Socjologiczna klasyfikacja publiczności czytającej Antoniny Kłoskowskiej[1]
Autorka klasyfikacji wyróżniła cztery kategorie czytelników, odpowiadające czterem zasadniczym poziomom literatury beletrystycznej i niebeletrystycznej:
· Poziom elementarny
Ø Beletrystyka – literatura dziecięca i młodzieżowa, lektura z zakresu szkoły podstawowej , powiastki zeszytowe, legendy
Ø Niebeletrystyczny – najpopularniejsze poradniki, sensacja z pogranicza faktu i beletrystyki w typie serii „Tygrysa” i „miniatur.
· Poziom popularny
Ø Beletrystyka – powieść kryminalna i sensacyjna, romans sentymentalny, dawna powieść historyczna i obyczajowa nie włączona do klasyki, powieść awanturnicza
Ø Niebeletrystyczny – popularne relacje z podróży i wspomnienia z II wojny światowej, reportaże informacyjne, biografie i opracowania historyczne
· Poziom klasyczny
Ø Beletrystyka – reprezentuje kanon lektur szkoły średniej: klasyka polska i obca w dziedzinie prozy i poezji, literatura współczesna – poprawna i obdarzona walorami narracyjnymi, lecz nie mająca szans na zajęcie trwałego miejsca w historii literatury, nie uznawana za nowatorską,
Ø Niebeletrystyczny – reportaże problemowe, biografie udokumentowane, publicystyka współczesna, wspomnienia i pamiętniki (bez II wojny światowej), literatura zawodowa (poza lekturą obowiązkową i zalecaną)
· Poziom elitarny
Ø Beletrystyka – literatura awangardowa, główni współczesna i nowatorska niegdyś, lecz nie spopularyzowana na tyle, alby wejść do kanonu lektur akademickich, literatura obca kulturowo, a także literatura nasycona refleksją filozoficzną lub naukową, dramaty, poezja współczesna;
Ø Niebeletrystyczna- eseistyka, monografie literackie i artystyczne, literatura naukowa i teksty filozoficzne.
Klasyfikacja A. Kłoskowskiej opiera się na kilku kryteriach podziału, uwzględnia poziom kultury czytelniczej, wykształcenie i zainteresowania czytelnicze, ukierunkowane w stronę beletrystycznego lub niebeletrystycznego typu literatury.
Wybory czytelnicze - czyli dobór książek i prasy zgodnie z zainteresowaniami i potrzebami czytelniczymi
Preferencje czytelnicze – rodzaje książek stanowiące dominantę wyborów czytelniczych – są wyrazem szczególnych upodobań czytelniczych
A. Kłoskowska wyróżnia cztery typy preferencji czytelników dorosłych:[2]I- elementarny – lektury szkoły podstawowej, książki dla dzieci i młodzieży
II – popularny – masowa produkcja wydawnicza typu rozrywkowego
III – klasyczny – klasyka, przystępna w odbiorze współczesna powieść polska i obca, bibliografie, pamiętniki, reportaże, książka popularnonaukowa
IV- elitarny – pozycje awangardowe, dramaty, poezja, eseje, filozofia
Czytelnik – ten kto czyta czyli bezpośredni odbiorca tekstu pisanego. Słowem tym można określić zarówno osobę, która w danym momencie czyta tekst, jak też kogoś kto w ogóle realizuje procesy lekturowe. Zaś przez sam fakt bycia czytelnikiem człowiek staje się uczestnikiem pewnej formy życia kulturalnego lub intelektualnego, albo bierze udział w procesie komunikacji, realizowanym za pośrednictwem pisma (druku)
Czytelnik w praktyce bibliotecznej – każdy użytkownik biblioteki. Wyróżnia się czytelnika indywidualnego (jednostki) i zbiorowego (skonstruowany termin dla potrzeb metodycznych by określić grupę użytkowników korzystających wspólnie z usług bibliotecznych.
Czytelnik w nauce o literaturze – określany jest mianem odbiorcy określonego dzieła literackiego, czyli jest to osoba, która zapoznała się z treścią danego dzieła.
Czytelnik wirtualny – czyli czytelnik będący teoretycznie „wpisany” w dzieło literackie – do którego dzieło to zostało zaadresowane.
Psychofizyczny proces czytania
Percepcja – postrzeganie, czyli uświadomiona reakcja narządu zmysłu na bodziec zewnętrzny, a więc po prostu sposób reagowania, odbieranie sygnałów ze świata zewnętrznego.
Percepcja – to etap wstępny, w którym potrzebne są pewne warunki fizyczne (fizjologiczne) pozwalające na postrzeganie pisma, przede wszystkim dostatecznie dobry wzrok, sprawnie działający mózg itp.
Percepcja etapy:
Identyfikacja słowa – to zbadanie i zidentyfikowanie jego drukowanych i pisanych symboli, kategoriach wyglądu i brzmienia.
Rozpoznawanie – zidentyfikowanie słowa jako znanego już wcześniej. Powiązanie brzmienia i wyglądu z jego znaczeniem
Zrozumienie – zależy od znaczeń przypisywanych słowom podczas ich identyfikacji i rozpoznania.
Człowiek odbiera z otoczenia bodźce za pośrednictwem zmysłów- analizatorów poprzez komórki nerwowe zwane receptorami.
Aparat wzroku odbiera:
- początkowo – barwy, linie, kąty
- później – litery i ich zespoły
Sygnał wizualny (droga)
1.Odbiór (receptor) - oko
2.Centralny Układ Nerwowy 3. Mózg 4. Płat potyliczny 5. Prawa skroń6. Ośrodek Wernickiego (decyduje o rozkodowaniu mowy i czytaniu ze zrozumieniem) lewa skroń
7. Rozkodowanie
W czytaniu głośnym dodatkowo uczestniczy ośrodek Broca, decyduje o artykulacji mowy (dolna część lewego płata czołowego mózgu)
Oko w procesie czytania:
( Wyróżniamy dwa rodzaje regresji:
- pusty kurs oka –powrót na początek kolejnej linijki
- niezrozumienie tekstu czytanego – co wynika z percepcji – polega na tym, że jeśli czytelnik nie rozumie tekstu to czyta go np. dwa razy.)
( W procesie czytania dąży się do wyeliminowania subwokalizacji. Ćwiczenia umożliwiające przeciwdziałanie są następujące: wkładanie sobie czegoś do ust podczas czytania, czytanie i mówienie w myślach alfabetu lub stukanie rytmu)
Proces fizjologiczny leżący u podstaw czytania badał jeszcze w latach 70. XIX w uczony francuski Emil Javal. Później powtarzani badanie m.in. w Ameryce. Za pomocą pomysłowych procedur obserwowano ruchy gałki ocznej czytającego, m.in. posługiwano się systemem luster, a na gałce ocznej malowano punkt. Pozwalało to obserwować, a nawet fotografować ruchy oka w czasie lektury.
Okazało się, że to co rejestruje subiektywnie czytelnik (zwykle przekonany, że czytanie polega na ciągłym przesuwaniu wzroku wzdłuż liter), jest złudzeniem, ruch gałki ocznej odbywa się skokami. Zwykle nie widzimy pojedynczych liter, ale całe słowa lub ich grupy. Po takim skoku następuje zatrzymanie jakby przeznaczone na opracowanie informacji, wprowadzenie jej do świadomości; takie zatrzymanie nazywane jest fiksacją. Istnieją też ruchy oka wsteczne, cofanie wzroku do przeczytanego już fragmentu, takie ruchy zwrotne są regresjami.
Szybkość czytania zależy od szerokości pola postrzegania między dwiema fiksacjami. Szybkość czytania nie wpływa ujemnie na zrozumienie tekstu.
Poważny problem w czytaniu to wokalizacja- polega na tym, że czytelnik nie przeszedł z etapu głośnego czytania do cichego i w czasie lektury wymawia słowa lub głoski.
Wokalizacja ukryta – czytający rusza tylko nieznacznie wargami, albo jedynie wewnątrz aparatu mowy odbywają się niewielkie ruchy artykulacyjne.
szybkość czytania – mierzy się liczbę słów przeczytanych w ciągu minuty przy min. 70 % zrozumieniu przeczytanego tekstu.
Wzór szybkiego czytania
V=(Qst : Tmin) * K V – szybkość czytania Qst – liczba słów w tekście
T – czas czytania
K – współczynnik rozumienia 0 lub 1
Inny podział:
Przyśpieszenie czytania polega na eliminacji wstecznych ruchów oka i zmniejszenie liczby spoczynków poprzez ćwiczenie zwiększenia pola widzenia kosztem pola peryferyjnego wyeliminowanie wewnętrznej artykulacji.
Czytanie ciche powinno czterokrotnie przewyższać czytanie głośne
Czytanie selektywne – wybór z tekstu informacji, na które się czytelnik wcześniej nastawił. Czyli wyszukiwanie odpowiedzi na pytania.
Technika czytania szybkiego – opiera się na czytaniu selektywnym i polega na zmianie ruchu gałki oka z poziomego na pionowy.
Ruchy migotania – gwałtowne ruchy oczu występujące między kolejnymi przerwami fiksacyjnymi.
Wyróżniamy trzy fazy ruchu:
Fiksacja – przeciętny czas wynosi 172 msFiksacja i identyfikacja wynosi 157 ms
Podczas czytania uruchamiane są dwa mechanizmy:
- myślenie
- widzenie
Przed rozpoczęciem czytania precyzujemy cel czytania np.:
Od postawionych celów zależy wybór techniki czytania !
Czytanie odwirowujące – przebieganie szybko tekstu i zatrzymanie się na słowach kluczach, zdaniach kluczach, frazach, akapitach
Czytanie wybiórcze – to szybkie przejrzenie, przewertowanie książki w celu wyszukania konkretnych informacji, a następnie uważne ich przeczytanie.
Czytanie uważne- czytanie to rozpoczyna się od:
a) wstępnej analizy książki
- tytuł książki, autor
- spis treści
- wstęp, przedmowy
b) zwracania uwagi na:
- fragmenty tekstu pisane inną czcionką
- tabele, schematy, rysunki
- bibliografię
c) dodatkowo orientujemy się w:
- ogólnych założeniach tekstu
- stylu
- języku
- terminologii
- poziomu opracowania tekstu czy jest dla nas przystępny
W tekstach często występują tzw. Sygnały graficzne – pogrubienia słów lub zdań sugerujących istotę zagadnienia
Czytelność tekstu – to sposób przekazywania informacji dla czytelnika w formie maksymalnej skuteczności
Przeszukiwanie – oczy prześlizgują się po tekście, by wyodrębnić poszukiwaną informację przez mózg. Np. sprawdzanie znaczenia słów w słowniku
Przemykanie – zbliżona do techniki przeglądania. Oko przebiega po wybranych częściach materiału w celu uzyskania ogólnego streszczenia - poznania najważniejszej idei. Główny cel to ustalenie struktury, w której będzie można umieszczać szczegóły.
Czytanie selektywne:
Zrozumienie tekstu zależy od:
Warunki wpływające na proces i szybkość czytania:
Oko – pole widzenia:
Obuoczne pole widzenia to nałożenie się pól oka lewego i prawego – obejmuje krąg o średnicy 60 stopni
Perymetria- to badanie widzenia peryferyjnego
Widzenie peryferyjne – 70-80 stopni po każdej stronie
Metody szkolenia szybkiego czytania:
Normalne szybkie czytanie – czytanie pełne przy lekturze niezbyt trudnej z książek popularnonaukowych, czasopism, periodyków.
Etapy pracy z tekstem:
Iwa.4