Strugaccy-Bezsilni tego świata.pdf

Borys Strugacki

Bezsilni tego świata

(Bessilnyje mira siego)

Przekład Ewa Skórska

Czyż to nie piękne, przyjaciele,

że ktoś zapalił gwiazd tak wiele,

kiedy jest ciemno?

Lecz jeśli płoną same z siebie

miriady złotych gwiazd na niebie,

to jeszcze piękniej.

Aleksander Kusznier

Będzie to opowieść o cudotwórcy,

który żyje w naszych czasach i tworzy cuda.

Wie, że jest cudotwórcą i że może dokonać dowolnego cudu,

ale tego nie robi.

Daniel Charms

Rozdział 1

Wrzesień

Wadim Daniłowicz Christoforow o przezwisku Resulting Force

Dziś w nocy widziałem we śnie mojego ojca nieboszczyka – oznajmił Timoﬁej Jewsie-

jewicz, szalenie zatroskany. – A to znaczy, że z pewnością wydarzy się coś złego...

Wadim popatrzył na niego bez śladu zainteresowania i w milczeniu zagłębił się

w obliczeniach średnich ważonych. Do opracowania zostały mu dwa ostatnie rzędy obser-

wacji, a Timoﬁej Jewsiejewicz Syszczenko i tak nie spodziewał się odpowiedzi, nie mówiąc

już o komentarzu. Właśnie po raz kolejny reperował prymus. Benzynowy, bezgłośny,

najnowszy model (cudo konwersji z ciągiem odrzutowym) i dlatego brudzący się szczególnie

chętnie. Państwowy.

Nadciągał upał. Wiejący z rana wietrzyk ucichł i dzień zapowiadał się ciężki, gorący

i wyczerpujący. Niebo było czyste, bez jednej chmurki, ale Bermamyt i Kindżał na

wschodzie i zachodzie zasnuwała siwa mgiełka, jakby ktoś palił tam potajemnie niewidoczne

ogniska. Wadim zakończył obróbkę nocnych obserwacji, zebrał notatki do teczki, popatrzył

na Elbrus – widmowy i niemal przezroczysty na jasnobłękitnym niebie – i przypomniał so-

bie, że od dawna nie robił notatek w dzienniku. Poszedł do pokoju Komandora, wyciągnął

dziennik spod nocnego umundurowania i znowu usiadł przy stoliku. Zaczął przewracać

kartki i zainteresowany jednym z zapisków zagłębił się w lekturze.

14.08... Pasmo jest piękne, przypomina trochę góry na Księżycu. Elbrus ponad chmu-

rami jest straszny i dziwny. A na naszym Charbasie wyrosła króciutka trawka i rachityczne

niebieskie kwiatuszki. Przylatują do nich trzmiele i bezpardonowo je atakują, jakby chciały je

zgwałcić. Rano rozległ się nieoczekiwanie szum skrzydeł, rozpaczliwy krzyk, przemknął cień

i pod zaparkowany samochód wleciał śmiertelnie przerażony ptaszek. Okazało się, że to

nieudany atak sokoła...

...Tengiz mówił, że nie można zbyt długo utrzymać kontaktu z Bogiem, nie tracąc przy

tym rozumu. To chyba z Umberta Eco. A może nie? Nieważne. Najważniejsze, ze mocno pow-

iedziane...

Za to, że na razie sprawnie idą polowe,

Za to, że są chmury złe i że w górach jest lawina.

Tutaj są tylko stromizny i grząska przełęcz,

I w powolnych chmurach Charbas, Bermamyt i Kindżał...

16.08 Jak tylko Komandor wyjedzie, od razu coś się musi stać.

Dziś obóz zaatakowały krowy. Potężny siwy buhaj z ogłuszającym, ochrypłym rykiem

zaczął ocierać się o antenę i natychmiast zerwał przeciwwagę. Krowy podeszły bliżej i us-

tawiły się w szeregu, gapiąc się tępo na obóz. Buhaj był tak majestatyczny, że w pierwszym

odruchu postanowiłem tchórzliwie przeczekać atak w namiocie, w nadziei, że wszystko jakoś

się ułoży bez mojego udziału. Ale buhaj zaprosił do czochrania się trzy krowy (pewnie fawo-

rytki), które zaczęły głośno sikać tuż nad moim uchem, i całe stado ruszyło prosto na obóz.

Gorączkowo załadowałem broń i poszedłem szukać pastucha.

Rzecz jasna, nigdzie go nie było. Wróciłem więc (krowy zdążyły już podejść bardzo

blisko), ryknąłem na buhaja: „U-u!” i zacząłem machać rękami. Buhaj odpowiedział: „U-

u!” i zrobił krok do przodu Trzęsąc się ze strachu, dałem susa za namiot Komandora

i stamtąd wrzasnąłem do krów. „Wynoście się stąd, zarazy!” Krowy cofnęły się i w tym mo-

mencie doznałem olśnienia. Wziąłem linę i zacząłem nią strzelać jak batem, wrzeszcząc jed-

nocześnie: „U-u!”, ale zwracając się wyłącznie do krów. Krowy, jakby nie było kobiety,

drgnęły i zaczęły się wycofywać. Buhaj docenił mój takt i zaczął się niedbale oddalać, po

drodze zaczepiając krowy W końcu całe stado szczęśliwie sobie poszło. Morał: „Nigdy nie

wrzeszcz na przywódcę. Wrzeszcz na podwładnych i czekaj cierpliwie, aż do przywódcy do-

trze, o co chodzi i jak powinien się zachować...”

18.08...W namiocie było ciemno. „Hej, proszę pana!” – zawołałem półgłosem, ale nikt

nie odpowiedział. Przykucnąłem i wyciągnąłem rękę. Wymacałem nogę w bucie i po-

trząsnąłem nią, w miarę możliwości delikatnie. Noga poruszyła się w mojej ręce i znowu

zastygła. „Halo!” – zawołałem, już wiedząc, już się domyślając, że jest źle. Mężczyzna

w namiocie milczał. Poczułem, ze robi mi się zimno w środku. Człowiek nie oddychał.

Sięgnąłem do kieszeni waciaka i pstryknąłem zapalniczką. Niebieski płomyk drgał na

wietrze, ale udało mi się zobaczyć mężczyznę. Leżał na wznak, z rękami ułożonymi bezsilnie

wzdłuż ciała i przymkniętymi oczami patrzył na niski suﬁt. Twarz miał rozbitą, krew zdążyła

już zaschnąć, tworząc czarne plamy. Takie same plamy zastygły na jego szerokich dłoniach...

Wadim nie czytał dalej. Poprawił tylko „niski suﬁt” na „obwisły” i przerzucił kilka

stron tekstu.

20.08 Nocą zerwał się huragan. Zgasł prymus, namiotem szarpnęło i poczułem, że coś

na mnie spadło. Wyrwało dwa kołki i uniosło stół na wysokość dziesięciu metrów, pokrywkę

od rondelka na dwadzieścia, miskę na pięćdziesiąt... Właśnie w tamtej chwili przyszło mi do

głowy, że każdy alternatywny wariant historii zawiera więcej entropii społecznej niż ten,

który się rzeczywiście wydarzył.

Inaczej mówiąc: historia rozwija się w taki sposób, by entropia społeczna nie

wzrastała. Drugie twierdzenie Clio. A jak się to ma do czasów Smuty? A te wszystkie czyngis-

chany, tamerlany, atylle?

To mikroprzestrzenie historii, mikroﬂuktuacje. Poza tym, kto wie, może gdyby Te-

mudżyna załatwił w dzieciństwie dyfteryt, na jego miejscu pojawiłby się ktoś, kto utopiłby

w płomieniach pół świata...

21.08 Znowu sam. Walczę z krowami jak lew. Każda uciekająca krowa ma wyprostow-

any ogon, zwisający luźno na końcu. Wygląda to tak, jakby tym ogonem drwiąco robiła „pa,

pa”. Muszę powiedzieć, że krowa jest najgroźniejszym stworzeniem na świecie Hunter nie ma

racji, mówiąc, że najgroźniejszy jest lampart. Brednie! Zostałem rozgromiony. Uziom zerwały

dwa razy, radiostacja nie działa. Dwukrotnie udało mi się obejść buhaja, za trzecim on

podszedł od zachodu i nieoczekiwanie znalazł się za moimi plecami. Stał tak trzy metry ode

mnie, rył kopytem ziemię, nadstawiał rogi i sapiąc, otwierał paszczę – pewnie okropnie

przeklinał...

Ostatni zapisek zrobiono całkiem niedawno:

29.08 Siedzę sam. O skrzynki oparta jest pałka, obok niej piramidka cegieł. Na psy-

chrometrze leży ładownica z zapasem pocisków. Czekam na wroga, ale wróg chyba został

pognębiony przez upał, bo nie wychyla się za bardzo, tylko zaciekle czochra o znak triangu-

lacyjny trzeciej klasy...

Wadim wziął długopis, znowu popatrzył na Elbrus i zaczął pisać.

Minął kolejny tydzień, całkiem sympatyczny, gorący i bez deszczu czy gradu, choć rano

już widać szron i marznie wysunięty ze śpiwora nos. Mijają godziny, a sen nie przychodzi.

Siedzimy na Charbasie, teraz z Timoﬁejem. Codziennie to samo. Wstajemy, jemy grochówkę

i po raz kolejny czytamy stare czasopisma. No i oczywiście dyskutujemy o wszystkim,

przechodząc na tematy osobiste. Potem nadchodzi wieczór, zapalamy prymus, zapalamy

świece – no i szachy, kakao, i znowu dyskusje o wszystkim, przechodzące na tematy osobiste.

Timoﬁej to dziwny człowiek. Komandor powiedział o nim kiedyś z zadumą: „Ciekawe, swoją

drogą, ile „s” jest w słowie „Syszczenko”?

W tym momencie dziwny człowiek Timoﬁej odezwał się:

– Proszę, proszę. Niech pan przyjmie gości. Dawnoście się nie widzieli...

Okazało się, że przybył Mahomet, w całej swojej dzikiej, brudnej, nieogolonej, dra-

pieżnej krasie, budzącej w Timoﬁeju Jewsiejewiczu pierwotny lęk. Tym razem Mahomet,

elegancko przechylony w siodle, trzymał w ręku emaliowane wiadro. Jak się wyjaśniło

z mięsem, a dokładnie z baraniną.

– Naczelnik przesyła – wyjaśnił Mahomet, ściągając lejce i podając wiadro Wadimowi.

Wadim wziął je od niego i zawołał:

– Timoﬁeju Jewsiejewiczu, niech pan będzie tak dobry...

Timoﬁej wyskoczył z namiotu kuchennego, porwał wiadro i od razu skrył się z nim na

swoim terenie, rzucając Mahometowi czujne spojrzenie spod rozczochranych brwi. Ma-

homet, szalenie zadowolony z wrażenia, jakie zrobił, błysnął dwoma rzędami stalowych

zębów i rzucił:

– Wiadro oddaj, nie?

– Zejdź z konia, posiedzimy – zaproponował Wadim.

– Dzięki, siedzę od rana – odpowiedział Mahomet w swoim zwykłym stylu.

– Herbaty się napijemy – nie ustępował Wadim.

– Dziękuję. Trzeba jechać. Naczelnik. Oczekujesz gości? – zapytał nagle.

– Gości? A skąd tu goście? Nikogo nie oczekuję.

– Gdzie Komandor?

– Pojechał na zwiad. Wróci wieczorem.

Timoﬁej Jewsiejewicz pojawił się obok nich, z pustym już wiadrem. Mahomet wziął je

od niego, podrzucił w ręku, popatrzył na prawo, na lewo i powiedział niedbale:

– To znaczy, że na gości nie czekasz? – po czym ruszył, nie czekając na odpowiedź.

– Hej, Mahomet! Kiedy zabierzecie od nas byka? – zapytał Wadim.

Mahomet usiadł bokiem i poinstruował:

– To głupi byk. Bierz kamień i bij go między rogi. Z całej siły. On z tej głupoty nic nie

rozumie. Głupi byk. Weź duży kamień i między rogi...

– Co za interesująca, nowatorska myśl – zauważył Wadim. Zmienimy nasze życie na

lepsze.

Mahomet już się nie odwracał – kołysząc się lekko w siodle, zjeżdżał ze zbocza, ale nie

drogą, lecz po osypisku, na północ, w stronę zasnutej siwą mgiełką kamiennej góry, słynnej

nie tylko ze względu na swoją czarującą nazwę Zęby Teściowej, ale również na zjazd dla sa-

mochodów, którego nazwa w wolnym przekładzie oznaczała:

„Szkodliwe dla duszy”.

Odezwał się Timoﬁej Jewsiejewicz:

– Beznadziejne mięso – rzucił swarliwie. – Co pan chce z niego zrobić? Połamiemy na

nim ostatnie zęby.

– Niech pan zrobi charczo – zaproponował Wadim.

– Eee tam, charczo... Charczo jest szkodliwe.

– No to proszę zrobić zupę z baraniny. Z czosnkiem i makaronem. Czyści, nie przery-

wając snu. Równie niezdrowe i smaczne.

Timoﬁej Jewsiejewicz nie odpowiedział, tylko zaczął stukać talerzami i rondlami, a po-

tem nagle zaśpiewał wysokim głosem:

Czomu mnie niapiet’, czomu nia gudiet’,

Koli w majej chatańkieparadok idiet’?...

Męczący upał rozpanoszył się na dobre, powietrze drżało nad wschodnim zboczem

i właśnie tam pojawiły się i zaczęły płynąć przez to drżenie plamiste krowie cielska, rogi,

kołyszące się ogony i zaślinione mordy. Wadim, drzemiąc w fotelu, obserwował je spod

przymkniętych powiek, a Timoﬁej Jewsiejewicz śpiewał smętnie:

Muszka na akoszeczkie na cimbałach bje,

Pauczok na stenoczke kresańki tke.

Czomu mnie nia pięt’ czomu nia gudiet’,

Koli w mojej chatańkieparadok idiet ‘?...

Niespodziewanie przerwał i powiedział ze zdumieniem:

– Nasi jadą?

Wadim przecknął się i zaczął nasłuchiwać, ale usłyszał jedynie syk prymusa.

– Niemożliwe – powiedział. – Skąd? Jeszcze drugiej nie ma.

– A ja panu mówię, że słychać samochód. Stamtąd.

Wadim znowu zaczął nasłuchiwać. Teraz rzeczywiście dały się słyszeć obce dźwięki,

ale ponieważ to byłoby zbyt piękne, żeby miało być prawdziwe, Wadim – trochę przesądnie,

a trochę z czystego uporu – powiedział:

– To absolutnie niemożliwe. Przecież było jasno powiedziane: nie wcześniej niż

o dziewiętnastej, a najprawdopodobniej później.

– Dobrze, dobrze – zgodził się szybko Timoﬁej Jewsiejewicz. Niech i tak będzie...

Stał pośrodku swojego gospodarstwa (prymusy, talerze, miski, sztućce, wiadra, kanis-

try) i składając nad oczami dłonie jak daszek, patrzył na południe, w stronę drogi. Timoﬁej

Jewsiejewicz przyznawał rację swojemu rozmówcy wyłącznie wtedy, gdy był absolutnie

przekonany o swojej słuszności. Im bardziej był pewien swoich racji, tym łatwiej i szybciej

się zgadzał. W efekcie oponent osobiście, bez jakichkolwiek dodatkowych argumentów czy

też wysiłków ze strony Timoﬁeja, przekonywał się, że doznał miażdżącej porażki.

Wyższa szkoła prowadzenia dyskusji – na dowolny temat.

Zza zielonego pagórka wyłonił się dach samochodu i od razu stało się jasne, że wielki

dyskutant i zwycięzca tym razem zwyczajnie się rąbnął – ten dach był czarny, połyskliwy,

elegancki i kompletnie nie pasujący do okolicy. Był to dach wielkiego, bardzo luksusowego

i nieprzyzwoicie drogiego samochodu.

Wkrótce, wyjeżdżając z wysiłkiem zza pagórka, pojawiło się całe auto. Czarny, błyszc-

zący w słońcu, posępnie luksusowy dżip grand cherokee, „krążownik szos” oblepiony zasch-

niętym błotem.

Podjechał i zatrzymał się, jakby nie miał odwagi jechać dalej. Stał tak przez kilka

sekund, wpatrując się w dal swoimi dwudziestoma reﬂektorami, a potem otworzył jednoc-

ześnie czworo drzwi i niespiesznie, jakby niechętnie, wypluł z siebie pasażerów.

– Kto to taki? – zapytał Timoﬁej Jewsiejewicz. W jego głosie był strach.

– Nie wiem.

– To czemu Mahomet pytał, czy oczekujemy gości?

– Nic takiego nie mówił.

– Przecież słyszałem! – zaprotestował Timoﬁej Jewsiejewicz z nutką histerii w głosie.

Trzech mężczyzn ruszyło od dżipa w stronę obozu. Kilka osób zostało przy samo-

chodzie, ale Wadim patrzył tylko na tę trójkę. A właściwie tylko na tego, który szedł

w środku: niewysoki, elegancki, starannie ubrany mężczyzna w szarym garniturze, chyba

nawet z laseczką. Stary znajomy. Szedł lekko i energicznie, ale bez zbędnego pośpiechu –

w takim tempie, jak miał ochotę, szedł, żeby zakończyć sprawę, rozpoczętą jeszcze w Peters-

burgu, która wówczas nie została doprowadzona do końca, a teraz potrzebowała szybkiego

i efektownego zakończenia. Tak chodzą energiczni, usiłujący się odmłodzić politycy przed

obiektywami kamer – zdecydowanie, stanowczo, dobitnie. Wąskie trzewiki błyszczały

arystokratycznie w słońcu, zupełnie nie przystając do świata butów z kirzy i brudnych adi-

dasów.

Po lewej stronie mężczyzny, nieco z tyłu, kroczył ogromny mięśniak, wyższy od niego

o półtorej głowy, opięty skórzaną kurtką, o okrągłej, łysej albo ogolonej głowie. Wadim nie

spojrzał na niego, podobnie jak nie przyglądał się trzeciemu mężczyźnie w brązowo – zielo-

nym drelichu – małemu, z pozoru absolutnie nieszkodliwemu, drobnemu i wąskiemu

w ramionach człowieczkowi, z wielką głową w skórzanej czapce.

– Co to za ludzie, nic nie rozumiem... – mamrotał spanikowany Timoﬁej Jewsiejewicz.

– Czemu tam stanęli? Nie mogli podjechać?

– Mruczał coś dalej niezrozumiale.

Trójka mężczyzn szła dość szybkim krokiem i była już bardzo blisko. Znajomy człow-

iek w szarym garniturze serdecznie pomachał swoją laseczką, która wcale nie była laseczką,

lecz czymś w rodzaju wypolerowanego wskaźnika, z którym najwyraźniej rzadko się rozsta-

wał. Jak oﬁcer brytyjski ze swoją szpicrutą.

Potężny nosorożec obszedł namiot gospodarczy z prawej strony i stanął nie wiedzieć

czemu obok Timoﬁeja, wznosząc się nad nim jak golem. Teraz już było widać, że faktycznie

jest łysy, z resztkami rudego puchu nad uszami i piegowatym ciemieniem, na którym puchu

już nie było. Gębę miał okrągłą i asymetryczną, jakby cierpiał na ﬂuksję.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: