© Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2010, s. 199-204
*Marzena Pieszak1, Przemysław Ł. Mikołajczak1,2
Właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.)a)
The healing properties of stinging nettle (Urtica dioica l.)
1Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu, Zakład Farmakologii i Biologii Doświadczalnej
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
2Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Katedra i Zakład Farmakologii
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. Teresa Bobkiewicz-Kozłowska
Summary
The growing interest in herbal medicine has led to many studies aimed at the best and comprehensive use of plants for medicinal purposes and cosmetics. For medicinal plants frequently used by humans include stinging nettle (Urtica dioica L.), which is often perceived by many of us as trying to weed scoured. But for most of the missing is a valuable source of substances used in the treatment of many ailments. For this reason, Urtica dioica is considered one of the most valuable plants used in phytotherapy. Stinging nettle herbal raw material supplies, such as leaves and herbs – Urticae folium and Urticae herba, as well as roots Urticae radix. This material is also successfully used as monotherapy and combination therapy. Internally, it is recommended as an adjunct to urinary tract diseases, inflammation, increasing diuresis and supportive treatment of prostatic hyperplasia. However, both externally and internally as recommended in the treatment of rheumatoid diseases. In addition to herbal extracts from the leaves and roots of the nettle have long been used as a means of strengthening the hair roots and prevent dandruff and seborrhea of the skin. Conducted so far revealed the presence of biochemical studies of biologically active compounds in the herb, roots and leaves of stinging nettle necessary for the proper functioning of the body. Proven research analgesic, anti-inflammatory, and antibacterial activity of stinging nettle is the beginning of studies aimed at further understanding the properties of this unusual plant.
Key words: stinging nettle, urticae radix, urticae folium, activity compounds.
Wprowadzenie
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) jest jednoroczną rośliną należącą do rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.). Uważana jest za jedną z cenniejszych roślin stosowanych w fitoterapii ze względu na jej skład chemiczny. Zalicza się ją do roślinnych akwaretyków, czyli leków wzmagających diurezę wodną, jak również środków stosowanych w leczeniu stanów zapalnych i zakażeń bakteryjnych układu moczowego (1).
Od wieków towarzyszy człowiekowi, rosnąc w pobliżu zabudowań, na pastwiskach, polanach, w wilgotnych lasach liściastych oraz nad brzegami rzek i jezior. W Polsce jest pospolitym chwastem ruderalnym, natomiast w stanie dzikim występuje w Europie, Azji, Afryce Północnej oraz Ameryce Północnej, oprócz Afryki Południowej i kręgu polarnego (2, 3). Znana jest także pod nazwami: pokrzywa dwupienna, pokrzywa parząca, pokrzywa wielka, żgajka oraz parzawka (3). Pokrzywa zwyczajna nie jest jedynym występującym w Polsce przedstawicielem rodzaju Urtica. Poza nią spotykamy także, niepochodzące z naszej rodzimej flory, jednoroczną i jednopienną pokrzywę żegawkę (Urtica urens) oraz uprawianą od XII do XVII wieku na włókno, a obecnie zdziczałą, pokrzywę konopiolistną (Urtica cannabina).
Pokrzywa zazwyczaj kojarzona jest z pieczeniem, swędzeniem oraz bąblami na skórze. Jednak roślinę tę wykorzystuje się bardzo często w ziołolecznictwie, kuchni, kosmetyce, a także przemyśle (4, 5). W ziołolecznictwie wykorzystywana jest zarówno pokrzywa zwyczajna, jak i żegawka. Właściwości lecznicze i odżywcze tej rośliny znali i opisali już starożytni: Hipokrates i Scribonius Largus, a później św. Hildegarda, Paracelsus i Metthiolus (6). Pokrzywa to także bardzo ważny element symboliczny, który znaczył wiele dla dawnych ludów. Przez Słowian uważana była za roślinę magiczną wykorzystywaną w celu ochrony przed złymi urokami.
Skład chemiczny
Prowadzone badania chemiczne wykazały obecność związków biologicznie czynnych w zielu, korzeniach oraz liściach pokrzywy zwyczajnej. Zawarte w niej składniki mogą stanowić źródło brakujących w organizmie substancji niezbędnych do prawidłowej przemiany materii, tj. witamin lub biopierwiastków (3). W skład pokrzywy wchodzą: acetofenon, acetylocholina, aglutynina, alkaloidy, kwasy: masłowy, kawowy, kumarowy, mrówkowy, bursztynowy, palmitynowy, pantotenowy, neochlorogenowy, octowy, szczawiowy, fosforowy, kawoilojabłkowy, glikolowy oraz kwas linolowy i linolenowy, chlorofil, cholina, folacyna, histamina, flawonoidy: kemferol, astragalina; koproporfiryna, lektyny (0,05-0,6%), lecytyna, lignany, kwercetyna, skopoletyna (0,0001-0,01%), serotonina, sterole: β-sitosterol (0,2-1%), stigmasterol, kampesterol oraz terpeny, violaksantyna, ksantofil, witaminy A, C, E i K, antocyjany, mono- i oligosacharydy: fruktoza, galaktoza, glukoza, mio-inozytol, maltoza, rafinoza (6-13).
W liściach pokrzywy zwyczajnej występują: chlorofil, ksantofil, karoten, taniny, witaminy C, K i B2, kwas pantotenowy oraz garbniki i flawonoidy (kemferol, kwercetyna, rutyna, izoramnetyna). Oprócz wyżej wymienionych związków zidentyfikowano także składniki lotne (2-metyloheptanon), kwasy organiczne oraz znaczne ilości składników mineralnych (głównie wapń, magnez, żelazo, krzem) (14). Natomiast w korzeniach występują: skopoletyna, sterole, kwasy tłuszczowe, polisacharydy – ok. 0,85% (arabinogalaktany, glukan, glukogalakturoniany), przyswajalna krzemionka, garbniki, ceramidy, sfingozyna, monoterpendiole i ich glikozydy, lignany oraz izolektyny. Pokrywające całą roślinę włoski wywołują pieczenie spowodowane występowaniem w nich takich substancji, jak kwas mrówkowy, histamina, serotonina, leukotrieny oraz acetylocholina (9, 11, 15-21).
Zastosowanie pokrzywy
Do celów leczniczych wykorzystywane są liście, zbierane przed kwitnieniem (Urticae folium) oraz korzenie – wykopywane jesienią lub wczesną wiosną (Urticae radix), jak również całe ziele (Urticae herba). Surowcem, równie często stosowanym, jest sok uzyskiwany ze świeżych pędów. Po raz pierwszy korzenie pokrzywy zostały wykorzystane w leczeniu chorób układu moczowego w 1950 roku. Komisja Europejska zaleca stosowanie Urticae radix w leczeniu pierwszego i drugiego stadium przerostu gruczołu krokowego (BPH) (22). Podobnie ESCOP zaleca używanie pokrzywy w leczeniu zaburzeń oddawania moczu towarzyszącym BPH (23). Zawarte w liściach flawonoidy, a także lektyna w korzeniach, wykorzystywane są pomocniczo w celu pobudzenia układu odpornościowego w walce z toczniem (12).
Pokrzywa zwyczajna stosowana jest w celu zmniejszenia alergii, obniżenia poziomu cholesterolu, mocznika, chlorku sodu, redukcji stanów zapalnych, łagodzenia bólu, zahamowania wypadania włosów, rozszerzenia naczyń krwionośnych, obniżenia ciśnienia krwi. Poza tym pozytywnie wpływa ona na proces leczenia ran. Urticae folium i Urticae herba wykorzystywane są także jako środki przeciwzapalne w chorobach reumatycznych oraz zwiększające diurezę w stanach zapalnych dróg moczowych.
W związku z działaniem moczopędnym znalazła zastosowanie w leczeniu obrzęków, kamicy nerkowej i chorób woreczka żółciowego. Ponadto wpływa na procesy trawienne oraz obniża temperaturę ciała. Napar z pokrzywy można stosować pomocniczo w przypadku cukrzycy, nieżytach żołądka, nieżytu śluzowo-błoniastego jelit, bólach głowy, chorobach płuc, trądziku oraz ogólnego osłabienia. Doustne stosowanie pokrzywy zaleca się jako środek wspomagający leczenie różnego rodzaju krwawień, m.in. krwawych wymiotów, krwinkomoczu, krwawienia macicznego oraz krwawienia z nosa.
Pokrzywa zwyczajna stosowana jest w łagodzeniu objawów łagodnego przerostu gruczołu krokowego (prostaty, stercza) (BPH) jako alternatywa dla leków syntetycznych. Przerost prostaty to głównie choroba mężczyzn powyżej 50. roku życia. Z wiekiem organizm mężczyzny zmniejsza produkcję męskich hormonów płciowych, co może powodować stopniowy rozrost gruczołu. Stwierdzono, że preparaty pochodzenia roślinnego przynoszą poprawę u około 60-80% chorych we wczesnych stadiach łagodnego rozrostu stercza. Potwierdzają to przeprowadzone badania kliniczne, gdzie stosowano pokrzywę zarówno w terapii skojarzonej, jak i monoterapii. Za wzrost masy gruczołu odpowiedzialne są takie enzymy jak: aromataza przekształcająca testosteron oraz jego prekursor (androstendion) w estradiol i reduktaza, która przekształca testosteron w dihydrotestosteron (DHT) (24).
Prawdopodobnie za łagodzenie objawów BPH odpowiedzialne są hydrofilowe części pokrzywy zawarte w korzeniu, a mianowicie lektyny i polisacharydy odpowiedzialne za hamowanie aktywności aromatazy (25). Ponadto obecny w wyciągu 3-β-sitosterol w postaci wolnej i glikozydowej, a także 7-α- i 7-β-hydroksysitosterol i ich glikozydy hamują działanie reduktazy dihydrotestosteronu (26). Jednak efekt inhibicji enzymów zauważono podczas podawania wysokich stężeń alkoholowego wyciągu z korzenia pokrzywy (27).
Leki roślinne zawierające między innymi pokrzywę w swym składzie wywołują efekt pozytywny, lecz ich działanie niestety ustępuje w momencie przerwania kuracji. W piśmiennictwie dostępnych jest tylko sześć randomizowanych badań klinicznych z podwójnie ślepą próbą. Fischer i Wilbert oraz Vontobel i wsp. (6) prowadzili badania, podając 300 mg ekstraktu z korzenia pokrzywy. W przypadku pracy Vontobla i wsp. badanie trwało 9 tygodni i obejmowało 41 osób, z kolei Fischer i Wilbert w swoim doświadczeniu przebadali 40 osób z objawami BPH. W wyniku tych badań odnotowano zmniejszenie częstotliwości oddawania moczu, a poziom SHGB (sex hormone binding globulin) zarówno u Fischera i Wilberta, jak i Vontobla nie uległ znaczącym zmianom. W wyniku oznaczania 5α-DHT w badaniach Vontobla nie zaobserwowano różnicy, a u Fischera i Wilberta odnotowano jej wzrost (6). Natomiast Schneider i Rubben, Safarinejad, Engelmann oraz Dathe i Schmid (6) zaobserwowali znaczącą poprawę takich objawów, jak objętość zalegającego moczu, maksymalny przepływ moczu, czas oddawania moczu oraz wielkość gruczołu krokowego (International Prostate Symptos Score – IPSS) (6). Jest to zgodne z wynikami badań przeprowadzonych w warunkach modelowych. Zauważono, że podawanie 20% ekstraktu alkoholowego z pokrzywy u myszy z BPH hamowało wzrost gruczołu krokowego o 51,4% w porównaniu z kontrolą (28).
Wiele przeprowadzonych badań dowiodło, że związki czynne zawarte w pokrzywie wpływają korzystnie na czynność układu moczowego. Preparaty podawane mężczyznom, u których stwierdzono przerost prostaty, ułatwiają oraz zmniejszają ból podczas oddawania moczu, jak również zmniejszają obrzęk. Jak podaje Nartowska (29) dotychczas opublikowano jedno badanie kliniczne obejmujące osoby z niewydolnością sercowo-naczyniową, którym podawano sok z pokrzywy w ilości 15 ml trzy razy dziennie. Zaobserwowano wówczas wzrost poziomu diurezy o około 20% w stosunku do grupy kontrolnej. Podobnie Różański (11) podaje, że wyciąg z korzenia pokrzywy wpływa na zwiększenie diurezy w stanach zapalnych układu moczowego, a także zmniejsza objętość zalegającego moczu w pęcherzu, jak i bolesność podczas jego oddawania. Jest to zgodne z wynikami uzyskanymi w innym badaniu, w którym wykazano, że wzrost diurezy u szczurów zależny jest od dawki podanego wyciągu. Wyciąg etanolowy z liści pokrzywy po podaniu dootrzewnowym zwiększał diurezę w istotnym stopniu w dawce 500 mg/kg. Przy podaniu per os nie obserwowano u zwierząt zwiększonego wydalania moczu (29).
Daher i wsp. (30) zajmowali się wpływem spożywania ekstraktu z Urtica dioica na poziom lipidów we krwi szczurów. W eksperymencie wykorzystano jako marker apolipoproteinę B (apo B) będącą wskaźnikiem aterogenności, natomiast grupę badaną stanowiły szczury z dietą normalną i z dietą wysokotłuszczową. Po 30 dniach od momentu podawania ekstraktu wykonano analizę krwi, badając poziom lipidów oraz aktywność enzymów wątrobowych. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały spadek poziomu cholesterolu oraz frakcji LDL, a także apo B w osoczu w grupie szczurów obciążonych dietą wysokotłuszczową w stosunku do grupy kontrolnej. Przy jednoczesnym podawaniu ekstraktu w ilości 150 mg/kg masy ciała nie odnotowano wzrostu enzymów wątrobowych (30).
Według danych Zakładu Epidemiologii Chorób Reumatycznych Instytutu Reumatologii w Warszawie niemal połowa osób dorosłych w kraju cierpi na bóle kręgosłupa, stawów biodrowych, kolan i ścięgien (31). W chorobach narządu ruchu dochodzi do odkładania się złogów moczowych w tkankach okołostawowych oraz wzrostu poziomu kwasu moczowego we krwi, a dzięki właściwościom saluretycznym pokrzywy możliwe jest wydalenie ich z organizmu. W medycynie ludowej od dawna znano i stosowano liście pokrzywy w celu łagodzenia bólu. Przeprowadzone jak dotąd badania kliniczne nad substancjami pochodzenia naturalnego potwierdzają ich działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Skuteczność tych leków jest na tyle wysoka, że umożliwia ona obniżenie dawek przeciwzapalnych leków niesteroidowych. W 1990 roku Randall i wsp. (32) przeprowadzili pionierskie badania mające na celu potwierdzenie działania przeciwbólowego Urtica dioica. Badaniom poddano grupę 18 osób, u których zdiagnozowano stany zapalne stawów i kości, a także bóle dysku oraz bóle wywołane urazami mechanicznymi, tj. naciągnięcie i zapalenie ścięgien, „łokieć tenisisty”. Wyniki tych badań były zadowalające i świadczące o działaniu przeciwbólowym pokrzywy. W trakcie badania nie odnotowano poważniejszego działania niepożądanego z wyjątkiem przemijającej wysypki.
Układ odpornościowy reaguje na każdą obcą substancję w naszym organizmie, która pobudza odpowiedź układu immunologicznego. Ze względu na to, iż pokrzywa zwyczajna zawiera w swym składzie związki czynne działające podobnie do leków przeciwhistaminowych, stosowana jest często w chorobach alergicznych. W 1990 roku Mittman (33) przeprowadził badania na grupie 98 ochotników, mające na celu ocenę potencjalnego działania liofilizowanego preparatu z Urtica dioica w łagodzeniu objawów alergicznego nieżytu nosa. Na podstawie zaobserwowanych reakcji przez pacjentów, jak również oceny lekarza, po tygodniu terapii zaobserwowano znaczne złagodzenie objawów w porównaniu z kontrolą. W nielicznych przypadkach odnotowano jednak, że wyciąg z pokrzywy spożywany w zwiększonych dawkach może powodować reakcje alergiczne. Reakcja alergiczna może wystąpić także podczas stosowania zewnętrznego, jednak zdarza się to bardzo rzadko.
Prawdopodobnie fitoestrogeny stosowane przewlekle zmniejszają ryzyko niektórych chorób nowotworowych, m.in. raka piersi, jelita, prostaty oraz chorób sercowo-naczyniowych. Do tej pory zidentyfikowano wiele klas fitoestrogenów, m.in. lignany i izoflawony, a poszczególne ich klasy występują w mniejszych lub większych ilościach u większości roślin. Każdej z tych klas można przyporządkować rośliny, w których dany rodzaj fitoestrogenów występuje w szczególnie dużej ilości. W przypadku pokrzywy odnotowano wysoką zawartość lignanów w korzeniach. Udowodniono, że lignany i ich metabolity wchodzą w interakcje z proteinami wiążącymi hormony płciowe człowieka (19). SHGB jest przykładem białka biorącego udział w transporcie testosteronu. Około 98% tego hormonu występuje w formie związanej z białkami, natomiast u mężczyzn ok. 44-65% testosteronu wiąże się z SHGB, tworząc formę o małej aktywności biologicznej, ale o trwałym i specyficznym wiązaniu (24). Ich synteza zachodzi najczęściej w wątrobie, natomiast w mniejszych ilościach w gruczołach piersiowych i krokowym oraz endometrium. Dzięki obecności protein wiążących hormony płciowe dochodzi do wzrostu poziomu aktywnych (biodostępnych) hormonów, co wpływa na ograniczenie przerostu prostaty. W przypadku pokrzywy największą zdolność interakcji wykazuje (+)-neo-olivil, który zaliczany jest do lignanów (34).
Ekstrakty z pokrzywy wykazują właściwości, które mogą być wykorzystywane pomocniczo w leczeniu cukrzycy. Udowodnili to Samiee i Abolhasani (35), podając mieszaninę ekstraktów z sześciu roślin (Rosmarinus officinalis, Arctium lappa, Vaccinium myrtillus, Urtica dioica, Rosa canina i Citrullus colocynthis) szczurom, u których wywołano cukrzycę, podając dootrzewnowo streptozotocynę (STZ). Przed i po podaniu ekstraktu pobrano krew i oznaczono w niej poziom glukozy oraz insuliny. Badania krwi po zaaplikowaniu ekstraktu wykazały wzrost poziomu insuliny u szczurów z indukowaną cukrzycą już po 3 godz. od momentu podania mieszaniny ekstraktów oraz dalszy jej wzrost do 48 godzin.
Oprócz ziołolecznictwa ekstrakty z liści i korzeni pokrzywy od dawna stosowane są jako środki wzmacniające korzonki włosowe, a także zapobiegające łupieżowi oraz łojotokowi skóry. Dlatego często są składnikiem suplementów przeznaczonych do włosów i paznokci oraz kosmetyków do ich pielęgnacji.
Na podstawie dostępnych wyników dotychczas przeprowadzonych badań klinicznych można wnioskować o bezpieczeństwie stosowania zarówno wyciągu z liści, jak i korzeni pokrzywy. Jednak nie wolno stosować wyciągu z pokrzywy w przypadku krwotoków spowodowanych polipami oraz nowotworami macicy (36).
Preparaty
Na rynku dostępnych jest kilka preparatów zawierających pokrzywę w swym składzie. Są to zarówno kapsułki zawierające ekstrakt z liści oraz korzeni pokrzywy zwyczajnej, jak również mieszanki ziołowe:
– PRO-STATE POWER (CaliVita – 60 tabl.) – zawiera ekstrakt z owocu palmy sabalowej, ekstrakt z kory śliwy afrykańskiej, nasiona lnu, ekstrakt z liści pokrzywy zwyczajnej, likopen, biopterynę, cynk oraz selen.
– IMMUNOFORT (Leki Natury) – zawiera: Echinaceae herbae succus (sok z ziela jeżówki purpurowej) – 40,0 g, Aroniae fructi succus (sok z owoców aronii) – 30,0 g, Urticae herbae succus (sok z ziela pokrzywy) – 10,0 g, Bardanae radicis succus (sok z korzenia łopianu) – 10,0 g, Chamomillae anthodii extractum fludium (ekstrakt z kwiatów rumianku) – 10,0 g.
– UROFORT (Leki Natury) – Extractum fluidum (1:1) compositum ex: Uvae ursi folium (liść mącznicy) – 45,0 g, Solidaginis herba (ziele nawłoci) – 35,0 g, Urticae herba (ziele pokrzywy) – 20 g. Opakowanie preparatu zawiera 1,50 g arbutyny.
– URTIX (Labofarm – tabl.) – tabletki zawierające 330 mg korzenia pokrzywy i nie mniej niż 0,1 mg steroli wyrażonych jako β-sitosterol.
– LIŚĆ POKRZYWY (Herbapol) – 1 torebka (1,4 g liścia pokrzywy) zawiera nie mniej niż 0,5% magnezu.
– SOK Z POKRZYWY (konserwowany spirytusem) (Dermesa).
– HUMAVIT – Skrzyp i pokrzywa (Vena-Vita – tabl.) – drożdże piwne (Saccharomyces cerevisiae), skrzyp polny, pokrzywa.
– PROSTALIZYNA (Herbapol-Pruszków) – pasta ziołowa do sporządzania zawiesiny wodnej o nazwie Prostalizyna. Zawiera w swoim składzie Urticae radix extractum fluidum (1:1; etanol 70°) – 83,1 g oraz składniki pomocnicze do 100,0 g. W 5 g preparatu (1 łyżeczka) znajduje się nie mniej niż 5,0 mg związków sterolowych w przeliczeniu na β-sitosterol. Prostalizyna łagodzi objawy związane z łagodnym przerostem gruczołu krokowego, takie jak utrudnione oddawanie moczu, częstomocz, konieczność oddawania moczu w nocy, oddawanie moczu kroplami.
– UROPLUS (Alter Medica) – pastylki do ssania z ekstraktami z żurawiny, pokrzywy i selera.
– URONAT (Zdrovit) – preparat ziołowy o kompleksowym zastosowaniu 3 roślin na układ moczowy. Zawiera ekstrakt ziela nawłoci (150 mg), liści brzozy (150 mg) oraz ziela pokrzywy (50 mg).
– SUCCUS URTICAE – roślinny lek zawierający sok ze świeżego ziela pokrzywy stosowany w leczeniu dolegliwości reumatoidalnych, do wymuszenia diurezy w zapalnych schorzeniach dróg moczowych i piasku nerkowym.
– DUO STAWY GLUKOZAMINA + POKRZYWA + MANGAN (Polski Lek – tabl. musujące) – innowacyjny preparat na stawy łączący działanie glukozaminy i wyciągu z liścia pokrzywy.
– WODA POKRZYWOWA (Barwa) – mgiełka do włosów oczyszczająca i przeciwdziałająca ich wypadaniu.
– ZIOŁOMIÓD POKRZYWOWY (Apipol-Farma) – preparat ułatwiający diurezę i podwyższający odporność organizmu na zakażenia.
Podsumowanie
Wzrastające zainteresowanie lekiem roślinnym spowodowało wzrost liczby badań mających na celu jak najlepsze i wszechstronne wykorzystanie roślin w celach leczniczych i kosmetycznych. Do roślin zielarskich często wykorzystywanych przez człowieka zalicza się pokrzywę zwyczajną (Urtica dioica L.), która zwykle postrzegana jest jako trudny do wyplewienia chwast. Jednak w ziołolecznictwie stanowi cenne źródło substancji wykorzystywanych w leczeniu wielu dolegliwości. Z tego względu Urtica dioica jest uważana za jedną z cenniejszych roślin stosowanych w fitoterapii. Pokrzywa zwyczajna jest źródłem takich surowców zielarskich jak: liście Urticae folium i ziele Urticae herba, jak również korzenie Urticae radix. Ponadto z powodzeniem stosowana jest w monoterapii, jak i terapii skojarzonej. Wewnętrznie zalecana jest jako środek wspomagający leczenie schorzeń dróg moczowych, stanów zapalnych, zwiększający diurezę oraz w leczeniu przerostu gruczołu krokowego. Natomiast zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie, zalecana jest w chorobach reumatoidalnych. Ponadto ekstrakty z liści i korzeni pokrzywy od dawna stosowane są jako środki wzmacniające korzonki włosowe, a także zapobiegające łupieżowi oraz łojotokowi skóry. Przeprowadzone jak dotąd badania biochemiczne wykazały obecność związków biologicznie aktywnych w zielu, korzeniach oraz liściach pokrzywy zwyczajnej, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Udowodnione badaniami przeciwbólowe, przeciwzapalne, jak również antybakteryjne działanie pokrzywy to początek dociekań mających na celu dalsze poznanie właściwości tej wartościowej rośliny.
witmat1