INSTYTUCJA POMOCY SPOŁECZNEJ - notatka.doc

INSTYTUCJA SPOŁECZNA

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są oni w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia.

Instytucja według Szczepańskiego:

1)      to pewna grupa ludzi, wykonujących funkcje publiczne

2)      to pewne formy organizacyjne zespołu czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu całej grupy

3)      to zespół urządzeń materialnych i środków działania pozwalających niektórym upoważnionym jednostkom na wykonywanie publicznych impersonalnych funkcji mających na celu zaspokojenie potrzeb lub regulowanie zachowań członków grup

4)      niektóre role społeczne, specjalnie doniosłe dla grupy.

Instytucja według Malinowskiego

Instytucja jest zespołem ludzi zorganizowanych według określonych reguł w celu zaspokojenia pewnej potrzeby.

Struktura każdej instytucji zawiera:

1)      czynnik normatywny (normy)

2)      czynnik celowościowy, określający zadania i cele

3)      personel (grupa ludzi)

4)      środki materialne (zasoby)

5)      działalność instytucji (rzeczywiste i konkretne typy aktywności)

6)      funkcje (rolę, jaką odgrywa).

INSTYTUCJA POMOCY SPOŁECZNEJ

Kryteria odróżniające pomoc społeczną od innych instytucji:

1)      formalna organizacja – jako instytucja zatrudnia ona wyspecjalizowany personel, realizujący jej cele i zadania w jasno określonych strukturach organizacyjnych. Usługi i świadczenia pomocy społecznej cechują się regularnością udzielania pomocy;

2)      społeczne sponsorowanie i odpowiedzialność – społeczne sponsorowanie zawiera się w tworzeniu mechanizmów wyrażających publiczne interesy, które mogą wpływać na kształt i sposób redystrybucji publicznych środków finansowych. Społeczeństwo przez swoich przedstawicieli może nadzorować redystrybucję posiadanych zasobów;

3)      brak motywu profitowego jako dominującego celu działania – programy pomocowe są programami nie przynoszącymi zysku dla ich realizatorów;

4)      funkcjonalna generalizacja (zintegrowane spojrzenie na ludzkie potrzeby) – pomoc społeczna może pomagać w zaspokojeniu tych wszystkich potrzeb, kiedy jednostka nie jest w stanie tego uczynić w powołanych do tego celu instytucjach;

5)      powiązanie z potrzebami konsumpcyjnymi jednostek – świadczy usługi bezpośrednie, tzn. przeznaczone dla konkretnych jednostek lub rodzin. Poprzedza to proces identyfikacji potrzeb, zdiagnozowania sytuacji potrzebujących i opracowania adekwatnego i optymalnego planu pomocy.

PODSTAWOWE MODELE POMOCY SPOŁECZNEJ

CELE INSTYTUCJI POMOCY SPOŁECZNEJ

Cele ze względu na model pomocy społecznej:

1)      w koncepcji rezydualnej – cele określane są na poziomie minimalizowania interwencji państwa w życie obywateli, co w efekcie sprowadza funkcję pomocy instytucji pomocy społecznej do ratownictwa, a obywatela do pozycji klienta (pacjenta)

2)      w koncepcji instytucjonalnej – celem instytucji pomocy społecznej jest promowanie i podtrzymywanie bezpieczeństwa socjalnego jednostek, rodzin i grup społecznych i uczynienie ich zdolnymi do pełnienia specyficznych dla nich funkcji.

              Dwa wymiary celów:

a)      możliwości, umiejętności predyspozycje jednostek, rodzin lub grup do podejmowania różnych typów aktywności zaspokajających ich potrzeby

b)      relacja jednostka – środowisko społeczne, polegająca na stworzeniu podstawowych warunków wyjściowych dla danej populacji, dzięki którym pojawiają się równe szanse dla wszystkich jej członków.

Cele w ujęciu Zastrowa:

1)      zwiększanie możliwości jednostek w zakresie rozwiązywania problemów i radzenia sobie z trudnościami przez rozwijanie ich umiejętności i zdolności indywidualnych;

2)      wiązanie ludzi z zasobami instytucji dostarczającymi im pożądanych zasobów;

3)      podnoszenie efektywności ludzkiego działania przez dostarczanie jednostkom usług i optymalizowanie ich funkcjonowania w różnych systemach, w których podejmują działania;

4)      rozwój i ulepszanie polityki społecznej.

Poziomy osiągania celów pomocy społecznej ze względu na specyfikę pomocy społecznej i jej usytuowanie w ramach polityki społecznej:

I) POLITYKA SPOŁECZNA – poziom strukturalny

Cele: korygowanie i utrzymywanie warunków wyjściowych dla całej populacji przez wpływanie na warunki ludzkiego życia na poziomie strukturalnym przez m. in.:

a)      zapobieganie niedostatkowi, ubóstwu, marginalizacji społecznej przez rozwiązania podejmowane na poziomie makrostrukturalnym

b)      promowanie pożądanych wzorów konsumpcji, stylów życia, sposobów aktywności indywidualnej i zbiorowej.

II) ORGANIZOWANIE ŚRODOWISKA LOKALNEGO – poziom bezpośredniego otoczenia społecznego jednostki

Cele: korygowanie i utrzymywanie warunków wyjściowych dla społeczności lokalnej przez wpływanie na warunki ludzkiego życia na poziomie lokalnym przez m.in.:

a)      profilaktykę na poziomie lokalnym

b)      promocję pożądanych wzorów konsumpcji, stylów życia, sposobów aktywności indywidualnej i zbiorowej na poziomie lokalnym.

III) JEDNOSTKA – RODZINA

Cele:

1)      praca o charakterze profilaktycznym formułowana na poziomie jednostek i rodzin

2)      praca korekcyjna, czyli ulepszanie warunków wyjściowych na poziomie indywidualnym, kształtowanie sprawności życiowej, pomoc zdrowotna, uaktywnienie możliwości tkwiących w jednostce lub rodzinie, dostarczenie wsparcia, poprawa warunków zewnętrznych

3)      opieka związana z uzupełnianiem brakujących zasobów lub systemów wsparcia albo zastępowaniem nowymi świadczeniami, odpowiedniejszymi do potrzeb klienta.

Cztery podstawowe cele pomocy społecznej dotyczą:

1)      promocji pozytywnych i pożądanych przez system społeczny sposobów funkcjonowania jednostek, rodzin lub grup społecznych;

2)      zapobiegania (prewencji) powstawania trudnych sytuacji życiowych i problemów społecznych;

3)      pomocy jednostkom, rodzinom lub grupom społecznym w rozwiązywaniu ich problemów;

4)      wspierania i dostarczania pomocy tym, którzy samodzielnie nie są w stanie przezwyciężyć własnych trudności i problemów.

Szczegółowe zadania pomocy społecznej i związane z nimi role zawodowe pracownika socjalnego:

1)      rozpoznawanie środowiska lokalnego i identyfikowanie w nim jednostek i rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej lub należących do grup podwyższonego ryzyka oraz określanie tych czynników tkwiących w środowisku, które wpływają na społeczne funkcjonowanie ludzi (poszukiwacz);

2)      wiązanie potrzeb klientów pomocy społecznej z zasobami instytucji pomocy społecznej i innych instytucji mogących wpłynąć na poprawę funkcjonowania jednostek lub rodzin (pośrednik);

3)      reprezentowanie interesów klienta lub wypracowywanie optymalnych dla jego potrzeb rozwiązań prawno-instytucjonalnych (adwokat);

4)      ewaluacja sposobów działania instytucji, zakresu jej skuteczności w zaspokajaniu potrzeb klienta na podstawie zebranych i przeanalizowanych danych (ewaluator);

5)      mobilizowanie zasobów tkwiących w jednostkach, rodzinach, jak i środowisku lokalnym w celu zwiększenia możliwości samodzielnego rozwiązywania problemów i zapobiegania powstawaniu nowych (mobilizator);

6)      instruowanie przedstawicieli instytucji, udzielanie im informacji oraz uczenie technik pomagania dla uzyskania lepszego poziomu funkcjonowania klienta i adekwatnego zaspokojenia jego potrzeb (nauczyciel);

7)      modyfikacja tych wzorów zachowania i postaw klienta, które krępują go w byciu bardziej efektywnym (wpływający na zmianę zachowań);

8)      konsultowanie optymalnych dla klientów rodzajów świadczeń z innymi pracownikami lub innymi agencjami (konsultant);

9)      podejmowanie działań planistycznych w obrębie społeczności lokalnych przez uaktywnianie jednostek, grup sąsiedzkich sektora publicznego i prywatnego w celu dokonania diagnozy zasobów i określania potrzeb (planista lokalny);

10)  tworzenie mapy potrzeb lokalnych przez zbieranie i opracowywanie informacji pochodzących ze środowiska (zarządzający informacjami);

11)  administrowanie lub efektywne zarządzanie programami pomocy społecznej lub agencjami, w ramach których są one realizowane (administrator);

12)  udzielanie pomocy i wsparcia tym, którzy go potrzebują w zaspokajaniu własnych potrzeb (opiekun).

FUNKCJE INSTYTUCJI POMOCY SPOŁECZNEJ

Funkcja oznacza przyporządkowanie jednego zjawiska, działania, elementu szerszej całości, innemu zjawisku, działaniu, elementowi lub całemu systemowi, w skład którego wchodzą.

Funkcje instytucji według Szczepańskiego:

1)      stwarzają członkom możliwość zaspokojenia ich różnego rodzaju potrzeb;

2)      regulują działania członków w ramach stosunków społecznych, tzn. zapewniają wykonywanie czynności pożądanych i dokonują represji zachowań niepożądanych;

3)      zapewniają ciągłość życia społecznego przez utrzymywanie i kontynuację czynności publicznych impersonalnych;

4)      dokonują integracji czynności, działań i stosunków jednostek i zapewniają wewnętrzną spójność zbiorowości.

Podział funkcji według Malinowskiego:

1)      zamierzone – zawarte w „karcie” instytucji, bezpośrednio związane z jej celami;

2)      rzeczywiste – całościowy rezultat zorganizowanej działalności, obiektywna rola, jaką instytucja odgrywa w systemie kulturowym. Rola ta nie musi być zgodna z naczelna zasadą instytucji.

Podział funkcji według Mertona:

1)      jawne – to dające się obserwować skutki i konsekwencje obiektywne, które przyczyniają się do adaptacji i modyfikacji danego systemu. Odnoszą się do tych skutków, które są zamierzone i przewidywane przez członków grupy czy zbiorowości.

2)      ukryte – to te rodzaj skutków, które nie są przewidywane i nie są zamierzone, choć pełnią istotną rolę w życiu społecznym.

Funkcje według Kahna:

1)      jawne – związane ze zmianą społeczną, dotyczą zadań instytucji pomocy społecznej w następujących wymiarach:

a)      podejmowanie różnorodnych typów aktywności, będących reakcją na zmianę społeczną;

b)      łagodzenie skutków zmian społecznych przez udzielanie wsparcia i pomocy jednostkom i rodzinom;

c)       wzmacnianie jednostek i rodzin w osiąganiu przez nie celów indywidualnych oraz wpływanie na sposób pełnienia ról społecznych;

d)      dostarczanie nowych, instytucjonalnych sposobów socjalizacji, rozwoju i opieki w zakresie realizacji ról społecznych, niegdyś pełnionych przez związki rodzinne i sąsiedzkie;

e)      rozwijanie instytucjonalnych form dla nowych typów aktywności, istotnych dla rodzin, jednostek i grup funkcjonujących we współczesnym społeczeństwie, a nie znanych w społeczeństwach prostych.

2)      ukryte – związane z kontrolą społeczną. Pomoc społeczna obejmuje wciąż nowe kategorie osób. Z jednej strony wynika to z jej funkcji jawnych (reagowanie na zmiany społeczne), a z drugiej implikowane jest to zdążaniem pomocy społecznej w kierunku instytucji funkcjonującej według paradygmatu instytucjonalnego.

Funkcje pomocy społecznej według Titmussa:

1)      częściowa kompensacja zidentyfikowanych szkód spowodowanych przez społeczeństwo (np. bezrobocie);

2)      częściowa kompensacja nie dających się zidentyfikować szkód wyrządzonych przez społeczeństwo;

3)      częściowa kompensacja niezasłużonego upośledzenia (np. pomoc dla emigrantów);

4)      ochrona społeczeństwa (np. kuratela)...