Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
BIBLIOTEKARSTWO
W/danie drugie, uzupełnione i rozszerzone Pod redakcją Zbigniewa Żmigrodzkiego
WYDAWNICTWO
Warszawa 1998
Yerein Polnischer Bibliothekare
BIDLIOTHEK6PDAAI6
2. erg. und erw. Ausgabe Hrsg. von Zbigniew Żmigrodzki
Warschau 1998
Polish Librarians Association
LIBDADIAN6HIP
Edited by Zbigniew Żmigrodzki.
2 . su pp 1. and a ug m. ed.
Warsaw 1998
Komitet Redakcyjny serii wydawniczej
«NAUKA — DYDAKTYKA — PRAKTYKA»
prof. dr hab. Marcin DRZEWIECKI (przewodniczący), dr Stanisław CZAJKA, prof. dr hab. Zofia GACA-DĄBROWSKA,
dr Danuta KONIECZNA, prof. dr hab. Krzysztof MIGOŃ,
mgr Janusz NOWICKI (sekretarz), prof. dr hab. Jan SÓJKA,
prof. dr hab. Anna SITARSKA, prof. dr hab. Jacek WOJCIECHOWSKI,
prof. dr hab. Zbigniew ŻMIGRODZKI
Poszczególne rozdziały opracowali: Renata Fraczek (19, 22) Zdzisław Gębołyś (4, 32), Zdzisław Gębołyś i Katarzyna Nabiałek (14), Zdzisław Gębołyś i Jerzy Ratajewski (24), Jolanta Gwioździk (25), Teresa Kozaczuk (17), Ewa Mrowieć (8), Diana Pietruch-Reizes (18), Jerzy Ratajewski (1, 2, 12, 16, 29, 31), Jerzy Reizes-Dzieduszycki (20), Irena Socha (13,27), Grażyna Tetela (10, 11, 23), Anna Tokarska (9), Waldemar Tyras (5, 6, 7), Zbigniew Żmigrodzki (3, 15, 21, 26, 28, 30)
Opracowanie bibliografii piśmiennictwa oraz indeksów: Anna Tokarska
Projekt graficzny okładki i strony tytułowej: Agata LIPNICKA
Redaktor prowadzący Janusz NOWICKI
Redakcja techniczna i kor Anna LIS
ISBN 83-87629-09-X
CIP - Biblioteka Narodowa
Bibliotekarstwo : / pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego ; [poszczeg. rozdz. oprać. Renata Fraczek et al.]. - Wyd. 2 uzup. i rozsz. - Warszawa : Wydaw. SBP, 1998. - (Nauka, Dydaktyka, Praktyka ; t. 29)
SPIS TREŚCI
>
Wstęp........................9
1. Biblioteki, bibliotekarstwo, bibliotekoznawstwo ....... 13
2. Rodzaje bibliotek i ich charakterystyczne zadania ...... 16
3. Budownictwo, pomieszczenia i wyposażenie bibliotek ..... 25
4. Organizacja i administracja biblioteki — kierowanie pracą biblioteczną 37
5. Organizacja zbiorów................ 47
6. Gromadzenie i uzupełnianie zbiorów........... 54
7. Ewidencja zbiorów................. 60
8. Przechowywanie zbiorów. Ochrona materiałów bibliotecznych . . 77
9. Formalne opracowanie zbiorów............. 90
10. Rzeczowe opracowanie zbiorów............. 121
11. Katalogi komputerowe................ 144
12. Udostępnianie zbiorów................ 156
13. Czytelnictwo w bibliotekach i jego badania......... 178
14. Zbiory specjalne w bibliotekach............. 183
15. Prace bibliograficzne w bibliotekach........... 190
16. Działalność informacyjna bibliotek ........... 204
17. Zautomatyzowane systemy informacji bibliograficznej..... 219
18. Języki informacyjno-wyszukiwawcze w systemach zautomatyzowanych 230
19. Sieci informatyczne w działalności bibliotek ........ 253
20. Środki techniczne w zautomatyzowanych procesach informacji . . 273
21. Elektroniczne dostarczanie tekstów (dokumentów)...... 286
22. Edytorstwo elektroniczne............... 299
23. Działalność instrukcyjno-metodyczna bibliotek ....... 321
24. Prace naukowe w bibliotekach............. 328
25. Działalność wydawnicza bibliotek............ 334
26. Związki z otoczeniem. Propaganda biblioteczna. Marketing . . . 343
27. Pedagogika biblioteczna ............... 349
28. Unifikacja i normalizacja w bibliotekarstwie ........ 359
29. Statystyka biblioteczna ............... 362
30. Mechanizacja i automatyzacja pracy bibliotecznej ...... 369
31. Współpraca bibliotek. Sieci i systemy .......... 376
32. Zawód bibliotekarza i kształcenie bibliotekarzy w Polsce .... 382
Bibliotekarskie piśmiennictwo fachowe............ 403
Indeks alfabetyczny autorów cytowanych w tekście ....... 450
Indeks przedmiotowy . • /r^Sc^\............. 453
/^ P
P
INHALTSYERZEICHNIS
Einfiihrung ......................9
1. Bibliotheken, Bibliothekswesen, Bibliothekswissenschaft .... 13
2. Einzelne Bibliotheksarten und ihre spezifischen Aufgaben ... 16
3. Bau, Unterbringung und Einrichtung von Bibliotheken .... 25
4. Organisation und Administration der Bibliothek — Bibliotheks-verwaltung.................... 37
5. Organisation des Bestandes.............. 47
6. Erwerbung und Erganzung des Bestandes......... 54
7. Aufnahme vom Bibliotheksmaterial ........... 60
8. Magazinierung und Sicherung des Bestandes........ 77
9. Formalbearbeitung des Bestandes............ 90
10. Sachbearbeitung des Bestandes.............. 121
11. Online-Kataloge.................. 144
12. Bestandsbenutzung................. 156
13. Lesen und Leseforschung in Bibliotheken ......... 178
14. Sondersammlungen in Bibliotheken ........... 183
15. Bibliographische Arbeiten in den Bibliotheken ....... 190
16. Informationstatigkeit der Bibliotheken .......... 204
17. Automatisierte bibliographische Informationssysteme..... 219
18. Informations-Recherchesprachen ............ 230
19. Computernetze in der Bibliotheksarbeit.......... 253
20. Technische Mittel in automatisierten Informationsprozessen . . . 273
21. Elektronische Dokumentenlieferung ........... 286
22. Elektronisches Publizieren .............. 299
23. Instruktiv-methodische Tatigkeit der Bibliotheken...... 321
24. Wissenschaftliche Arbeit in den Bibliotheken........ 328
25. Verlagstatigkeit der Bibliotheken............ 334
26. Beziehungen der Bibliothek mit der Umgebung. Offentlichkeitsarbeit. Marketing .................... 343
27. Bibliothekspadagogik ................ 349
28. Vereinheitlichung und Standardisierung im Bibliothekswesen . . 359
29. Bibliotheksstatistik................. 362
30. Mechanisation und Automatisation der Bibliotheksarbeit .... 369
31. Zusammenarbeit der Bibliotheken. Bibliotheksnetze und -systeme . 376
32. Beruf des Bibliothekars in Polen. Ausbildung der Bibliothekare . 382
Bibliothekarische Fachliteratur .............. 403
Personenregister ................... 450
Sachregister................
CONTENTS
Introduction......................9
1. Libraries, librarianship, library science .......... 13
2. Different types of iibraries and their specific tasks ...... 16
3. Building, lodging and eąuipment ofthe libraries....... 25
4. Organisation and administration of the library—library
management ................... 37
5. Organisation of the library collections .......... 47
6. Acąuisition and complement of the library collections..... 54
7. Registration of the library materials........... 60
8. Preservation and protection of the library collections..... 77
9. Catalogumg of the library collections........... 90
10. Classifying and indexing of the library collections ...... 121
11. Online catalogues ................. 144
12. Use ofthe library collections ............. 156
13. Reading in libraries and his study............ 178
14. Special library materials............... 183
15. Bibliographical work in the libraries........... 190
16. Information activities of the libraries........... 204
17. Computed systems of bibliographical information ...... 219
18. Information retrieval languages in computed systems..... 230
19. Informatic networks in library operations ......... 253
20. Technical implements in computed information processing . . . 273
21. Electronic document delivery ............. 286
22. Electronic publishing ................ 299
23. Instructive-methodical activities of the libraries....... 321
24. Scientific research in the libraries............ 328
25. Publishing activities of the libraries........... 334
26. Public relations. Propaganda of the library. Marketing .... 343
27. Library pedagogy ................. 349
28. Unification and standardization in the librarianship ..... 359
29. Library statistics.................. 362
30. Mechanisation and automation in the library work...... 369
31. Library cooperation. Networks and systems ........ 376
32. Library profession in Poland. Education of librarians..... 382
Librarians' professional literaturę ............. 403
Name index..................... 450
Subject index .................... 453
¦..
,
WSTĘP
Przygotowanie nowego opracowania o zasięgu ogólnokrajowym, które obejmowałoby zarys metodyki, techniki i organizacji bibliotekarstwa w ogólnym ujęciu, tj. bez ograniczenia się do bibliotek wybranego typu, było oczekiwane w Polsce od wielu lat. Ostatnią publikację o tym charakterze stanowiło Bibliotekarstwo praktyczne w zarysie Józefa Grycza (wyd. 2, 1951); w następnych latach ukazywały się książki poświęcone działalności bibliotek określonego rodzaju: Bibliotekarstwo naukowe z uwzględnieniem dokumentacji naukowo-technicznej (red. Adam Łysakow-ski. Warszawa 1956), Bibliotekarstwo powszechne (T. 1-4. Red. Ewa Pawlikowska. Warszawa 1957-1959, z krótką historią książki i bibliotek w tomie 4), Biblioteka fachowa Edwarda Assburego, Tadeusza Bruszewskiego i Janiny Czarneckiej (wyd. 5, Warszawa 1978), Biblioteka fachowa Elżbiety Kałki-Włosińskiej (wyd. 2, Warszawa 1984), Biblioteka szkolna — przewodnik dla bibliotekarza Emilii Białkowskiej, Heleny Falkowskiej i Ignacego Jurewicza (wyd. 2, Warszawa 1987), Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka Jadwigi Andrzejewskiej (T. 1 i 2, Warszawa 1996). Niektóre ośrodki akademickiego kształcenia bibliotekarzy wydały podręczniki bibliotekarstwa o różnym zakresie: wśród nich najogólniejsze ujęcie reprezentował skrypt Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach pt. Biblioteka — Wandy Kochmań-skiej, Krystyny Puziowej i Jerzego Ratajewskiego (Cz. 1, wyd. 2. Katowice 1979; Cz. 2. Katowice 1978).
Wobec szybko postępującego rozwoju współczesnych bibliotek oraz ich metod pracy wraz ze środkami technicznymi, zredagowanie obszernego kompendium bądź podręcznika, uwzględniającego nie tylko coraz bardziej zróżnicowany przebieg procesów bibliotecznych, ale również problemy organizacji bibliotek oraz ich działania w otoczeniu, stało się zadaniem trudnym do zrealizowania i przerastającym możliwości jednego autora. Ukazują się wprawdzie jeszcze w innych krajach prace, których twórcy starają się przedstawić jak najwięcej elementów i aspektów działalności bibliotek, jak np. Horsta Kunzego Grundzuge der Bibliothekslehre (4. Aufl. Leip-zig 1967), Rolfa Klutha Lehrbuch der Bibliothekspraxis (Wiesbaden 1979), Wernera Kriega Einfuhrung in die Bibliothekskunde (2. Aufl. Darmstadt 1990), Ruperta Hac-kera Strzolki Repertorium der Biblioihekswissenschaft (Hannover 1996), ale są to przeważnie nowe wydania dawniej przygotowanych tekstów.
Innym rozwiązaniem, jakie ostatnio przyjmuje się za granicą, jest publikowanie prac zbiorowych albo serii, na które składają się odrębne przedstawienia poszczególnych funkcji i problemów bibliotek. W Polsce niełatwo o realizację także i tego celu, zważywszy na ogólną niechęć bibliotekarzy praktyków do pisania oraz brak możliwości uzyskiwania płatnych urlopów, przeznaczonych na opracowywanie książek. Należy wspomnieć, że wieloletnie starania Komisji Wydawniczej przy Zarządzie Głównym SBP, aby pozyskać redaktora i autorów ogólnego podręcznika
¦ -
Wobec szybko postępującego rozwoju współczesnych bibliotek oraz ich metod pracy wraz ze środkami technicznymi, zredagowanie obszernego kompendium bądź podręcznika, uwzględniającego nie tylko coraz bardziej zróżnicowany przebieg procesów bibliotecznych, ale również problemy organizacji bibliotek oraz ich działania w otoczeniu, stało się zadaniem trudnym do zrealizowania i przerastającym możliwości jednego autora. Ukazują się wprawdzie jeszcze w innych krajach prace, których twórcy starają się przedstawić jak najwięcej elementów i aspektów działalności bibliotek, jak np. Horsta Kunzego Grundzuge der Bibliothekslehre (4. Aufl. Leip-zig 1967), Rolfa Klutha Lehrbuch der Bibliotheksprazis (Wiesbaden 1979), Wernera Kriega Einfiihrung in die Bibliothekskunde (2. Aufl. Darmstadt 1990), Ruperta Hac-kera Strzolki Repertorium der Bibliothekswissenschaft (Hannover 1996), ale są to przeważnie nowe wydania dawniej przygotowanych tekstów.
bibliotekarstwa w dwóch wersjach — popularnej i naukowej — pozostawały długo bez rezultatu. Gdy przystąpiono do pracy nad pierwszym wydaniem Bibliotekarstwa, czołowi specjaliści odmawiali przyjęcia propozycji napisania poszczególnych rozdziałów; niektórzy zaś, zgodziwszy się początkowo, potem niespodziewanie rezygnowali lub — zapowiadając kilkakrotnie nadesłanie tekstu — nigdy go nie dostarczyli. Ta informacja może posłużyć za odpowiedź tym krytykom książki, którzy mają jej za złe ograniczoną liczbę znanych nazwisk wśród autorów bądź fakt, że wywodzą się oni w przeważającej części z jednego tylko środowiska.
Niniejsza praca, także i w uzupełnionym oraz rozszerzonym o 10 nowych rozdziałów drugim wydaniu, nie rości sobie pretensji do rangi wyczerpującej publikacji kompendialnej czy podręcznikowej w pełnym, kompleksowym ujęciu przedmiotu. Takie zadanie uważam dziś za niewykonalne w polskich warunkach, przy rosnących trudnościach środowiska zawodowego i pogłębiającym się braku zainteresowania administracji państwowej dla spraw kultury i nauki. W redakcyjnych założeniach książki mieści się samodzielność autorów poszczególnych części, które mogą być traktowane jako odrębne przedmioty lektury. Nie oznacza to bynajmniej „braku opracowania redakcyjnego", który zarzucali mi nie mogący zorientować się w specyficznej formule Bibliotekarstwa niektórzy recenzenci. Trudno też uznać za „wadę" pominięcie „konkretnego adresu odbiorczego" tej książki. Poza jej redaktorem i autorami, w tym właśnie wiele osób upatruje jej zaletę: Bibliotekarstwo może występować zarówno w funkcji podręcznika, jak też pełnić rolę poradnika w poszczególnych przypadkach wątpliwości zawodowych. Ponadto powinno stanowić lekturę dokształcającą i pomoc dla niebibliotekarzy, pragnących poznać któreś z problemów pracy bibliotecznej.
Pierwsze wydanie zostało przyjęte bardzo życzliwie i z aprobatą przez środowiska bibliotekarzy oraz studentów szkół bibliotekarskich różnych poziomów. Oczywiście, tak jak i obecne — drugie, było ono dalekie od doskonałości — raczej nieosiągalnej w warunkach pospiesznej pracy autorskiej i redakcyjnej, prowadzonej na marginesie podstawowych, czasochłonnych zajęć zawodowych, bez odpowiedniego warsztatu pomocniczego z zakresu bibliotekoznawstwa i bibliologii, jakim w Polsce — poza Biblioteką Narodową — niewiele ośrodków może się poszczycić. Książka uzyskała trzy obszerniejsze recenzje: B.E. Łaszewskiej na łamach „Biblioteki w Szkole" (1995 nr 3), S. Kurek-Kokocińskiej w „Zagadnieniach Informacji Naukowej" (1995 z. 1/2) oraz M. Radwańskiej („Roczniki Biblioteczne" 1996 z. 1/2). Przyniosły one jej autorom i redaktorowi wiele korzyści, chociaż nie wszystkie uwagi krytyczne były uzasadnione. Replikowaliśmy wyłącznie na recenzję B.E. Łaszewskiej („Biblioteka w Szkole" 1995 nr 9), choć należało niewątpliwie polemizować również z pozostałymi recenzjami. Ponadto napłynęły uwagi krytyczne z niektórych ośrodków akademickich bibliotekoznawstwa.
Przykro to powiedzieć, ale ogólnie można było odnieść wrażenie, iż oceniający Bibliotekarstwo w formie recenzji czy pisemnych uwag nie zawsze zachowali rzeczowość i obiektywizm. Wywody robiły czasem wrażenie, że analiza tekstu książki dostosowywana jest za wszelką cenę do tezy, iż publikacja „nie jest tym, na co czekaliśmy" , że jest po prostu niedobra, bo pisali ją „nie ci, którzy ją pisać powinni". Ktoś uznał, że winna ona powstać w stolicy; ktoś inny znów, że w większym ośrodku bibliotekarskim niż śląski. Pewna osoba groziła, że ona dopiero napisze, co o książce myśli. Nie napisała jednak nic...
10
Przykro to powiedzieć, ale ogólnie można było odnieść wrażenie, iż oceniający Bibliotekarstwo w formie recenzji czy pisemnych uwag nie zawsze zachowali rzeczowość i obiektywizm. Wywody robiły czasem wrażenie, że analiza tekstu książki dostosowywana jest za wszelką cenę do tezy, iż publikacja „nie jest tym, na co czekaliśmy", że jest po prostu niedobra, bo pisali ją „nie ci, którzy ją pisać powinni". Ktoś uznał, że winna ona powstać w stolicy; ktoś inny znów, że w większym ośrodku bibliotekarskim niż śląski. Pewna osoba groziła, że ona dopiero napisze, co o książce myśli. Nie napisała jednak nic...
Nie przeceniam bynajmniej tej publikacji, z pewnością jest w Polsce wiele osób wiedzących od autorów więcej w poszczególnych specjalnościach bibliotekarskich. Sądzę jednak, że nie kwapią się one do udziału w tak niewdzięcznym procederze, jakim jest przygotowywanie tego typu książki. Bibliotekarza skazałaby ona na lata uciążliwej pracy, dla nauczyciela akademickiego w zakresie bibliotekoznawstwa oznacza rezygnację na dłuższy czas z badań naukowych, które w uczelni jedynie się liczą, gdy chodzi o sprawy kariery i awansu. Muszę wszak przyznać, że wyraźne nutki zawiści, jakie tu i ówdzie odczuliśmy, bo ukryć się nie dały, były dla nas niemiłe. Nie tylko dlatego, że dotknęły nas osobiście: mieliśmy jeszcze raz możność przekonać się, iż odrzucenie propozycji dalszego dyskutowania w polskim bibliotekarstwie nad problemami etyki zawodowej nie było bynajmniej przypadkiem.
Do drugiego wydania postarano się wprowadzić przynajmniej najistotniejsze tematy, których poprzednio zabrakło. Wyodrębniono —jako osobny, nowy rozdział — „Czytelnictwo i jego badania". Do tego doszło dziewięć dalszych: „Rodzaje bibliotek i ich charakterystyczne zadania"; „Katalogi komputerowe"; „Zbiory specjalne w bibliotekach"; „Zautomatyzowane systemy informacji bibliograficznej"; „Języki informacyjno-wyszukiwawcze w systemach zautomatyzowanych"; „Sieci informatyczne w działalności bibliotek"; „Środki techniczne w zautomatyzowanych procesach informacji"; „Elektroniczne dostarczanie tekstów"; „Edytorstwo elektroniczne".
Nie jest to, oczywiście, i teraz — choć ujęty w 32 rozdziały — pełny zakres tematyczny, odpowiadający pojęciu szerokiej wiedzy o współczesnej bibliotece i jej działaniu. Realizacji takiego zadania mógłby obecnie sprostać powołany specjalnie w tym celu, odpowiednio finansowany i związany z przygotowaną do tego instytucją naukowo-zawodową, zespół specjalistów — bibliotekoznawców i bibliotekarzy.
Zakończenie książki stanowi, jak i w pierwszym wydaniu, bibliografia piśmiennictwa fachowego w układzie odpowiadającym strukturze pracy. Została ona pomyślana jako pomoc w pogłębieniu wiedzy zawodowej w jej różnych kierunkach i aspektach. Rozdziały Bibliotekarstwa należy traktować jako wprowadzenie i zachętę do dalszej lektury. Indeksy — nazwisk cytowanych w tekście i przedmiotowy — powinny uławić orientację i odnalezienie potrzebnych wiadomości.
Zbigniew Żmigrodzki
ROZDZIAŁ
BIBLIOTEKI, BIBLIOTEKARSTWO, BIBLIOTEKOZNAWSTWO
Starożytni Egipcjanie nazywali miejsce przechowywania zbioru zwojów papirusowych domem papirusów. Grecy natomiast pomieszczenie to określali jako składnicę książek, czyli bibliotekę od „biblion = książka i „theke" — składnica, magazyn. Nazwa ta przeszła do wielu języków współczesnych1. Niektóre narody, będące pod wpływem języka łacińskiego, na określenie biblioteki przyjęły nazwę łacińską „li-brarium" = miejsce przechowywania książek2.
Znaczenie wyrazu „biblioteka" uległo w ciągu wieków różnym przemianom bądź rozszerzało swój zakres. Współcześnie pojęciu temu odpowiada zazwyczaj kilka znaczeń:
1) specjalna szafa (mebel) do przechowywania księgozbioru;
2) pojedynczy lokal, kompleks pomieszczeń lub specjalny budynek służący temu samemu celowi;
3) księgozbiór gromadzony i przechowywany przez osobę fizyczną lub prawną;
4) zbiór programów komputerowych dla danego typu komputera, np. biblioteka IBM PC, Atari, Commodore itp.;
5) instytucja, organizacja lub zakład publiczny, który zajmuje się gromadzeniem i przechowywaniem książek, czasopism oraz innych materiałów bibliotecznych3;
6) seria wydawnicza, obejmująca w jednolitej wspólnej formie zewnętrznej (szacie graficznej, oprawie itp.) dzieła literackie, naukowe bądź publicystyczne o pokrewnej tematyce czy podobnym przeznaczeniu4.
W każdej grupie społecznej, która przyswoiła sobie naukę pisania i czytania, powstawały i powstają biblioteki w jakiś sposób zorganizowane; dlatego najpełniejsza i najbogatsza w znaczenie jest definicja wyróżniająca cechy organizacyjne i funkcjonalne biblioteki. Biblioteka jest więc instytucją społeczną, która gromadzi, opracowuje, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych swoich i obcych.
Np. niem. die Bibliothek; ros., bułg. biblioteka; rum., hiszp. biblioteka; franc. biblio-theque.
Np. ang. library.
^ Dla uproszczenia wszystko to, co gromadzi biblioteka, zwykło się współcześnie nazywać materiałami bibliotecznymi albo zbiorem dokumentów.
4 Np. Biblioteka Narodowa, Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej, Biblioteka Wiedzy Współczesnej — Omega, Biblioteka Myśli Współczesnej.
13
W każdej bibliotece zawarta jest treść wielu myśli i działań ludzkich, czyli wiadomości (informacji) o ludziach i ich działaniach (informacji społecznych), zawartych z kolei w poszczególnych książkach, czasopismach i innych materiałach; dlatego nazywa się bibliotekę magazynem magazynów informacji bądź — szerzej — magazynem pamięci społecznej. Ze względu zaś na coraz większą rolę bibliotek w porozumiewaniu się ludzi między sobą, czyli w komunikacji społecznej, dość często definiuje się to pojęcie w sposób następujący:
Biblioteka jest to określony i zorganizowany według właściwych sobie zasad system komunikacji społecznej.
Podstawowymi składnikami tego systemu są:
1) przygotowani zawodowo do jego obsługi ludzie,
2) określone materiały biblioteczne,
3) odpowiednio przystosowany lokal (pomieszczenie),
4) racjonalna, służąca systemowi organizacja pracy,
5) użytkownicy systemu — czytelnicy.
Całość wszystkich działań biblioteki jako zorganizowanego systemu komunikacji społecznej nazywa się potocznie bibliotekarstwem, zaś ludzi odpowiednio przygotowanych do realizacji tych działań bibliotekarzami.
Teoretycznymi i praktycznymi problemami działania bibliotek zajmuje się odpowiednia dyscyplina naukowa — bibliotekoznawstwo5. W przeciągu stu lat bibliotekoznawstwo uzyskało rangę przedmiotu nauczania występującego w szkolnictwie średnim i wyższym w wielu krajach świata. Współczesne bibliotekoznawstwo traktuje bibliotekę jako określone centrum kultury, komunikacji społecznej i informacji. Stąd w ogólnym systemie nauk niektóre teorie naukowe traktują bibliotekoznawstwo jako jedną z nauk społecznych, inne jako jedną z nauk kompleksowych (interdyscyplinarnych). Można więc bibliotekoznawstwo uważać za jedną z nauk wchodzących w zakres szeroko pojętej nauki o kulturze, jedną z nauk ogólnej teorii komunikacji społecznej (komunikologii), bądź część bardziej szczegółowej nauki o informacji (informologii).
Bibliotekoznawstwo jest zatem dyscypliną naukową, zajmującą się badaniem biblioteki jako określonego systemu komunikacji społecznej i jego roli w szeroko pojętej kulturze.
Historia bibliotek i praktyka ich działania wykazały, że wszystkie biblioteki jako systemy mają te same podstawowe zadania do spełnienia. Należą do nich przede wszystkim:
1) oddziaływanie na rozwój kulturalny społeczeństwa i kształtowanie jego świadomości społecznej;
2) pomaganie jednostce ludzkiej, każdemu człowiekowi, w jego indywidualnym rozwoju i samorealizacji;
3) pomoc w uczeniu się, w nauczaniu i w wychowaniu;
4) zaspokojenie potrzeb praktycznych i zawodowych wszystkich zawodów;
...
Iwa.4