UKŁAD KRĄŻENIA
• Do narządów krążenia zaliczmy:
- serce (cor)
- krew (jako narząd płynny)
- naczynia krwionośne
SERCE - COR
• Jest centralnym narządem układu krążenia i działa na zasadzie pompy ssąco-tłoczącej
• W sercu następują cykliczne skurcze i rozkurcze poszczególnych jego jam
• Skurcz wypełnionych krwią przedsionków wtłacza krew do komór, z kolei ich skurcz pompuje krew do dużych naczyń krwionośnych i nimi rozprowadza ją po całym ciele
POŁOŻENIE SERCA
• Leży w klatce piersiowej w śródpiersiu środkowym
• Podstawa skierowana jest ku górze i do tyłu oraz w stronę prawą
• Koniuszek skierowany jest
do dołu i przodu oraz w stronę lewą
• Podstawa serca utworzona jest przez przedsionki.
• Korona serca utworzona przez tętnice wychodzące z serca i żyły wchodzące do serca
• Koniuszek serca należący do lewej komory styka się z przednią ścianą klatki piersiowej
BUDOWA ZEWNĘTRZNA SERCA
• Powierzchnia mostkowo-żebrowa leżąca z przodu
• Powierzchnia przeponowa – tylno-dolna
• Bruzda wieńcowa – między przedsionkami a komorami
• Bruzda międzykomorowa przednia - między komorą prawą a lewą z przodu
• Bruzda międzykomorowa tylna – między komorą prawą a lewą z tyłu
JAMY SERCA
• Wyróżniamy cztery jamy serca:
- przedsionek prawy – atrium dextrum
- przedsionek lewy – atrium sinistrum
- komora prawa – ventriculus dexter
- komora lewa – ventriculus sinister
PRZEGRODA SERCA
• Oddziela prawą połowę serca od lewej
• Wyróżniamy:
- przegrodę międzyprzedsionkową – oddziela od siebie oba przedsionki
- przegrodę międzykomorową – oddziela obie komory i składa się z:
a) części mięśniowej
b) części błoniastej
PRZEDSIONEK PRAWY – ATRIUM DEXTRUM
• Budowa:
- na ścianie przedniej znajduje się uszko prawe a w nim znajdują się wyniosłości mięśniowe zwane mięśniami grzebieniastymi
- na ścianie przyśrodkowej znajduje się dół owalny
- na ścianie dolnej znajduje się ujście przedsionkowo-komorowe prawe zamknięte zastawką trójdzielną
• Do przedsionka uchodzą:
- żyła główna górna i dolna - vena cava superior et inferior
- zatoka wieńcowa
KOMORA PRAWA – VENTRICULUS DEXTER
• Na podstawie budowy wewnętrznej rozróżniamy dwie części:
- drogę dopływową od ujścia p-k do wierzchołka komory uformowaną przez liczne beleczki mięśniowe
- drogę odpływową, tzw. stożek tętniczy prowadzącą od wierzchołka do ujścia pnia płucnego - zamknięte zastawką pnia płucnego
• W jamie komory występują mięśnie brodawkowate (3), od których odchodzą struny ścięgniste do płatków zastawki p-k
• Z komory prawej wychodzi pień płucny – truncus pulmonalis
PRZEDSIONEK LEWY – ATRIUM SINISTRUM
• Do przedsionka na ścianie tylnej uchodzą 4 żyły płucne
- żyła płucna prawa górna i dolna – vena pulmonalis dextra superior et inferior
- żyła płucna lewa górna i dolna – vena pulmonalis sinistra superior et inferior
• Ściana przedsionka jest gładka z wyjątkiem uszka lewego, w którym znajdują się mięśnie grzebieniaste
• Ścianę przyśrodkową stanowi przegroda międzyprzedsionkowa
KOMORA LEWA – VENTRICULUS SINISTER
• W świetle komory wyróżnia się:
-drogę dopływową biegnącą od ujścia p-k do koniuszka serca i uformowaną przez beleczki mięśniowe
- drogę odpływową (stożek tętniczy) prowadzącą od koniuszka do ujścia aorty – zamknięte zastawką aorty
• Występują mięśnie brodawkowate (2), odchodzące od nich struny ścięgniste przyczepiają się do płatków zastawki p-k
• Z lewej komory wychodzi aorta
ZASTAWKI SERCA
• Wyróżniamy cztery zastawki zapewniające stały kierunek przepływu krwi:
- zastawka przedsionkowo-komorowa prawa (trójdzielna) – valva tricuspidalis
- zastawka przedsionkowo-komorowa lewa (dwudzielna lub mitralna) – valva bicuspidalis
- zastawka pnia płucnego – valva trunci pulmonalis
- zastawka aorty – valva aortae
• Zastawki przedsionkowo-komorowe znajdują pomiędzy przedsionkami a komorami i są to zastawki żylne serca
• Zastawki pnia płucnego i aorty leżą w odpowiednich ujściach pnia płucnego lub aorty i są to zastawki tętnicze serca
ZASTAWKI TĘTNICZE SERCA
• Zapobiegają cofaniu się krwi z aorty i pnia płucnego do komór w czasie ich rozkurczu
• Utworzone są z wsierdzia komory i błony wewnętrznej aorty lub pnia płucnego
• Leżą w ujściu aorty (zastawka aorty) i w ujściu pnia płucnego (zastawka pnia płucnego)
• Składają się z trzech płatków półksiężycowatych, które mają kształt kieszonek i podczas rozkurczu komory cofająca się krew wypełnia płatki półksiężycowate i tak je poszerza, że wolne ich brzegi ściśle przylegają siebie i zamykają ujście
ZASTAWKI ŻYLNE SERCA
• Zapobiegają podczas skurczu komór cofaniu się krwi z komór do przedsionków
• Zbudowane są z wsierdzia przedsionków i komór
• Leżą w ujściach przedsionkowo-komorowych; prawym (zastawka trójdzielna), lewym (zastawka dwudzielna)
• Utworzone są z płatków - zastawka trójdzielna z trzech a dwudzielna z dwóch, które wolnymi brzegami otwierają się w stronę komór, do których przyczepiają się struny ścięgniste, które biegną od mięśni brodawkowatych
ŚCIANY SERCA
• Zbudowane są z trzech warstw:
• Nasierdzia - jest blaszką trzewną osierdzia surowiczego i stanowi warstwę zewnętrzną
• Śródsierdzia, które stanowi warstwę środkową i składa się
- mięśnia sercowego
- szkieletu serca
- układu przewodzącego serca
• Wsierdzia – jest to błona surowicza, która pokrywa całkowicie ściany i wszystkie struktury leżące w poszczególnych jamach serca i tworzy zastawki serca stanowiąc warstwę wewnętrzną serca
MIĘSIEŃ SERCOWY - MYOCARDIUM
• Jest podstawowym składnikiem ścian serca, oddzielny dla przedsionków i komór
• Ściany przedsionków jak i przegroda międzyprzedsionkowa są stosunkowo cienkie.
• Ściany komór są grube. Ze względu na wysokie ciśnienie panujące głównie w komorze lewej jej ściana jest prawie dwa razy grubsza od ściany komory prawej
SZKIELET SERCA
• Leży na granicy między mięśniem przedsionków i mięśniem komór
• Stanowi miejsce przyczepu mięśni i zastawek serca oraz całkowicie odgranicza mięsień przedsionków od mięśnia komór
• Do szkieletu serca zaliczamy:
- pierścień włóknisty przedsionkowo-komorowy prawy i lewy (leżące w ujściach przedsionkowo-komorowych)
- pierścień włóknisty aorty i pnia płucnego (leżące odpowiednio w ujściach aorty i pnia płucnego)
- trójkąt włóknisty prawy i lewy
- część błoniasta przegrody międzykomorowej
UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA
• Posiada zdolność wytwarzania i przewodzenia bodźców pobudzających serce do pracy oraz koordynuje prawidłową kolejność skurczu przedsionków i komór
• Składa się:
- węzła zatokowo-przedsionkowego leżącego w prawym przedsionku (w nim powstają bodźce
- węzła przedsionkowo-komorowego, który leży w prawym przedsionku
- pęczka przedsionkowo-komorowego (Hisa) - składa się z pnia, który dzieli się na odnogę prawą i lewą. Odnogi kończą się w mięśniach brodawkowatych lub beleczkach mięśniowych
UNACZYNIENIE SERCA
• Krew odżywczą prowadzą dwie tętnice pochodzące od aorty wstępującej. Są to:
- tętnica wieńcowa prawa i
- tętnica wieńcowa lewa
• Krew żylna ze ścian serca uchodzi do żył własnych serca a te uchodzą do zatoki wieńcowej leżącej w tylnej części bruzdy wieńcowej
• Zatoka wieńcowa uchodzi do prawego przedsionka serca
UNERWIENIE SERCA
• Unerwione jest przez układ autonomiczny
- włókna przywspółczulne doprowadza do serca nerw błędny, który hamuje czynność serca
- włókna współczulne pochodzą od pnia współczulnego, który przyspiesza czynność serca
OSIERDZIE - PERICARDIUM
• Serce leży w worku osierdziowym, którego podstawa zrośnięta jest z przeponą a wierzchołek obejmuje początki wielkich naczyń tętniczych i żylnych
• Składa się z:
- osierdzia włóknistego
- osierdzia surowiczego, w którym wyróżniamy:
a) blaszkę ścienną
b) blaszkę trzewną (nasierdzie)
• Między blaszką ścienną i trzewną osierdzia surowiczego znajduje się jama osierdzia wypełniona płynem osierdziowym
KREW
• Stanowi 7-8% ciężaru ciała (ok. 5l)
• Jest specjalnym rodzajem tkanki łącznej i zawiera elementy komórkowe (morfotyczne) i środowisko płynne – osocze
• Osocze zajmuje 55% jej objętości, krwinki zajmują 45% objętości krwi
• Osocze zawiera: 91% wody, oraz 9% (białka /albuminy, globuliny i fibrynogen/ aminokwasy, tłuszcze, związki nieorganiczne)
• Krew po wypłynięciu z naczynia ulega krzepnięciu i w ostatnim etapie krzepnięcia z fibrynogenu wytwarza się włóknik (fibryna) i tworzy się skrzep hamujący krwawienie
• Osocze pozbawione włóknika nazywa się surowicą krwi
SKŁADNIKI KOMÓRKOWE KRWI
• Dzielą się na trzy duże grupy:
• Krwinki czerwone (erytrocyty), których głównym składnikiem jest hemoglobina – transportuje tlen z płuc do tkanek oraz CO2 z tkanek do płuc
• Krwinki białe (leukocyty) które dzielimy na:
- granulocyty obojętnochłonne, kwasochłonne i zasadochłonne
- limfocyty
- monocyty
• Płytki krwi (trombocyty), biorące udział w hamowaniu krwawienia
• Wytwarzanie składników komórkowych krwi (hematopoeza) odbywa się u ludzi dorosłych w szpiku kostnym czerwonym
Czynność
• Za pośrednictwem krwi następuje:
- dostarczanie tkankom substancji odżywczych, tlenu i wody
- odprowadzenie produktów przemiany materii oraz dwutlenku węgla
- uczestniczenie, poprzez transport...
sysl