Prewencja_i_rehabilitacja_nr_3_2004.pdf

ISSN 1731-8971

PREWENCJA

i REHABILITACJA

kwartalnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

nr 3 ( 5 )

2004

PREWENCJA

i REHABILITACJA

Spis treści

1 Koszty wypadków przy pracy w Polsce

— Anna Serafińska, Jan Rzepecki

4 VIII Kongres Europejskiej Federacji Badawczej dla Rehabilitacji – Lublana 2004

— Alicja Barwicka

8 Przeniesienie pracownika do innej pracy w związku z macierzyństwem

— Grażyna Ślawska

14 Działania rehabilitacyjne prowadzone przez KRUS

— Ewa Dutkiewicz

19 Stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie bezpieczeństwa pracy w rolnictwie

z dnia 17 czerwca 2004 r.

20 Na deptaku w Ciechocinku...

— Robert Perzyński

23 Zapraszamy do współpracy

23 Wydarzenia, opinie – 2004

— Anna Sójka

Koszty wypadków przy pracy w Polsce

Wprowadzenie

łeczne oznaczają koszty całkowite, jakie powstają

w następstwie wypadków przy pracy. W literaturze

przedmiotu dominuje takie właśnie rozumienie

wymienionego pojęcia. W węższym sensie jednak

koszty społeczne to takie, których nie ponosi ani

sam poszkodowany, ani pracodawca, lecz całe

społeczeństwo, które z podatków finansuje usuwa-

nie długotrwałych skutków wypadków przy pracy.

Dla potrzeb proponowanej metody nazwano je

kosztami przeniesionymi na społeczeństwo.

W metodzie, o której mowa, przyjęto więc, iż

łączny koszt społeczny wypadku przy pracy stanowi

sumę kosztów ponoszonych przez wymienione pod-

mioty, zgodnie z następującym wzorem:

Problematyka wypadków przy pracy ma zarówno

wymiar społeczny, jak ekonomiczny.

Dla osoby poszkodowanej wypadek może

oznaczać czasową lub trwałą niezdolność do pra-

cy, bądź też, w najgorszym przypadku, śmierć.

Poszkodowaną jest również rodzina wymienionej

osoby. Wprawdzie osoby poszkodowane lub człon-

kowie ich rodzin otrzymują świadczenia pieniężne

i rzeczowe od pracodawców, instytucji ubezpieczeń

społecznych lub od państwa, to jednak nie pokry-

wają one wszystkich strat spowodowanych wypad-

kiem przy pracy.

Dla przedsiębiorstw wypadek oznacza zwiększo-

ną absencję chorobową, niższą wydajność i jakość

wykonywanej pracy, co wiąże się z zaburzeniami

toku produkcji, a te z kolei podrażają jej koszt i wpły-

wają niekorzystnie na wizerunek firmy.

Urazy spowodowane wypadkami zawsze zwięk-

szają zapotrzebowanie na różne usługi sektora

publicznego, takie jak np. usługi służby zdrowia.

W rezultacie wypadki powodują znaczne straty

w gospodarce, które według najnowszych szacun-

ków Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP)

wynoszą w krajach uprzemysłowionych do 4% pro-

duktu krajowego brutto.

Mimo iż koszty wypadków przy pracy ponoszą

osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, sektor publicz-

ny, to jednak w efekcie końcowym obciążają one

wszystkich obywateli – bądź jako podatników, bądź

jako konsumentów. Obywatele jako podatnicy pokry-

wają wydatki poniesione przez sektor publiczny. Dla

przedsiębiorstw koszty wypadków stanowią dodat-

kowe koszty produkcji, które ukrywane są w cenach

wyrobów i usług; w rezultacie klient musi więcej za-

płacić za dany produkt.

W Polsce nie były do tej pory szacowane całkowi-

te koszty wypadków przy pracy. Nie liczono zwłasz-

cza kosztów wypadków ponoszonych przez samych

poszkodowanych i kosztów przerzucanych na całe

społeczeństwo.

K SO = K ZO + K PO + K PSO

gdzie:

K SO – koszt społeczny ogółem wypadku przy pracy

K ZO – koszt ogółem ponoszony przez przedsiębior-

stwo

K PO – koszt ogółem ponoszony przez poszkodo-

wanego i jego rodzinę

K PSO – koszt ogółem przeniesiony na społeczeń-

stwo.

Przy tradycyjnym wyznaczaniu kosztów przed-

siębiorstwa czynniki produkcji dzieli się na ogół na

płace pracowników, materiały, majątek trwały oraz

obrotowy. Przedstawione na rysunku 1 główne

składniki kosztów wypadków przy pracy uwzględ-

niają podstawowe grupy kosztów stosowane w księ-

gowości przedsiębiorstw. Są to: q strata czasu pracy

q płatności bieżące q strata majątku trwałego i ob-

rotowego q utrata przychodów oraz q uzyskany do-

chód, np. z tytułu odszkodowań.

Rysunek 1

Podstawowe grupy kosztów wypadków

ponoszonych przez przedsiębiorstwo

STRACONY CZAS PRACY

Propozycja metody obliczania

społecznych kosztów

wypadków przy pracy

PŁATNOŚCI BIEŻĄCE

UTRACONY MAJĄTEK

TRWAŁY I OBROTOWY

Pod pojęciem społeczne koszty wypadków przy

pracy w niniejszej pracy rozumiemy sumę kosztów

ponoszonych przez pracodawców, ponoszonych

indywidualnie przez samych poszkodowanych i ich

rodziny, a także kosztów „przeniesionych” na całe

społeczeństwo. W takim rozumieniu koszty spo-

UTRACONE DOCHODY

DOCHÓD

PREWENCJA I REHABILITACJA 3/2004

Wśród kosztów wypadków przy pracy obciążają-

cych poszkodowanych i ich rodziny, wyodrębniono

takie główne składniki tych kosztów, jak:

— utracone dochody z powodu czasowego lub

trwałego wyeliminowania z zatrudnienia w okresie

pobierania zasiłku chorobowego lub renty,

— koszty leczenia i rehabilitacji (niepokrywane

przez ubezpieczenia zdrowotne i społeczne) oraz

koszty zakupu leków w części nierefundowanej

przez NFZ,

— inne – np. koszty transportu, zwiększone wy-

datki na kupno artykułów pierwszej potrzeby.

Koszty wypadków przy pracy przeniesione na

społeczeństwo, uwzględnione w proponowanej me-

todzie, obejmują koszty świadczeń pokrywane przez

ZUS w ramach funduszu wypadkowego oraz koszty

leczenia pokrywane przez Narodowy Fundusz Zdro-

wia. Wśród tych pierwszych, pokrywanych przez

ZUS, wyodrębniono koszty rent z tytułu niezdolności

do pracy lub rent rodzinnych, koszty jednorazowych

odszkodowań, koszty zasiłków chorobowych oraz

koszty zasiłków pogrzebowych.

rehabilitacji poszkodowanych w wypadkach przy pra-

cy. Obliczeń dokonano oddzielnie dla: q wypadków

ciężkich, w wyniku których poszkodowani otrzymują

świadczenia rentowe q wypadków powodujących

powyżej 28 dni absencji q wypadków powodujących

do 28 dni absencji q wypadków bez absencji. Dla

poszczególnych rodzajów wypadków przyjęto, w dro-

dze badań, szczegółowy zakres usług medycznych

i uśrednione koszty tych usług.

Weryfikacja – przeprowadzona w oparciu o opisane

wyżej założenia i badania ankietowe – wykazała, iż:

q przeciętny koszt wypadku przy pracy obciąża-

jący przedsiębiorstwo wyniósł 3760 zł, przy jedno-

czesnym znacznym jego zróżnicowaniu dla poszcze-

gólnych przedsiębiorstw,

q w wymienionym okresie (lata 2001-2003) wy-

stępowała tendencja spadkowa zarówno w zakresie

ogólnych kosztów wypadków, jak i kosztu prze-

ciętnego wypadku, na co decydujący wpływ miały

zmiany zasad wypłaty niektórych świadczeń z tytułu

wypadków przy pracy,

q przeciętny koszt wypadku przy pracy ponoszo-

ny przez osoby poszkodowane i ich rodziny wyniósł

771 zł; przy czym był on zdecydowanie najwyższy

w przedsiębiorstwie przemysłu petrochemicznego

– 1818 zł (co było spowodowane znacznym kosz-

tem związanym ze zmniejszonymi dochodami osób

poszkodowanych w tym przedsiębiorstwie), zaś

w większości pozostałych przedsiębiorstw kształto-

wał się w granicach 200-500 zł,

q w kosztach wypadków przy pracy ponoszo-

nych przez osoby poszkodowane i ich rodziny naj-

większy udział miały koszty związane ze zmniejszo-

nymi dochodami osób poszkodowanych, a ponadto

z transportem, zakupem lekarstw oraz z leczeniem,

q w następstwie 126 wypadków przy pracy miało

miejsce 598 wizyt lekarskich ambulatoryjnych, co

oznacza, iż na 1 wypadek przypadało przeciętnie

4,7 wizyty ambulatoryjnej (na 1 wypadek powodują-

cy absencję powyżej 28 dni – 6,6 wizyty lekarskiej),

q z leczenia stacjonarnego korzystało 22% ogółu

ankietowanych, w tym 41% poszkodowanych, któ-

rych niezdolność do pracy wyniosła powyżej 28 dni,

q przeciętna długość pobytu w szpitalu wyniosła

2,4 dnia (dla wypadków powodujących absencję po-

wyżej 28 dni – 4,5 dnia),

q 36% ogółu ankietowanych zostało skierowa-

nych na rehabilitację ambulatoryjną, a 5% – na reha-

bilitację stacjonarną.

Weryfikacja metody obliczania

społecznych kosztów

wypadków przy pracy

Istniejąca metoda obliczania kosztów wypad-

ków przy pracy została poddana weryfikacji, której

podstawę stanowiły badania kosztów wypadków

ponoszonych przez przedsiębiorstwa oraz pono-

szonych przez osoby poszkodowane i ich rodziny.

Wykorzystano przy tym odpowiednie narzędzia, ta-

kie jak karta kosztu wypadku przy pracy oraz ankieta

dotycząca kosztów wypadków ponoszonych przez

poszkodowanych i ich rodziny.

Analizę kosztów wypadków przy pracy przepro-

wadzono na podstawie danych o 739 wypadkach,

zaistniałych w latach 2001-2002 oraz w I półroczu

2003 r., w 12 przedsiębiorstwach, małych i dużych,

o różnym profilu działalności. Badania kosztów

ponoszonych przez poszkodowanych i ich rodziny

miały m.in. za zadanie dostarczenie dodatkowych

informacji niezbędnych do szacowania kosztów

przeniesionych na społeczeństwo, a dotyczących

kosztów leczenia i rehabilitacji.

Analiza kosztów wypadków obciążających po-

szkodowanych i ich rodziny została przeprowadzona

na podstawie 126 ankiet, wypełnionych w trakcie

bezpośrednich wywiadów z poszkodowanymi w wy-

padkach przy pracy.

Weryfikacja metody na poziomie makroekono-

micznym dokonana została poprzez wstępną analizę

kosztów leczenia poszkodowanych w wypadkach przy

pracy, polegającą na przypisaniu określonych rodza-

jów usług medycznych do poszczególnych rodzajów

wypadków przy pracy (według stopnia ich ciężkości).

Przeprowadzone zostały szacunkowe obliczenia

kosztów leczenia ambulatoryjnego, szpitalnego oraz

Szacunek społecznych kosztów

wypadków przy pracy w Polsce

Opracowana metoda obliczania społecznych

kosztów wypadków przy pracy oraz jej weryfikacja

umożliwiły dokonanie analizy i oszacowania społecz-

nych kosztów wypadków przy pracy w Polsce.

Szacunku społecznych kosztów wypadków przy

pracy dokonano jedynie dla wypadków urazowych,

PREWENCJA I REHABILITACJA 3/2004

objętych rejestracją GUS i ZUS; nie uwzględniono

wypadków bezurazowych z uwagi na brak odpo-

wiednich danych statystycznych.

Przy szacowaniu kosztów wypadków przy pra-

cy w zakresie świadczeń powypadkowych przyjęto

stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2003 r.,

a więc po wejściu w życie ustawy wypadkowej

z 2002 r., uwzględniając w szczególności:

— przeciętną wysokość świadczenia rentowego

z tytułu wypadku przy pracy (renta rodzinna i renta

z tytułu niezdolności do pracy),

— przeciętną wysokość jednorazowego odszko-

dowania z tytułu wypadku przy pracy,

— przeciętną wysokość zasiłku chorobowego,

wypłacanego z tytułu wypadku przy pracy, wraz

z uwzględnieniem przeciętnej liczby dni zasiłko-

wych,

— przeciętną wysokość świadczenia rehabilita-

cyjnego.

Obliczanie społecznych kosztów wypadków przy

pracy przeprowadzono oddzielnie dla czterech na-

stępujących rodzajów wypadków: q śmiertelnych

q w wyniku których poszkodowani pobierają renty

z tytułu niezdolności do pracy q powodujących nie-

zdolność do pracy powyżej 28 dni q powodujących

niezdolność do pracy do 28 dni (włącznie).

Przy obliczaniu kosztów wypadku śmiertelnego

– przeniesionych na społeczeństwo, a ponoszo-

nych przez ZUS – uwzględnione zostały trzy świad-

czenia:

— renta rodzinna – w ogólnej wysokości 326 650 zł

[1271 zł (przeciętna renta po potrąceniu podatku

dochodowego) 2 257 miesięcy (średni okres pobie-

rania renty)],

— jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci

w wyniku wypadku – w wysokości 47 750 zł,

— zasiłek pogrzebowy – w wysokości 4250 zł.

W grupie wypadków skutkujących wypłatą świad-

czenia rentowego, podobnie jak w grupie wypadków

śmiertelnych, podstawowym podmiotem ponoszą-

cym ich koszty był ZUS. Wśród kosztów ponoszo-

nych przez tę instytucję uwzględnione zostały cztery

następujące świadczenia:

— renta z tytułu niezdolności do pracy – w ogól-

nej wysokości 222 150 zł [1248 zł (przeciętna renta

po potrąceniu podatku dochodowego) 2 178 mie-

sięcy średni okres pobierania renty)],

— zasiłek chorobowy – w ogólnej wysokości

8280 zł [46 zł (przeciętna wysokość zasiłku chorobo-

wego) 2 180 dni (średni okres pobierania zasiłku)],

— jednorazowe odszkodowanie – w wysokości

5250 zł,

— świadczenie rehabilitacyjne (pieniężne).

Przeprowadzone obliczenia społecznych kosztów

wypadków przy pracy wykazały, iż:

V przeciętny społeczny koszt wypadku przy

pracy w Polsce w 2002 r. wynosi 27 740 zł, w tym:

q wypadku śmiertelnego – 483 000 zł q wypadku

rentowego – 386 100 zł q wypadku powodującego

absencję powyżej 28 dni – 22 300 zł q wypadku po-

wodującego absencję do 28 dni włącznie – 8500 zł,

V koszty przeniesione na społeczeństwo sta-

nowią 76% ogólnego przeciętnego kosztu wypadku

przy pracy, w tym koszty ZUS – 46%, a koszty leczenia

– 30%; natomiast koszty ponoszone przez poszko-

dowanego i jego rodzinę stanowią 13% ogólnego

przeciętnego kosztu wypadku przy pracy, zaś koszty

ponoszone przez przedsiębiorstwa – zaledwie 11%,

V udział kosztów ZUS w przeciętnym koszcie

wypadku przy pracy jest największy wśród wypad-

ków śmiertelnych (stanowi aż 78% ogólnego kosztu

wypadku) oraz wśród wypadków rentowych (61%),

V koszty leczenia stanowią główną pozycję

w wielkości przeciętnego kosztu wypadku przy pracy

w grupie wypadków powodujących absencję powy-

żej 28 dni (53%) i w grupie wypadków powodujących

absencję do 28 dni włącznie (44%),

V koszty ponoszone przez poszkodowanych i ich

rodziny mają największy udział w przeciętnym koszcie

wypadku wśród wypadków rentowych (25%) oraz

wśród wypadków śmiertelnych (13%),

V bardzo niski jest udział przedsiębiorstw w kosz-

tach wypadków przy pracy.

Podsumowanie

W przedstawionych wyżej wynikach obliczeń

społecznych kosztów wypadków przy pracy zwraca

uwagę szczególnie wysokie obciążenie kosztami

– poniesionymi z tytułu wypadków przy pracy – Fun-

duszu Ubezpieczeń Społecznych.

Podjęte przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

działania z zakresu prewencji wypadkowej mają na

celu promowanie systemów zarządzania bezpie-

czeństwem i higieną pracy, upowszechnianie zasad

bezpiecznej pracy w różnych sektorach gospo-

darki, a także rozwijanie działalności informacyjnej

i wydawniczej w tym zakresie. Wszystkie podjęte

działania mają podstawowy cel – ograniczenie licz-

by wypadków przy pracy, a w szczególności liczby

wypadków śmiertelnych oraz ciężkich, skutkujących

trwałą niezdolnością do pracy.

Społeczne skutki wypadków, tragedie osobiste

i rodzinne, straty pracodawców będące skutkami

wypadków przy pracy są podstawą do zwrócenia

uwagi na ważne zadanie, jakim jest kształtowanie

w społeczeństwie kultury bezpieczeństwa – nie

tylko w środowisku pracy, ale również w domu,

w drodze do pracy, podczas wypoczynku. Istotną

sprawą jest również zgłaszanie wszystkich wypad-

ków, jakie miały miejsce w zakładach pracy, w celu

dokonywania ich analizy, wyciągania wniosków

i podejmowania działań zapobiegających ich skut-

kom. Dotyczy to zwłaszcza wypadków urazowych

o lżejszych skutkach i, na ogół nierejestrowanych,

wypadków bezurazowych. Wypadki te, ze względu

na wysoką częstotliwość występowania, wpływają

zwłaszcza na wzrost kosztów ponoszonych przez

PREWENCJA I REHABILITACJA 3/2004

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: