dziady-dziady-poema-dziady-czesc-iii.pdf

(594 KB) Pobierz
Ta lektura,
podobnie ak tysiące innych, est dostępna on-line na stronie
wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach pro ektu
Wolne Lektury
przez
fun-
dac ę Nowoczesna Polska.
ADAM MICKIEWICZ
. 
Dziady, część III
Święte pamięci
I
I
I
I
I
I
I
¹
I²
³
I
I
cz i ,
ię i ,
y
za i ść
czy i z ś ad
z ę
y
czy i z
c a i
, a
i,
a d
a y ęcz
a c
a y ,
a y
i
ś ięca
¹Jan Sobolewski — rodem z Białegostoku, po ukończeniu Uniwersytetu Wileńskiego był nauczycielem
w Krożach na Żmudzi. Wyrokiem carskim wcielony w r.  do korpusu inżynierów, w esieni  r. zmarł
w Archangielsku. [przypis redakcy ny]
²Cyprian Daszkiewicz — rodem z Podlasia (ur. ), uczeń szkół białostockich i Uniwersytetu Wileńskiego,
prawnik i historyk, należał do filaretów: skazany na zesłanie do Ros i, przebywał od r.  w Moskwie; tam
zaprzy aźnił się blisko z Mickiewiczem. Zmarł w Moskwie w grudniu  r. [przypis redakcy ny]
³Feliks Kołakowski — rodem z Mozyrza, studiował filologię w Uniwersytecie Wileńskim, należał do fila-
retów, a zda e się, i do filomatów. Obdarzony talentem poetyckim i lubiany przez kolegów. Zesłany do Ros i,
oddał się studiom orientalistycznym w Kazaniu; zmarł w Petersburgu  r. [przypis redakcy ny]
[PRZEDMOWA]
Polska od pół wieku przedstawia widok z edne strony tak ciągłego, niezmordowanego
i niezbłaganego okrucieństwa tyranów, z drugie tak nieograniczonego poświęcenia się
ludu i tak uporczywe wytrwałości, akich nie było przykładu od czasu prześladowania
chrześcijaństwa. Zda e się, że królowie ma ą przeczucie Herodowe o z awieniu się nowego
światła na ziemi i o bliskim swoim upadku, a lud coraz mocnie wierzy w swo e odrodzenie
się i zmartwychwstanie.
Dzie e męczeńskie Polski obe mu ą wiele pokoleń i niezliczone mnóstwo ofiar; krwa-
we sceny toczą się po wszystkich stronach ziemi nasze i po obcych kra ach. — Poema,
które dziś ogłaszamy, zawiera kilka drobnych rysów tego ogromnego obrazu, kilka wy-
padków z czasu prześladowania podniesionego przez Imperatora Aleksandra.
Około roku  polityka Imperatora Aleksandra, przeciwna wszelkie wolności, za-
częła się wy aśniać, gruntować i pewny brać kierunek. W ten czas podniesiono na cały
ród polski prześladowanie powszechne, które coraz stawało się gwałtownie sze i krwaw-
sze. Wystąpił na scenę pamiętny w naszych dzie ach senator Nowosilcow. On pierwszy
instynktową i zwierzęcą nienawiść rządu rosy skiego ku Polakom wyrozumował ak zba-
wienną i polityczną, wziął ą za podstawę swoich działań, a za cel położył zniszczenie
polskie narodowości. W ten czas całą przestrzeń ziemi od Prosny aż do Dniepru i od
Galic i do Bałtyckiego morza zamknięto i urządzono ako ogromne więzienie. Całą ad-
ministrac ą nakręcono ako edną wielką Polaków torturę, które koło obracali carewicz
Konstanty i senator Nowosilcow.
Systematyczny Nowosilcow wziął naprzód na męki dzieci i młodzież, aby nadzie-
e przyszłych pokoleń w zarodzie samym wytępić. Założył główną kwaterę katowstwa
w Wilnie, w stolicy naukowe prowinc i litewsko-ruskich. Były wówczas między mło-
dzieżą uniwersytetu różne towarzystwa literackie, ma ące na celu utrzymanie ęzyka i na-
rodowości polskie , Kongresem Wiedeńskim i przywile ami Imperatora zostawione Po-
lakom. Towarzystwa te, widząc wzmaga ące się pode rzenia rządu, rozwiązały się wprzód
eszcze, nim ukaz zabronił ich bytu. Ale Nowosilcow, chociaż w rok po rozwiązaniu się
towarzystw przybył do Wilna, udał przed Imperatorem, że e znalazł działa ące; ich li-
terackie zatrudnienia wystawił ako wyraźny bunt przeciwko rządowi, uwięził kilkaset
młodzieży i ustanowił pod swoim wpływem trybunały wo enne na sądzenie studentów.
W ta emne procedurze rosy skie oskarżeni nie ma ą sposobu bronienia się, bo często
nie wiedzą, o co ich powołano: bez zeznania nawet komis a według woli swo e edne
przy mu e i w raporcie umieszcza, drugie uchyla. Nowosilcow, z władzą nieograniczoną
od carewicza Konstantego zesłany, był oskarżycielem, sędzią i katem.
Skasował kilka szkół w Litwie, z nakazem, aby młodzież do nich uczęszcza ącą uwa-
żano za cywilnie umarłą, aby e do żadnych posług obywatelskich, na żadne urzędy nie
przy mowano i aby e nie dozwolono ani w publicznych, ani w prywatnych zakładach
kończyć nauk. Taki ukaz, zabrania ący uczyć się, nie ma przykładu w dzie ach i est ory-
ginalnym rosy skim wymysłem. Obok zamknienia szkół, skazano kilkudziesięciu studen-
tów do min⁴ sybirskich, do taczek, do garnizonów az atyckich. W liczbie ich byli ma-
łoletni, należący do znakomitych rodzin litewskich. Dwudziestu kilku, uż nauczycieli,
uż uczniów uniwersytetu, wysłano na wieczne wygnanie w głąb Ros i ako pode rzanych
o polską narodowość. Z tylu wygnańców ednemu tylko dotąd udało się wydobyć się
z Ros i⁵.
Wszyscy pisarze, którzy uczynili wzmiankę o prześladowaniu ówczesnym Litwy, zga-
dza ą się na to, że w sprawie uczniów wileńskich było coś mistycznego i ta emniczego⁶.
Charakter mistyczny, łagodny, ale niezachwiany Tomasza Zana, naczelnika młodzieży,
religijna rezygnac a, braterska zgoda i miłość młodych więźniów, kara boża, sięga ąca
widomie prześladowców, zostawiły głębokie wrażenie na umyśle tych, którzy byli świad-
kami lub uczestnikami zdarzeń; a opisane zda ą się przenosić czytelników w czasy dawne,
⁴
i a
— kopalnia. [przypis edytorski]
⁵
d
y
— mianowicie samemu Mickiewiczowi. [przypis redakcy ny]
⁶Obacz dzieło Leonarda Chodźki:
a a d a
a ci
d
. Małe pisemko drukowane
w czasie rewoluc i w Warszawie pod tytułem
ic
i i
, tudzież biografia Tomasza Zana w dykc o-
narzach biograficznych i w dziele Józefa Straszewicza
ai
ai
. [przypis autorski]
Naród, Więzienie, Władza
Sąd
Kara, Szkoła, Uczeń
 
Dziady, część III
czasy wiary i cudów.
Kto zna dobrze ówczesne wypadki, da świadectwo autorowi, że sceny historyczne
i charaktery osób działa ących skryślił sumiennie, nic nie doda ąc i nigdzie nie przesa-
dza ąc. I po cóż by miał dodawać albo przesadzać; czy dla ożywienia w sercu rodaków
nienawiści ku wrogom? czy dla obudzenia litości w Europie? — Czymże są wszystkie
ówczesne okrucieństwa w porównaniu tego, co naród polski teraz cierpi⁷ i na co Europa
teraz obo ętnie patrzy! Autor chciał tylko zachować narodowi wierną pamiątkę z historii
litewskie lat kilkunastu: nie potrzebował ohydzać rodakom wrogów, których zna ą od
wieków; a do litościwych narodów europe skich, które płakały nad Polską ak niedołęż-
ne niewiasty Jeruzalemu nad Chrystusem, naród nasz przemawiać tylko będzie słowami
Zbawiciela: «Córki Jerozolimskie, nie płaczcie nade mną, ale nad samymi sobą».
⁷
az
— czyli po upadku powstania listopadowego. [przypis redakcy ny]
 
Dziady, część III
LITWA

i i
zi i a
zy icy
a
c a ię ia
i ,
az
z
azy ia
,
z
i y
a ię
z ci ię
a icz ać ęd
i, a
i
a ęd
yda ać d i
c
ady i
a
icac
ic
Id
a
id
ę i ci
i a ś iad c
i i
a
I ę i ci
ę i za i
i a iści
zy ic d a i i ia
y
aa d
ca,
 
a y a
i ś i
syn marnotrawny, matka,
anioł, opieka
 
Niedobre, nieczułe dziecię!
Ziemskie matki twe zasługi,
Prośby e na tamtym świecie
Strzegły długo wiek twó młody
Od pokusy i przygody:
Jako róża, anioł sadów,
We dnie kwitnie, w noc e wonie
Bronią senne dziecka skronie
Od zarazy i owadów.
Nieraz a na prośbę matki
I za pozwoleniem bożem
Zstępowałem do twe chatki,
Cichy, w ciche nocy cieniu:
Zstępowałem na promieniu
I stawałem nad twym łożem.
Gdy cię noc ukołysała,
Ja nad marzeniem namiętnym
Stałem ak lilija biała,
Schylona nad źródłem mętnym.
Nieraz dusza mnie twa zbrzydła,
Alem w złych myśli nacisku
Szukał dobre , ak w mrowisku
Szuka ą ziarnek kadzidła.
Ledwie dobra myśl zaświeci,
Brałem duszę twą za rękę,
Wiodłem w kra , gdzie wieczność świeci,
I śpiewałem e piosenkę,
Którą rzadko ziemskie dzieci
Słyszą, rzadko i w uśpieniu,
A zapomną w odecknieniu.
Jam ci przyszłe szczęście głosił,
 
Dziady, część III
Kwiaty
Sen, Zaświaty, Dusza
Śpiew, Ra
Bunt, Grzech

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin