Wykład 1-Osteologia.doc

OSTEOLOGIA

• JEST TO NAUKA O KOŚCIACH, STAWACH I WIĘZADŁACH

BUDOWA KOŚCI

• Kość (os) składa się:

   a) tkanki kostnej nadającej kształt kości

   b) szpiku kostnego zawartego wewnątrz kości

-          Tkanka kostna składa się:

   a) istoty zbitej, która tworzy zewnętrzną warstwę kości. Jest ona twarda i ma lity wygląd

   b) istoty gąbczastej, która tworzy wewnętrzną część kości o utkaniu beleczkowatym

• Powierzchnia zewnętrzna kości pokryta jest bogato unaczynioną i unerwioną błoną włóknistą zwaną okostną

KSZTAŁT KOŚCI

• Kości długie – mają długość większą od szerokości i grubości, składają się z trzonu, końca bliższego i dalszego

   Oba końce oddzielone są od trzonu warstwą chrząstki tzw. chrząstką nasadową.

    Wewnątrz trzonu znajduje się jama szpikowa, która powstaje w toku rozwoju kości, na skutek zaniku istoty gąbczastej, spowodowanej przez komórki kościogubne (osteoklasty).

    W jamie szpikowej znajduje się szpik żółty, który nie pełni funkcji krwiotwórczej 

• Kości krótkie - posiadają prawie równe wszystkie wymiary. Przykładem są kości nadgarstka
• Kości płaskie – są to kości, w których najmniejszym wymiarem jest grubość. W kościach tych przez całe życie utrzymuje się szpik czerwony, który pełni funkcje krwiotwórcze. Przykładem są kości sklepienia czaszki, mostek
• Kości pneumatyczne – zawierają przestrzenie wypełnione powietrzem i wysłane błoną śluzową. Zgrupowane są wokół jamy nosowej.Przykładem jest kość sitowa, szczęka.
• Kości różnokształtne – mają postać nieregularnych brył. Przykładem są kręgi.

WZROST KOŚCI

• Na długość - odbywa się od strony chrząstki nasadowej. Gdy chrząstki nasadowe ulegną skostnieniu, kość przestaje rosnąć. Wzrost kości na długość odbywa się do 20 roku życia.
• Wzrost zależny jest od trzech hormonów

    - hormonu wzrostu – somatotropina (STH) wytwarzane przez

      przedni płat przysadki mózgowej

    - tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) – hormonów tarczycy

    - hormonów płciowych

     Hormon wzrostowy i hormony tarczycy pobudzają wzrost a

     hormony wzrostu hamują

• Na grubość – odbywa się przez przywarstwianie kości od okostnej, w której znajdują się komórki kościotwórcze (osteoblasty). Równocześnie z przyrastaniem tkanki kostnej od strony zewnętrznej, wewnątrz kości odbywa się proces niszczenia tkanki kostnej przez komórki kościogubne (osteoklasty) prowadzący do wytworzenia jamy szpikowej. Grubość kości jest uwarunkowana genetycznie.

CZYNNOŚĆ KOŚCI

• Budują szkielet, który:

   a) pełni funkcję podporową /dźwiga ciężar ciała/

   b) jest biernym narządem ruchu

   c) stanowi miejsce przyczepu mięśni, więzadeł oraz powięzi otaczających narządy

   d) ochrania narządy wewnętrzne

• Zawierają szpik kostny, który posiada zdolność wytwarzania upostaciowanych składników krwi /hematopoeza/
• Są magazynem związków mineralnych, głównie Ca i P
• Stanowi zapas energii, którym są komórki tłuszczowe, znajdujące się w szpiku kostnym żółtym

PODZIAŁ KOŚCA

• KRĘGOSŁUP – COLUMNA VERTEBRALIS
• KLATKA PIERSIOWA – THORAX
• CZASZKA – CRANIUM
• KOŃCZYNA GÓRNA – MEMBRUM SUPERIUS
• KOŃCZYNA DOLNA – MEMBRUM INFERIUS

BUDOWA KRĘGOSŁUPA

• Składa się z 33 lub 34 kręgów ułożonych jeden na drugim.
• Wyróżniamy:

    a) kręgi szyjne /7/ - vertebra cervicalis

    b) kręgi piersiowe /12/ - vertebra thoracica

    c) kręgi lędźwiowe /5/ - vertebra lumbalis

    d) kręgi krzyżowe /5/ - vertebra sacralis, które zrastają się

        i tworzą kość krzyżową – os sacrum

    e) kręgi guziczne /4-5/ - vertebra coccygea, które u

        człowieka znajdują się w stanie szczątkowym i zrastają

        się i tworzą kość guziczną – os coccygis     

BUDOWA KRĘGU

• Wyróżniamy:

    a) trzon skierowany do przodu

    b) łuk skierowany do tyłu, na którym znajdują się wyrostki:

    - wyrostek kolczysty /1/ – skierowany ku tułowi

    - wyrostki poprzeczne /2/ - skierowane bocznie

    - wyrostki stawowe górne /2/-

    skierowane ku górze

    - wyrostki stawowe dolne /2/-

    skierowane ku dołowi

• otwór kręgowy – znajduje się między trzonem a łukiem

    (z otworów kręgowych wszystkich kręgów powstaje kanał kręgowy)

• wcięcie kręgowe górne  /płytsze/ i wcięcie kręgowe dolne /głębsze/ - jest to przewężone miejsce odejścia łuku kręgu od trzonu (wcięcia dwu sąsiadujących ze sobą kręgów oraz krążek międzykręgowy tworzą otwór międzykręgowy)

  KRĘGI SZYJNE –V. CERVICALIS

• Cechy charakterystyczne:

    - wyrostek kolczysty
jest krótki rozdwojony
na końcu

    - wyrostek poprzeczny składa się z dwóch
listewek kostnych zrastających się na
końcach i obejmujących otwór wyrostka poprzecznego

KRĘG SZCZYTOWY - ATLAS

• Posiada:

   - łuk przedni zamiast trzonu (na wewnętrznej jego powierzchni występuje dołek zębowy

   - guzek tylny – zamiast wyrostka kolczystego

   - dołki stawowe górne
i dolne zamiast wyrostków stawowych

KRĘG OBROTOWY - AXIS

• Posiada:

   - ząb – który wyrasta
z górnej powierzchni trzonu i na którym znajdują się powierzchnie stawowe

   - powierzchnie stawowe górne – zamiast wyrostków stawowych górnych

KRĘGI PIERSIOWE -  VERTEBRA THORACICA

• Cechy charakterystyczne:

    - dołki żebrowe górne i dolne -  występujące na bocznych powierzchniach trzonu

   - dołki żebrowe wyrostka poprzecznego – występujące na wyrostkach poprzecznych

    - długie wyrostki kolczyste dachówkowato zachodzące na siebie

KRĘGI LĘDŹWIOWE – V. LUMBALIS

• Cechy charakterystyczne:

    - powierzchnia górna i dolna trzonu o kształcie nerkowatym

    - posiadają wyrostki żebrowe (w miejscu wyrostka poprzecznego)

   - wyrostki stawowe ustawione są pionowo, powierzchnia stawowa wyrostków górnych skierowana jest przyśrodkowo a dolnych bocznie

KOŚĆ KRZYŻOWA - OS SACRUM

• Wyróżniamy:

    - podstawa zwrócona do góry 

    -  wierzchołek skierowany ku dołowi

    - powierzchnię miedniczną

    - powierzchnię grzbietową

    - otwory krzyżowe -  przez które przechodzą nerwy rdzeniowe

   - części boczne - na których znajdują się powierzchnie uchowate, służące do połączenia stawowego

  - kanał krzyżowy

   KOŚCI  KLATKI  PIERSIOWEJ

• MOSTEK – STERNUM

• ŻEBRA - COSTAE

• KRĘGI PIERSIOWE /12/

MOSTEK - STERNUM

• Składa się:

    - rękojeści

    - trzonu

    - wyrostka mieczykowatego

    - wcięcia żebrowe /służące do połączeń z żebrami/

• W miejscu połączenia rękojeści i trzonu znajduje się kąt mostka,do którego przyczepia się II żebro
• Jest miejscem punkcji w celu uzyskania szpiku kostnego

ŻEBRA - COSTAE

• Wyróżniamy 12 par żeber
• Żebra dzieli się na:

   - prawdziwe – VII górnych par łączące się bezpośrednio z mostkiem

   - rzekome – (VIII, IX, X) łączące się z mostkiem za pośrednictwem chrząstki VII żebra wytwarzając łuk żebrowy 

   - wolne – (XI, XII) nie łączące się z mostkiem

• Żebro dzieli się na:

   - część tylną zwaną kością żebrową

   - część przednią – chrząstkę żebrową,
która łączy się z mostkiem

ŻEBRO - COSTA

• Wyróżniamy:

    - koniec mostkowy – przedni

    - trzon – płaski, tworzy kąt żebra – na brzegu dolnym jest bruzda żebra przeznaczona dla naczyń i nerwu międzyżebrowych

   - koniec kręgosłupowy – tylny, na którym znajduje się głowa, szyjka i guzek żebra /na głowie i guzku znajdują się pow. stawowe do połączenia z k.piersiowymi/

KOŃCZYNA GÓRNA – MEMBRUM SUPERIUS

• Dzieli się na:

    1. Obręcz kończyny górnej

    2. Kończyna górna wolna

        a) ramię - brachium

        b) przedramię –

            antebrachium

        c) ręka – manus

             - nadgarstek –

               carpus

             - śródręcze –

                metacarpus

             - palce – digiti

OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ

• Do kości obręczy zaliczmy:

   1. OBOJCZYK – CLAVICULA

   2. ŁOPATKA - SCAPULA

OBOJCZYK - CLAVICULA

• Jest kością długą, esowato wygiętą
• Wyróżnia się w nim:

    - koniec mostkowy pokryty powierzchnią stawową

    - koniec barkowy pokryty powierzchnią stawową

    - trzon

• Obojczyk łączy rękojeść mostka z wyrostkiem barkowym łopatki

  ŁOPATKA - SCAPULA

• Posiada:

- powierzchnia żebrowa – wklęsła i przylega do ścian klatki piersiowej

- powierzchnia grzbietowa – wypukła, na której znajduje się grzebień łopatki, który przechodzi w wyrostek barkowy /do połączenia z obojczykiem/

  - wydrążenie stawowe, pokryte powierzchnią stanowiące panewkę  służącą do połączenia z głową kości ramiennej

RAMIĘ - BRACHIUM

• W skład ramienia wchodzi jedna kość:

• KOŚĆ RAMIENNA- HUMERUS

KOŚĆ RAMIENNA - HUMERUS

• Posiada:

  - koniec bliższy, na którym znajduje się głowa /pokryta powierzchnią stawową/ łącząca się z wydrążeniem stawowym łopatki.

  - szyjka chirurgiczna – część kości na pograniczu końca bliższego i trzonu /jest to najczęstsze miejsce złamań kości/

  - trzon

KOŚĆ RAMIENNA

• Koniec dalszy nosi nazwę -kłykcia kości ramiennej, na którym znajduje się:

- główka – łącząca się z kością promieniową

- bloczek – łączący się z kością łokciową

- dół wyrostka łokciowego – znajdujący się na powierzchni tylnej kości ponad bloczkiem, do którego wchodzi wyrostek łokciowy kości łokciowej

PRZEDRAMIĘ - ANTEBRACHIUM

• Do kości przedramienia zaliczmy:

• KOŚĆ PROMIENIOWA – RADIUS

• KOŚĆ ŁOKCIOWA - ULNA

KOŚĆ PROMIENIOWA - RADIUS

• Kość promieniowa leży po stronie kciuka.
• Posiada:

   -koniec bliższy, na którym znajduje się:

  - głowa, na której znajduje się dołek głowy, który łączy się z główką kości ramiennej

  - obwód stawowy głowy – do połączenia z wcięciem promieniowym na kości łokciowej

  - trzon, na którym widoczny jest brzeg międzykostny /służący do przyczepu błony międzykostnej przedramienia

  - koniec dalszy, na którym znajduje się:

  - powierzchnia stawowa nadgarstkowa – do połączenia z kośćmi nadgarstka

  - wcięcie łokciowe – do połączenia z kością łokciową

KOŚC ŁOKCIOWA - ULNA

• Leży po stronie palca V
• Posiada:

  - koniec bliższy, na którym znajduje się:

  - wyrostek łokciowy – łączący się z kością ramienną

  - wcięcie bloczkowe – przeznaczone dla bloczka kości ramiennej

  - wcięcie promieniowe,
z którym łączy się głowa kości promieniowej

  - trzon, na którym znajduje się brzeg międzykostny służący do przyczepu błony międzykostnej

  - koniec dalszy, na którym znajduje się:

  - głowa, na której znajduje się obwód stawowy służący do połączenia z wcięciem łokciowym kości promieniowej

RĘKA - MANUS

• Do kości ręki zaliczamy:

- KOŚCI NADGARSTKA – OSSA CARPI

- KOŚCI ŚRÓDRĘCZA – OSSA METACARPI

- KOŚCI PALCÓW – OSSA DIGITORUM MANUS

KOŚCI  NADGARSTKA

• Jest 8 i są ułożone w dwóch szeregach po 4 w każdym:

   - szereg bliższy – sąsiaduje z kośćmi przedramienia

   - szereg dalszy – sąsiaduje z kośćmi śródręcza

KOŚCI ŚRÓDRĘCZA