METODA ŚRODOWISKOWA
Idea przewodnia metody: (community organization)
Wg. Heleny Radlińskiej metoda środowiskowa jest sposobem ulepszania środowiska lokalnego(wsi, osiedla mieszkaniowego) przez zjednoczenie wysiłków wszystkich działających na danym terenie organizacji społecznych, samorządowych i państwowych.
Do tych prac jednoczą się ludzie różnych zawodów, poprzedza je badanie danego środowiska(lustracja społeczna wg. Kamińskiego)
Rola osób zaangażowanych w ulepszenie środowiska polega głównie na zaktywizowaniu społeczności lokalnej. W kierunku dokonywania zmian we własnym środowisku , ma być poprzedzona diagnozą potrzeb społeczności. Wnioski płynące z diagnozy służyć mają lokalnej polityce socjalnej jak i polityce państwa(generalnie).
Wg. Haliny Radlińskiej
„Na każdego z nas oddziaływuje środowisko społeczne naszego życia, czyli warunki i okoliczności, ludzie i rzeczy, widzialne urządzenia i nieuchwytna myśli i uczucia, które je stwarzają. Ale człowiek nie musi się poddawać biernie wpływom środowiska.
Może poznając rzeczywistość wybierać z niej to, z czego uczyni oręż obronny i narzędzie przebudowy. Postawa człowieka wobec środowiska może być twórcza”.
Postawa może być tym bardziej twórcza, im więcej wysiłku poszczególnych jednostek(grup, zbiorowości, instytucji, organizacji) zespoli się we wspólne działania dla realizacji określonego celu.
Misja zawodowa pracownika socjalnego polega zatem na przejęciu przez niego ról: lokalnego polityka społecznego, kreatora, planisty itd.
Ma być dobrym strategiem, współpracować z przedstawicielami różnych grup i instytucji społecznych.
Zakres działania i zastosowanie metody środowiskowej:
Dwa kierunki działania metody środowiskowej:
1) Praca kulturalno- oświatowa- rozumiana jako rozwój świadomości wspólnoty, rozbudzenie potrzeb i poszukiwanie sposobów ich zaspokajania.
2) Planowanie i organizowanie wszystkich dziedzin życia środowiska prowadzących do celowych jego przekształceń.
Zakres działania i zastosowanie pracy środowiskowej uzależniony jest od sposobu ujmowania tej metody wg. Koncepcji Kamińskiego stwierdzamy, że ów zakres zmienia się w zależności od celów jej zastosowania mamy:
*wąskie ujęcie metody: wtedy, gdy pracę środowiskową wykorzystujemy dla przeprowadzania akcji społecznej, mając na względzie konkretny cel(jedna grupa, jedno zjawisko, alkoholizm)
*szerokie ujęcie metody: gdy zajmuje nas całość środowiska lokalnego wraz z występującymi w nim problemami, gdy zainteresowani jesteśmy kompleksowymi działaniami na jego rzecz wraz z podejmowaniem systematycznej i planowej pracy,
mając na uwadze stworzenie społeczności optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju jej przedstawicieli.
Natomiast wg. B. Smolińskiej- Theiss(1991) praca socjalna może występować w dwóch podstawowych znaczeniach:
1) aktywizowanie(działanie, wspomaganie rozwoju)
2) aktywizowanie i organizowanie środowiska jako: proces(proces edukacyjny), metoda, program(innowacja środowiska) i ruch społeczny(bunt przeciwko , demokracja, nierealne, alternatywne formy samoorganizacji).
Procedura działania w metodzie środowiskowej:
Jest traktowana jako schemat postępowania, ma gwarantować prawidłowe wdrażanie w życie zasad wynikających z tej metody.
W tej metodzie wyłonić można 6 etapów pracy:
1. Rozpoznanie-(diagnoza potrzeb, braków, zagrożeń) polega na rozpoznaniu problemów społecznego i jednocześnie możliwości sił społecznych, czyli organizatorów, rozumianych jako sprzymierzeńców(profesjonalistów)przedsięwzięcia. Rozpoznanie i klasyfikacja zasobów własnych ze względu na samodzielność prowadzenia działań. Rozpoznanie idei, wokół której koncentruje się wspólna praca.
2. Organizowanie zespołu pracy- podział zadań między realizatorów działań i organizacja sprawnego systemu informacji.
3. Planowanie i koordynowanie prowadzonych działań- projekt socjalny( systematyzacja potrzeb, ich analiza, poszukiwanie najlepszego sposobu ich zaspokojenia, podziała zadań między pracowników środowiskowych i promocją projektu, jego cel główny i operacyjny, rozpoznanie przestrzeni społecznej i instytucji, organizacji społecznej, promocja projektu, ocena działania).
4. Wtórne pobudzanie- inspiracja i umacnianie zespołu: weryfikacja ludzi i organizacji, ich motywacji i możliwości. Zorganizowanie przedsięwzięcia, które daje pozytywny efekt np. ze względu na dużą użyteczność publiczną(np. impreza dla dzieci).
5. Systematyczne ulepszanie, poprawianie warunków życia: wyeliminowanie uciążliwości publicznych, działalność ratowniczo-opiekuńcza wobec najbardziej potrzebujących. Zgromadzenie ludzi wokół działań, czynów, które przełamują anonimowość, dają poczucie wspólnoty, zespalają.
6. Kontrola i doskonalenie: uważne rejestrowanie zjawisk, potrzeb, zagrożeń przy sprawnej ocenie możliwości i poprawności wykonawczych. Kreowanie nowych pomysłów, koncepcji rozwiązań, które są w stanie zwiększyć motywację do działania realizatorów i jednocześnie inspirować i aktywizować siły społeczne oraz wzbudzać akceptację społeczności lokalnej.
PODSUMOWANIE
Każda jednostka, jako przedstawiciel danej grupy(instytucji, organizacji) wnosi swój własny wkład intelektualny(np. pomysł na rozwiązanie problemu), emocjonalny(np. optymizm, zaangażowanie) i fizyczny(energię, witalizm) we wspólną pracę.
W pracy indywidualnej ogromną rolę odgrywa zatem ta cecha, którą określamy jako samorządność. Samorządność jest przeniesiona na grunt społeczny jako zasada wychowawcza opierająca się na indywidualnej samodzielności i samodyscyplinie.
Metoda ta daje najbardziej trwałe i dalekosiężne efekty. Jest najbardziej ekonomiczną metodą, ale i najściślej sprzężną z realizacjami społeczności lokalnej.
Interesującym przykładem innowacji w zakresie działań środowiskowych jest aktywność streetworkerów(ulicznych pracowników socjalnych).
Celem ich pracy jest prowadzenie działań edukacyjnych, poradnictwa, innych form pomocy osobom, które z racji przeżywanych problemów(prostytucja, narkomania)przesuwane są przez społeczeństwo na margines życia społecznego.
Zbiszewski