡ poszerzony zasób symboli w stosunku do

poprzedniego wydania - zawieraj¡ 6 837 symboli, w tym 1 436 symboli poddziałów wspólnych. Poprzednia

edycja tablic zawierała 5945 symboli, w tym 560 symboli poddziałów wspólnych.

Zachowano symbole, które si¦ nie zmieniły w stosunku do tablic wcze±niejszych, cho¢ w pewnych przy-

padkach rozbudowano nieco zasób odpowiedników słownych, wprowadzaj¡c terminy cz¦sto wyst¦puj¡ce w

pi±miennictwie. W uwagach metodycznych zawarto informacje o sposobie klasyfikowania pewnych typów pu-

blikacji nale»¡cych do działu oraz o metodzie dalszej rozbudowy symboli. Zastosowano dwa rodzaje odsyłaczy:

odsyłacze (zob.), które kieruj¡ od odpowiedników słownych do wła±ciwych symboli oraz odsyłacze uzupełniaj¡ce

(zob. te»), kieruj¡ce do pokrewnych zagadnie«.

Indeks przedmiotowy do tablic zawiera 17 726 haseł, w tym około 100 odsyłaczy. Do indeksu wprowadzono

terminy wyst¦puj¡ce w odpowiednikach słownych symboli oraz terminy synonimiczne. Na zapis indeksowy

składa si¦ hasło przedmiotowe (temat lub temat z okre±lnikami) i odpowiadaj¡cy mu symbol UKD. Hasła indek-

sowe tworzone s¡ zgodnie z zasadami przyj¦tymi dla uproszczonego j¦zyka haseł przedmiotowych; wprowa-

dzono jednak pewne modyfikacje wynikaj¡ce ze specyficznej funkcji indeksu do tablic klasyfikacji. Hasłami s¡

zarówno tematy jednowyrazowe, jak i wielowyrazowe w formie prostej i zinwertowanej. Je±li symbol nale»y do

poddziałów wspólnych, podano go jako okre±lnik, aby wskaza¢, »e nale»y go szuka¢ w tablicach pomocniczych,

a nie w tablicach głównych.

Do tablic wprowadzono w znacznej liczbie symbole rozwini¦te oraz do±¢ skomplikowane i długie sym-

bole zło»one, składaj¡ce si¦ nawet z trzech symboli głównych. Utworzono je dla zagadnie« wyst¦puj¡cych w

pi±miennictwie, dla których nie ma w UKD symboli prostych. Kolejno±¢ symboli pomocniczych w symbolach

rozwini¦tych jest w zasadzie zgodna z zaleceniami, tj. tzw. porz¡dkiem poziomym, a odst¦pstwa podyktowane

s¡ logiczno±ci¡ znaczenia. Tak»e kolejno±¢ i skład symboli składowych w symbolach zło»onych podanych w

zr¦bie głównym jak i w przykładach jest tylko propozycj¡ autorek. Dlatego ka»dorazowo nale»y na podstawie

publikacji rozstrzygn¡¢ ich poprawno±¢, to znaczy uzasadnienie doboru i kolejno±ci symboli składowych.

Stosowanie pojedynczego b¡d¹ podwójnego dwukropka zgodnie z metodyk¡ UKD zale»y od decyzji przy-

j¦tej dla konkretnego zbioru informacyjnego (biblioteki). Umieszczona w tablicach wi¦kszo±¢ symboli zło»onych

jest wi¡zana pojedynczym dwukropkiem; dwukropek podwójny stosowano tylko wtedy, gdy inwersja wydawała

si¦ całkowicie zb¦dna. Tak wi¦c wybór znaków ł¡cz¡cych symbole nale»y do u»ytkowników tablic.

II. Podstawowe cechy UKD

UKD jest systemem uniwersalnym i obejmuje wszystkie dziedziny wiedzy oraz działalno±ci praktycznej, tym

samym mo»e słu»y¢ bibliotekom, zbiorom informacyjnym o charakterze ogólnym, jak i bibliotekom i zbiorom

specjalistycznym. Klasyfikacja dziesi¦tna posługuje si¦ notacj¡ numeryczn¡ dziesi¦tn¡ - od 0 do 9. Symbole

uporz¡dkowane s¡ w 10 klasach głównych, które na ka»dym szczeblu podziału daj¡ 10 klas pochodnych.

Stopnie podziału, czyli rozbudowa „w gł¡b” mo»e by¢ nieograniczona, praktycznie mo»e si¦ga¢ niekiedy

kilkunastu stopni.

Elementarne jednostki leksykalne maj¡ posta¢ symbolu i zamieszczone s¡ w tablicach klasyfikacyjnych w

dwóch zr¦bach: Tablicach głównych i Tablicach pomocniczych. Tablice główne zawieraj¡ symbole nale»¡ce do

działów głównych wraz z ich rozbudow¡.

Rozbudowa pozioma „wszerz” (w szeregu) ma posta¢, np.:

30 Metodologia i metody nauk społecznych ogólnie

31 Statystyka. Demografia. Socjologia

32 Nauki polityczne. Polityka

33 Nauki ekonomiczne. Gospodarka. Ekonomia

34 Nauki prawne. Prawo

35 Administracja publiczna. Wojskowo±¢

36 Opieka społeczna. Mieszkania. Ubezpieczenia

37 O±wiata. Pedagogika. Wychowanie

38 (wolny)

39 Etnologia. Etnografia

Rozbudowa „w gł¡b” (w ła«cuchu), np.:

3 Nauki społeczne

31 Statystyka. Demografia. Socjologia

316 Socjologia

316.4 Procesy społeczne. Dynamika społeczna

316.42 Zmiana społeczna w społecze«stwach globalnych. Rozwój społeczny

316.422 Reforma. Transformacja. Innowacje. Modernizacja

316.422.6 Regres. Upadek

Rozbudowa „wszerz” jest ograniczona, a obecnie po radykalnej rewizji całych działów, coraz wi¦cej wolnych

klas pozostaje niewypełnionych w szeregach na ró»nych stopniach podziału. Rozbudowa w ła«cuchu od klasy

w¦złowej (nadrz¦dnej) do klasy ko«cowej (nie podlegaj¡cej ju» podziałowi) tworzy gał¡¹ klasyfikacyjn¡. W UKD

wyst¦puj¡ dwie metody tworzenia takich gał¦zi: rozbudowa bezpo±rednia, czyli podział indywidualny, wła±ciwy

dla tego działu oraz rozbudowa równoległa, która jest podziałem kilku niezale»nych od siebie klas według tej

samej lub zbli»onej zasady. W tablicach umieszczana jest informacja (Dalszy podział jak... Rozbudowa jak...), co

oznacza, »e przy tych symbolach stosuje si¦ rozbudow¦, któr¡ nale»y przeprowadzi¢ według podanego wzorca.

W ostatnich latach nowe, całkowicie poddane rewizji działy pozwalaj¡ dostrzec tendencj¦ do ograniczania

rozbudowy równoległej na ko«cowych szczeblach podziału.

W Tablicach głównych zamieszczone s¡ symbole główne i towarzysz¡ce im symbole pomocnicze analityczne

(”.0”, ”-1/-9”, ”-00”, ”-0”) i syntetyczne (’) oraz ich odpowiedniki słowne.

W Tablicach pomocniczych podane s¡ symbole poddziałów wspólnych wraz z ich symbolami poddziałów

analitycznych oraz odpowiedniki słowne. Zamieszczone s¡ równie» znaki ł¡cz¡ce, stosowane do budowy symboli

zło»onych.

Znaki + (plus) i : (pojedynczy dwukropek) poszerzaj¡ zakres symbolu, ł¡cz¡ symbole proste lub rozwini¦te

odnosz¡ce si¦ do zagadnie« równorz¦dnych, niezale»nych lub takich, mi¦dzy którymi zwi¡zek jest bardzo lu¹ny.

Znak / (kreska uko±na) ł¡czy symbole wyst¦puj¡ce bezpo±rednio po sobie.

Znak : : (podwójny dwukropek) ł¡czy symbole proste lub rozwini¦te, mi¦dzy którymi wyst¦puje jedno-

stronna zale»no±¢ semantyczna. Symbole te nie podlegaj¡ inwersji.

Nawiasy kwadratowe (dwustronne lub jednostronne) grupuj¡ symbole proste lub rozwini¦te, poł¡czone

znakiem + lub : , które pozostaj¡ w pewnej relacji do symboli znajduj¡cych si¦ poza nawiasem.

Poddziały wspólne w tablicach pomocniczych zawieraj¡: poddziały wspólne j¦zyka, poddziały wspólne

formy, poddziały wspólne miejsca, poddziały wspólne rasy, narodowo±ci i grupy etnicznej, poddziały wspólne

czasu i poddziały wspólne z kresk¡. Symbole tych poddziałów słu»¡ do oznaczania poj¦¢ ogólnych lub szczegó-

łowych o charakterze powtarzalnym. Mog¡ by¢ wykorzystywane we wszystkich działach UKD.

Poddziały wspólne j¦zyka, wska¹nik = (znak równo±ci) słu»¡ do oznaczania j¦zyka, w którym dokument jest

napisany lub z którego jest tłumaczony. Poddziały wspólne j¦zyka stanowi¡ wzorzec do rozbudowy (równoległej)

działu 81 J¦zykoznawstwo i 82 Literatura oraz poddziałów wspólnych rasy, narodowo±ci i grupy etnicznej. W

ramach tych poddziałów wyst¦puj¡ symbole syntetyczne (z apostrofem). Przykładowe symbole według wzorca:

=111 w j¦zyku angielskim

811.111 J¦zyk angielski

821.111 Literatura angielska

(=111) Anglicy

= 162.1 w j¦zyku polskim

811.162.1 J¦zyk polski

821.162.1 Literatura polska

(=162.1) Polacy

Poddziały wspólne formy, wska¹nik (0...), charakteryzuj¡ form¦ pi±miennicz¡, wydawnicz¡, cechy ze-

wn¦trzne, cechy układu tre±ci itd. W tych poddziałach wyst¦puj¡ poddziały analityczne (0.0...). Do±¢ ograniczony

zestaw tych poddziałów mo»na rozszerzy¢, wykorzystuj¡c symbole główne doł¡czone po dwukropku do zera,

np.:

(0:741.7) w formie wycinanki

Symbole poddziałów wspólnych formy maj¡ szerokie zastosowanie, szczególnie symbole: (091) uj¦cie histo-

ryczne, ró»nego rodzaju podr¦czniki (07), (075.2), (075.3), (075.8) i encyklopedie (03).

Poddziały wspólne miejsca, wska¹nik (...), słu»¡ do okre±lenia miejsca zdarzenia lub pochodzenia, a nie miej-

sca napisania czy wydania dokumentu. Poddziały wspólne miejsca stanowi¡ podstaw¦ do tworzenia symboli w

dziale geografii i historii. W poddziałach wspólnych miejsca wyst¦puj¡ symbole poddziałów analitycznych. Wy-

ra»aj¡ one w szerokim zakresie ró»norodne okre±lenia miejsca, ±rodowisko fizyczno-geograficzne oraz jednostki

aktualnego podziału administracyjno-politycznego ±wiata staro»ytnego i nowo»ytnego. W praktyce symbole

poddziałów wspólnych miejsca wyst¦puj¡ bardzo cz¦sto i maj¡ posta¢ rozbudowanego symbolu rozwini¦tego

lub zło»onego, np.:

(253) Lasy. D»ungle

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: