Racjonalizm- ruch filozoficzny XVIIIw. .racjonalisci przyjmują tylko te spośród elementów wiedzi wierzeń które da się uzasadnić na podst. logicznego myślenia empiryzm- doktryna filozoficzna głosząca że źródłęm ludzkiego poznania są wyłącznie wszystkie bodźce zmysłowe docierające ze świata zewnętrznego sensualizm- pogląd który głosi że wiedza pochodzi tylko od wrażen zmysłowych deizm- pogląd filozof. Który mówi że Bóg istnieje ale jest tylko stwórcą ale w dalsze losy człowieka nie ingerujeTwórcy pierwszej encyklopedii(1751-1766): diderot, Monteskiusz, Rousseou, Wolter USA: powstało z kolonii brytyjskich, jest potęgą bo:mało wojen, surowce naturalne Amerykanie to ludzi uciekający z brytanii, ci którzy chcieli zaistnąć w społeczeństwie, indianie, niewolnicy..niewolnicy:Brytyjczycy w afryce wyłapywali najsilniejszych , ponieważ oni byli uodpornieni na cięzką pracę(niewolnicy), bardzo dużo gineło przy podróży, dziesiątkowały ich choroby, sztorm, głód, po wojnie secesyjnej zostanie zniesione niewolnictwo. Stosunek Anglii do kolonii: dobra baza surowcowa, rynek zbytu na produkty angielskie, prowadzenie rabunkowej polityki podatkowje, akty nawigacyjne, cło bostońska herbatka1773- do Bostonu przybył statek herbaty, a przebrani koloniscie (za indian) atakują ładunek, który zostaje zatopiony Ojcowie założyciele- Jefferson, Franklin, Waszyngton Podział władzy w USA- wł. ustawodawcza: Kongres- Senat- po 2 senatorów z kazdego stanu. Izba reprezentantów- przedstawiciele stanów proporcjonalnie do liczby ludności . Władza wykonawcza Prezydent: głowa państwa, szef rządu, naczelny wódz armii i floty, powołuje ministrów, wybierany na 4 lata na wybor. Powszechnych dwustopniowych
Władza sądownicza: sąd najwyższy- 7 sędziów mianował prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez senat. Znaczenie konstytucji USA(1787)- 1 na świecie(wzór dla innych państw), ideały oświeceniowe, prawa człowieka, władza pochodzi od ludu, zasada trójpodziału władzy, wprowadzenie republiki jako ustroju państwa rewolucja przemysłowa- jest to przejście z pracy manufaktury na produkcje zmechanizowane rewolucja agrarna- wywłaszczenie chłopów z ich ziemi i tworzenie dużych gospodarstw rolnych Anglia spowodowała rewolucje przem. bo- kapitał, posiadała kolonie, rynek kapitałowy( wolny rynek :banki giełdy) mechanizacja (wynalazki0, surowce na swoim terytorium Rewolucja agrarna- tworzenie dużych gospodarstw, nowe techniki uprawy roślin(płodozmian- rotacja uprawy roślin na tym samym polu, raz roślina okopowa raz zboże), mechanizacja, nawozy, nowe rasy zwierząt, ulepszanie roślin Skutki: rozwój, powstają nowe ośrodki przemysłowe (Liverpool), intensywna praca banków angielskich, likwidacja rzemieślników, pojawienie się klasy robotniczej, urbanizacja Francja: szlacha urzędnicza- to szlachta która się czegoś dorobiła i uzyskała nobilitację, Arystokracja i szlachta to często ludzie niewykształceni i biedni tylo z tytułem Stan3: burżuazja, bankowcy rzemieślnicy, ludzie wolnych zawodów (lekarze prawnicy pisarze wykładowcy) Wolnomieszczaństwo: drobne usługi Znaczenie rewolucji francuskiej- wprowadzenie rządów republikańskich, zniesienie przywilejów stanowych, zorganizowanie narodowych sił zbrojnych
1700-1721 wojna północna [bitwa pod Połtawą 1709-klęska Szwecji; pokój w Ystad 1721- Ingria, Karelia, Estonia, Inflanty włączone do Rosji]; 1701 utw Królestwa Pruskiego, Fryderyk I Hohenzollern; 1713 sankcja pragmatyczna Karola VI; 1740-45 wojna o sukcesję austriacką; 1740-42 pierwsza wojna śląska; 1744-45 druga wojna śląska; 1756-63 wojna siedmioletnia; 1762 cud domu brandenburskiego; 1756-63 rywalizacja Anglii i Francji w koloniach; 1773 bostońskie picie herbaty; 4 lipca 1776 deklaracja niepodległości Stanów; 1777 bitwa pod Saratogą – Kościuszko; 1779 bitwa pod Savannah – Kazimierz Pułaski; 1781 bitwa pod Yorktown- Cornwallis; 1783 traktat w Wersalu; 17 wrz 1787 Konstytucja SZ; maj 1789 zwołanie stanów generalnych; 1789 przekształcenie się stanu trzeciego w narodowe zgr ustawodawcze – konstytuanta; 14 lip 1789 zdobycie Bastylii [reformy 4,5 sierpnia]; 26 czer 1789 deklaracja praw człowieka i obywatela; 3 wrz 1791 uchwalenie konstytucji fr; 1790 cywilna konstytucja kleru; paź 1791 powstanie zgr prawodawczego legislatywy; 1792 początek wojny z Austrią, utw konwentu narodowego, ogłoszenie fr republiką (21 wrz); styczeń 1793 ścięcie Ludwika XVI; czer 1793 aresztowanie przywódców Żyrondystów w Konwencie; 1794 ścięcie Jerzego Dantona i jego zwolenników; 14 czer 93 konstytucja Jakobinów – nie weszła w życie; 27 lipiec 94 przewrót 9. thermidora, przejęcie władzy przez burżuazję; wrz 1795 uchwalenie konst.; 9 lis 1799 – zamach stanu 18. brumaire’a przejęcie władzy przez Napoleona
Rewolucja przemysłowa w Anglii w XVIIIw-przejscie od produkcji opartej na pracy manufaktur do pracy maszynowej(użycia nowych technologii) Rewolucja agrarna-wywłaszczenie chłopówz ich ziemi i tworzenie dużych gospodarstw rolnych(płodozmian-zmiana rodzajów upraw,wykorzystywanie nawozów,mechanizacja rolnictwa,modyfikowanie roślin.Zwiększenie kosztów.Geneza rewolucji przemysłowej i agralnej w Anglii:anglia posiadała pieniądze i kolonie,rynek kapitałowy(banki giełdy),wynalazki,latające czółenko rozwój przemysłu włókienniczego. Skutki rewolucji przemysłowej i agralnej:rozwój,nowe ośrodki przemysłowe,np.Liverpool,Manchester,rozwój włókiennictwa na białostocczyźnie,rozwój Londynu,giełda,urbanizacja kraju, tworzenie miast,nowa grupa społeczna-ploretariat,likwidacja zakładów rzemieślniczych.Teoria liberalizmu gospodarczego Adama Smitha-swoboda handlu i uczciwa konkurencja prowadzi do zwiększenia produkcji dóbr a w konsekwencji do bogacenia się całego społeczeństwa,
Francja
Kryzys gospodarczy- powodzie, susze, nieurodzaje, rywalizacja z anglia o kolonie, afery państwowe, bunt stanu trzeciego, utrata większości posiadlosci zamorskich, wzrost zadluzenia panstwa; Stany we francji:-duchowienstwo , szlachta- przywileje podatnicze sadownicze polityczne i honorowe; stan trzeci – chłopi i mieszczanie(bardzo zróżnicowany majątkowo, około 98% społeczeństwa) nie posiadal praw politycznych, placenie podatkow na rzecz państwa, od bardzo wykrztalconych ludzi (bankierzy, lekarze) do plebsu(chłopi); Stany generalne w Wersalu maj 1789r (złożone z przedstawicieli duchowieństwa, szlachty,i podwójnej liczby deputowanych stanu trzeciego)powołane dlatego, bo krol chciał podwyzszyc podatki.Doszło do rozbudzenia niepokojów społecznych ponieważ Ludwik XVI nie zgodził się na obradowanie wszystkich stanów razem i zamknął sale obrad stanu 3. Wtedy Stan 3 przyjał nazwe-Zgromadzenia narodowego .Krol bojac się zamieszek ustapił i wszystkie stany przekształciły się w Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne(Konstytuanta-1789)w celu opracowanie Konstytucji i zmiany ustroju Francji. Opór krola i stanow wyższych przeciwko reformom doprowadzil do wybuchu wielkiej rewolucji francuskiej. Zdobycie bastylii (14 lipiec 1789)- więzienia politycznego. Rewolucjonisci rzadali chleba, wolności reform; mieszczanie tworzyli milicje obywatelskie, odbierali rzady szlachcie. Czas wielkiej trwogi- były to plebejskie wystąpienia. Członkowie konstytuanty przerazili się rozmiarem plebejskiej rewolty i znieśli przywileje feudalne i ustanowili rownosc polityczna obywateli (4 sierpnia). Deklaracja praw człowieka i obywatela – 26 sierpień 1789 – ustanawiala wolność, wlasnosc, rownosc wobec prawa i braterstwo ludzi, obalala ustroj absolutny i wprowadzala trojpodzial władzy.
Stany Zjednoczone:
Świeto dziękczynienia- 21 listopada 1620- upamietnia przybycie do ameryki grupy 41 osadnikow na statku Mayflower, początki kolonizacji ameryki to 1587 ale dopiero zalozenie Jamestown(1607) zaczęło zasiedlanie kontynentu.
Początkowo odkrywcy nie byli zainteresowani terenem gdyz nie było tu Anie korzeni ani kruszcow. Chronili się tu jedynie wygnancy religijni albo rybacy. W XVIIw na wschodnim wybrzeżu powstalo 13 luznych kolonii. Z czasem kolonie na wschodnim wybrzeżu zaczely nabierac wieksza role w gospodarce Wielkiej Brytanii, będąc zapleczem surowcowym ( bawelna, zboze, tyton) i waznym rynkiem zbytu na towary z metropolii i kolonii azjatyckich.
W XVIII Wielka Brytania stala się najwieksza potega morska. Rzad brytyjski sprzyjal przedsięwzięciom które mialy na celu poszukiwanie nowych terenow pod katem przydatności ekonomicznej. w amerykańskich koloniach powstalo nowe społeczeństwo zadajace samodzielności ekonomicznej. Sytuacja zaostrzyla się w 1764 gdy Brytyjczycy wprowadzili surowe przepisy celne i oplate stemplowa od wszelkich aktow urzędowych, przesylek i drukow, co mialo podnieść dochody panstwa. Bostońska Herbatka – zatopienie statkow transportujących herbate przez kolonistow przebranych za Indian.
Deklaracja:
Deklaracja ta pozwolila na swobodna dyskusje na tematy polityczne. Reformy wprowadzone przez zgromadzenie: zniesiono cla wewnętrzne, wprowadzono dziesiętny system miar i wag, nałożono podatki na szlachte i duchowieństwo. Panstwo przejęło ziemie kościelne, a duchowni musieli składać przysiegi wierności rewolucji.
Kluby polityczne w zgromadzeniu narodowym: Lewica (jakobini): demokraci i patrioci-konstytucjonalisci. Demokraci – robespierre, Mirabeau – radykalne reformy społeczne, rowne prawa wyborcze, ustroj republikanski; patrioci – prawa dla ludu ale bez rownych praw wyborczych, likwidacja przywilejow feudalnych, zniesienie niewolnictwa w koloniach.;; Prawica: monachisci i arystokraci; monarchiści – monarchia konstytucyjna na wzor angielski; arystokraci – przeciwni konstytucji i reformom społecznym, silna wladza krolewska, zachowanie przywilejow stanowych. Król zaprzysiągł 3 wrzesnia 1791 r I konstytucje, która czynila z Francji monarchie konstytucyjna. Podział władzy wg. Konstytucji: ustawodawcza: zgromadzenie prawodawcze(legislatywa) wybierane na 2 lata; wladza wykonawcza: krol Francuzow i powolany przez niego rzad; wladza sadownicza: niezależne parlamenty – sady.
Nastąpił podzial w szeregach jakobinow na radykałów i żyrondystów. Pierwsi chcieli dokonac głębokich reform politycznych i społecznych, przekształcić monarchie w republike. Drudzy także chcieli republiki ale nie chcieli obalac monarchii sila. Szczgolnie prawica i krol chcieli doprowadzic do wojny z Austria licząc ze Francja przegra ja i dzieki temu krol odzyska swoja wladze. Po namowach żyrondystow którzy także chcieli tej wojny krol wypowiedział wojne Austrii(20 kwiecień 1792) ale Austrie poparly Prusy i Francja znalazla się w trudnej sytuacji. Spowodowalo to ożywienie nastrojow patriotycznych, lud paryza i innych miast zaczal się zbroic. Legislatywa wydala dekret: Ojczyzna w niebezpieczeństwie. Wkrotce wladze w paryzu przejęła komuna (jakobińscy radykałowie). Legislatywa rozwiązała się i powstał na jej miejsce Konwent Narodowy wybrany w powszechnym glosowaniu. Zebral się w paryzu 21 wrzesnia 1792 i proklamowal obalenie monarchii i powstanie republiki francuskiej. Po wygranej wojnie z Austria jakobini („górale”) doprowadzili do zgilotynowania krola(21 styczeń 1793) w paryzu. To osłabiło pozycje rządzących żyrondystów i wladze przejeli jakobini 2 czerwca 1793 z Robespierre`m na czele.
Po przejeciu władzy rozpoczęli nad pracami nad nowa konstytucja. Pod ich naciskiem konwent opracowal w czerwcu 1793 Konstytucje roku I. Wprowadza ona rzady jednoizbowego pochodzącego z wyborow powszechnych zgromadzenia na kadencje jednoroczna. Zawarto tam prawa do nauki i prawo do zbrojnego oporu wobec władzy, ale idee konstytucji nigdy nie zostaly wprowadzone w Zycie bo zastąpiła je bezwzgledna dyktatura jakobinow. Reformy jakobinow: zniesienie powinności feudalnych, zezwolenie chlopom na kupno ziemi, wprowadzenie cen maksymalnych na żywność, wprowadzono republikanski kalendarz. Przeciw Francji powstala I koalicja (Austria, wielka Brytania, Prusy 1793). Organizowano zamachy na jakobinow (Marat). Przeciwnikow rządzących scinano na gilotynach, pochłonęło to dziesiątki tysięcy ofiar. Przeciwnicy tego porządku zawiązali spisek (27 lipca 1794) i aresztowali Robespierre`a i jego współpracowników i nastepnego dnia ich zgilotynowano. Wladze przejeli termidorianie, zamierzali uspokoic kraj i zakończyć wojne z I koalicja. Kraj był w bardzo trudnej sytuacji, naprawic to miala nowa konstytucja uchwalona 22 sierpnia 1795, która oddala wladze w rece dyrektoriatu. Nie był on jednak w stanie opanowac sytuacji. Podzial władzy wg. Konstytucji z 22 sierpnia: wladza ustawodawcza: parlament: rada pięciuset i rada starszych; wladza wykonawcza: pięcioosobowy dyrektoriat.
Oświecenie- polegało na posługiwaniu się własnym rozumem, Deizm- wierzą że Bóg stworzył świat, jednak nie ingeruje później. Ateizm- negowanie istnienia Boga. John Locke(liberalizm)- tolerancja i poszanowanie prawa do wolności i własności, podważenie sensu istnienia państwa absolutnego. Monteskiusz-zasada trójpodziału i równowagi władzy- ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej- uznając republikę za idealną formę rządów, odrzucenie samowoli i bezprawia, uznał prawo człowieka do wolności. Jan Jacques Rousseau(sentymentalizm)- wyższość serca nad rozumem; wszelka władza pochodzi od ludu i opiera się na zasadzie umowy społecznej, która reguluje stosunki społeczne; równość wszystkich wobec prawa. Anglia, Francja- najważniejsze miasta oświecenia. Ideał człowieka oświecenia- zawodowy uczony, wybitny badacz przyrody i historii, znakomity artysta, malarz bądź architekt. SZTUKA-rokoko- jasne kolory, unikano wielkich salonów i monumentalnych pałaców, zastępowano je przytulnymi gabinetami i buduarami; stosowano delikatne ornamenty; częstymi motywami były kwiaty, muszle, egzotyczne ptaki. Malarstwo- zazwyczaj malowano sceny rodzajowe, nawiązywano do natury, lekkość, wyrafinowanie. Najsławniejsi malarze: Antonie Watteau, Jacques Baucher, Jean-Honore Fragonard. Odkrycia: Evangelista Torricelli-barometr(1643), Blaise Pascal- rachunek prawdopodobieństwa, prawa hydrodynamiki(przed1662), Robert Newcomen-przemysowa maszyna parowa(1712), Issac Newton-prawa grawitacji(przed 1727), Beniamin Franklin-elektryczność, piorunochron(1752), Karol Linneusz- systematyka roślin(1753), James Harrison-chronometr(1767), bracia Montgolfier- balon na ogrzane powietrze(1783)
Tsuyka