Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1963-02-05, C 26/62
NV Algemene Transport en Expeditie Ondernemig van Gend & Loos przeciwko Netherlands Inland Revenue Adminsitration
Opubl: OETS 2002, poz. 3
Teza:
1. Trybunał ma prawo wydać orzeczenie wstępne, jeżeli tylko zadane pytanie dotyczy interpretacji Traktatu.
2. Trybunał nie ocenia powodów, dla których w konkretnej sprawie sąd krajowy dokonał wyboru pytań oraz znaczenia przypisanego im przez sąd krajowy.
3. Europejska Wspólnota Gospodarcza stanowi nowy porządek prawa międzynarodowego, na rzecz którego państwa członkowskie przekazały część swoich suwerennych praw, zaś jego
postanowienia wiążą nie tylko państwa członkowskie, ale także ich obywateli. Niezależnie od ustawodawstwa państw członkowskich, prawo wspólnotowe może nie tylko nakładać obowiązki na
podmioty indywidualne, ale także może przyznawać im prawa, które stają się częścią ich statusu prawnego. Prawa te powstają nie tylko wtedy, gdy Traktat tak stanowi wprost, ale również na
podstawie jasno sformułowanych obowiązków, jakie Traktat nakłada na podmioty indywidualne, państwa członkowskie oraz instytucje Wspólnoty.
4. Fakt, że art. 169 [226] i 170 [227] TWE pozwalają Komisji oraz państwom członkowskim na wnoszenie przed Trybunał skarg w przypadku niewypełnienia obowiązków przez jakieś państwo
członkowskie, nie pozbawia jednostek prawa do dochodzenia wypełnienia tych obowiązków przed sądem krajowym.
5. Zgodnie z duchem, systematyką oraz treścią Traktatu, art. 12 [25] TWE należy interpretować w taki sposób, że jest on bezpośrednio skuteczny i tworzy prawa indywidualne, które sądy
krajowe mają obowiązek chronić.
6. Z treści art. 12 [25] TWE oraz systematyki Traktatu wynika, że w celu ustalenia czy w sposób sprzeczny z zakazem zawartym w tym przepisie podniesiono cła lub opłaty o skutku podobnym,
należy brać pod uwagę poziom ceł i opłat stosowanych przez państwo członkowskie w momencie wejścia w życie Traktatu.
7. Jeżeli po wejściu w życie Traktatu na taki sam produkt nakłada się wyższe cło, niezależnie od tego czy do podniesienia stawki doszło wskutek rzeczywistego podniesienia cła lub wskutek zmiany
klasyfikacji celnej, której rezultatem jest zakwalifikowanie produktu do grupy obłożonej wyższym cłem, stanowi to naruszenie art. 12 [25] TWE.
Uzasadnienie:
Podstawy wyroku:
1. Tariefcommmissie, holenderski trybunał administracyjny, ostatnia instancja w sprawach podatkowych i celnych, przedłożył na podstawie art. 177 [234] ust. 1 pkt a) oraz ust. 3 TWE wniosek o
wydanie orzeczenia wstępnego w toczącej się przed nim sprawie pomiędzy NV Algemene Transport en Expeditie Ondernemig van Gend & Loos a Holenderską Administracją Podatkową w
sprawie dwóch pytań:
"1. Czy art. 12 [25] TWE jest bezpośrednio skuteczny na terytorium państwa członkowskiego, innymi słowy, czy obywatele tego państwa mogą na podstawie tego przepisu dochodzić swoich
praw przed sądami krajowymi?
2. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pierwsze pytanie, czy nałożenie 8% cła importowego z tytułu sprowadzenia do Holandii przez powoda w postępowaniu głównym ureaformaldehydu
wyprodukowanego w RFN, należy uznać za podwyższenie cła w rozumieniu art. 12 [25] TWE, czy też w niniejszej sprawie doszło do racjonalnej zmiany wysokości cła pobieranego przed
1.3.1960 r., która to zmiana, mimo że prowadzi do podwyższenia cła z arytmetycznego punktu widzenia, nie jest jednak zakazana na mocy art. 12 [25] TWE?"
Postępowanie
2. Nie podniesiono żadnych zarzutów dotyczących ważności złożenia przez Triefcommissie, sąd lub trybunał w rozumieniu tego przepisu, wniosku o wydanie orzeczenia wstępnego na podstawie
art. 177 [234] TWE. Ponadto, nie ma żadnych podstaw, by Trybunał podniósł tę kwestię z własnej inicjatywy.
Pierwsze pytanie - jurysdykcja Trybunału
3. Rządy Holandii i Belgii kwestionują jurysdykcję Trybunału ze względu na to, że wniosek o wydanie orzeczenia wstępnego nie dotyczy interpretacji Traktatu, ale jego zastosowania w kontekście
holenderskiego prawa konstytucyjnego. Ponadto, Trybunał nie jest władny rozstrzygnąć w przedmiocie prymatu EWG nad ustawodawstwem holenderskim lub umowami międzynarodowymi
zawartymi przez Holandię i transponowanymi do wewnętrznego porządku prawnego. Rozwiązanie tego problemu leży w wyłącznej kompetencji sądów krajowych, z zastrzeżeniem postępowań
unormowanych w art. 169 [226] i 170 [227] TWE.
4. Jednakże, w niniejszej sprawie do Trybunału nie zwrócono się o rozstrzygnięcie w przedmiocie zastosowania Traktatu zgodnie z zasadami prawa krajowego, co leży w gestii sądów krajowych,
lecz o dokonanie interpretacji, zgodnie z art. 177 [234] ust. 1 lit) a TWE, zakresu art. 12 [25] TWE w kontekście prawa wspólnotowego oraz skutków tego przepisu dla podmiotów
indywidualnych.
5. Ponadto, rząd belgijski dowodzi, że Trybunał nie może udzielić odpowiedzi na zadane pytania, ponieważ żadne z nich nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia postępowania przed sądem krajowym.
6. Jednakże, do uznania, że Trybunał jest właściwy do wydania orzeczenia w niniejszej sprawie wystarcza tylko to, by podniesione pytanie w sposób oczywisty dotyczyło interpretacji Traktatu.
Powody, dla których sąd lub trybunał krajowy wystąpiły z wnioskami lub znaczenie zadanych pytań dla postępowania głównego nie podlegają ocenie Trybunału. Ze sposobu sformułowania pytań
wynika, że dotyczą one interpretacji Traktatu. W związku z powyższym Trybunał jest właściwy do udzielenia na nie odpowiedzi.
7. Z tego powodu powyższy argument jest bezpodstawny.
Pierwsze pytanie - meritum sprawy
8. Pierwsze pytanie Tariefcommissie dotyczy tego, czy art. 12 [25] TWE jest bezpośrednio skuteczny w krajowym porządku prawnym w takim sensie, że obywatele państw członkowskich mogą
na podstawie tego przepisu dochodzić przed sądami krajowymi swoich praw.
9. By ustalić, czy przepisy umowy międzynarodowej wywołują tak daleko idące skutki, należy wziąć pod uwagę ich ducha, systematykę oraz treść.
10. Z celu EWG, którym jest utworzenie wspólnego rynku, którego funkcjonowanie ma bezpośrednie znaczenie dla stron, wynika, że jest on czymś więcej niż zwykłą umową tworzącą wzajemne
zobowiązania między umawiającymi się stronami. Potwierdza to preambuła Traktatu, która odnosi się nie tylko do rządów, ale także do ludzi. Potwierdza to także ustanowienie instytucji
wyposażonych w suwerenne prawa, których wykonywanie wpływa na państwa członkowskie oraz ich obywateli. Ponadto, należy stwierdzić, że obywatele państw członkowskich tworzących
Wspólnotę mają obowiązek współpracować w jej funkcjonowaniu za pośrednictwem Parlamentu Europejskiego oraz Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.
11. Powierzone Trybunałowi na mocy art. 177 [234] TWE zadanie, polegające na zapewnieniu jednolitej interpretacji Traktatu przez sądy i trybunały krajowe potwierdza, że państwa uznały, że
prawo wspólnotowe może być powoływane przez podmioty indywidualne przed sądami krajowymi. Można z tego wyciągnąć wniosek, że Wspólnota stanowi nowy porządek prawa
międzynarodowego, na rzecz którego państwa członkowskie ograniczyły, choć w ograniczonym zakresie, swoje suwerenne prawa, i którego treść wiąże nie tylko państwa członkowskie, ale i ich
obywateli. Niezależnie od ustawodawstwa państw członkowskich, prawo wspólnotowe nie tylko nakłada na podmioty indywidualne obowiązki, ale także może przyznawać im prawa, które stają
się elementem ich dorobku prawnego. Prawa te powstają nie tylko wtedy, gdy zostają przyznane wprost przez Traktat, ale również wynikają z jasno sformułowanych obowiązków, jakie Traktat
nakłada na podmioty indywidualne, państwa członkowskie oraz instytucje Wspólnoty.
12. Odnosząc się do systematyki Traktatu w części dotyczącej ceł i opłat o skutku podobnym należy podkreślić, że art. 9 [23] TWE, zgodnie z którym Wspólnota opiera się na Unii Celnej,
zawiera zakaz wprowadzania ceł i opłat. Przepis ten można znaleźć na początku części Traktatu określającej podstawy funkcjonowania Wspólnoty. Jego treść jest doprecyzowana przez art. 12
[25] TWE.
13. Art. 12 [25] TWE zawiera jasny i bezwarunkowy zakaz, który nie jest pozytywnym, ale negatywnym obowiązkiem. Państwa członkowskie nie mają możliwości uchylenia się od jego
wykonania, co mogłoby uzależnić jego realizację od podjęcia jakiegoś środka prawnego na podstawie prawa krajowego. Charakter tego przepisu sprawia, że może on wywoływać bezpośrednie
skutki w stosunkach prawnych pomiędzy państwami członkowskimi a ich obywatelami.
14. Realizacja art. 12 [25] TWE nie wymaga jakiejkolwiek interwencji legislacyjnej ze strony państw. Fakt, że na mocy tego przepisu to państwa członkowskie są związane negatywnym
obowiązkiem nie oznacza, że ich obywatele nie mogą czerpać z niego korzyści.
15. Argument oparty na art. 169 [226] i 170 [227] TWE, wysunięty przez trzy rządy, które przedłożyły swoje uwagi Trybunałowi, jest błędny. Fakt, że przepisy te pozwalają Komisji oraz
państwom członkowskim na wnoszenie przed Trybunał skarg przeciwko państwu, które nie wykonało swoich obowiązków, nie oznacza, że podmioty indywidualne nie mogą powołać się na te
obowiązki przed sądem krajowym, jeżeli okaże się to konieczne. Fakt, że Traktat pozostawia w gestii Komisji dokonanie wyboru sposobu zapewnienia przestrzegania przez państwa członkowskie
nałożonych na nie obowiązków, wyłącza możliwość podnoszenia faktu naruszenia tych obowiązków przez sąd krajowy, w postępowaniu toczącym się między podmiotami indywidualnymi.
16. Ograniczenie możliwości dochodzenia praw wynikających z art. 12 [25] TWE, naruszonych przez państwa członkowskie, do postępowań w trybie art. 169 [226] i 170 [227] TWE
pozbawiłoby ich obywateli jakiejkolwiek bezpośredniej ochrony przysługujących im praw podmiotowych. Istnieje obawa, że korzystanie z postępowań przewidzianych w tych przepisach byłoby
nieefektywne, gdyby wszczynano je po wejściu w życie krajowych przepisów sprzecznych z postanowieniami Traktatów.
17. Aktywność podmiotów indywidualnych zainteresowanych ochroną przysługujących im praw stanowi skuteczny instrument nadzoru, uzupełniający procedury kontrolne przewidziane w art. 169
[226] i 170 [227] TWE, których uruchomienie zależy od Komisji lub państw członkowskich.
18. Z powyższego wynika, że zgodnie z duchem Traktatu, jego systematyką oraz treścią, art. 12 [25] TWE należy interpretować w taki sposób, że wywołuje on bezpośrednie skutki oraz przyznaje
prawa indywidualne, które podlegają ochronie ze strony sądów krajowych.
Drugie pytanie - jurysdykcja Trybunału
19. Według rządów Belgii i Holandii wydaje się, że sposób sformułowania pytania wymaga dokonania, przed udzieleniem na nie odpowiedzi przez Trybunał, oceny klasyfikacji celnej
ureaformaldehydu wwożonego do Holandii, co do której Van Gend & Loos i celnicy w Zaandam różnili się na podstawie Tariefbesluit z 1947 r. Pytanie nie dotyczy interpretacji Traktatu, ale
zastosowania holenderskich przepisów celnych dotyczących klasyfikacji aminoplastów, co nie należy do jurysdykcji Trybunału przyznanej mu na mocy art. 177 [234] ust. 1 lit. a) TWE.
20. Z tego powodu Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na wniosek Tariefcommissie.
21. Jednakże rzeczywiste znaczenie pytania przedłożonego przez Tariefcommissie jest następujące: czy z art. 12 [25] TWE sprzeczne jest faktyczne podniesienie opłat celnych nałożonych na dany
produkt nie wskutek podniesienia stawki celnej, ale wskutek nowej klasyfikacji produktu, wynikającej ze zmiany opisu taryfowego.
22. Patrząc na to pytanie w ten sposób, dotyczy ono interpretacji przepisu Traktatu, a w szczególności znaczenia, jakie należy nadać pojęciu ceł stosowanych przed wejściem w życie Traktatu.
Drugie pytanie - meritum sprawy
23. Z treści art. 12 [25] TWE oraz systematyki Traktatu wynika, że w celu ustalenia czy w sposób sprzeczny z zakazem zawartym w tym przepisie podniesiono cła lub opłaty o skutku podobnym,
24. Idąc dalej, w przypadku zakazu zawartego w art. 12 [25] TWE, sprzeczny z nim wzrost ceł może wynikać ze zmian dokonanych w taryfie, których skutkiem jest zakwalifikowanie produktu do
grupy obłożonej wyższym cłem oraz z rzeczywistego zwiększenia stawki celnej.
25. Nie ma większego znaczenia, w jaki sposób doszło do podniesienia cła, jeżeli po wejściu w życie Traktatu na ten sam produkt, w tym samym państwie członkowskim nałożono wyższe cło.
26. Zastosowanie art. 12 [25] TWE zgodnie z dokonaną powyżej interpretacją należy do kompetencji sądu krajowego, który musi zbadać, czy cło nałożone na produkt podlegający cłu, w
niniejszej sprawie ureaformaldehyd wyprodukowany w RFN, jest wyższe od cła, które pobierano 1.1.1958 r.
27. Trybunał nie jest władny rozstrzygnąć w przedmiocie sprzecznych poglądów dotyczących klasyfikacji, jakie przedłożono w trakcie postępowania, pozostawiając to zadanie sądowi krajowemu.
Miejsca publikacji:
OETS 2002, poz. 3
Dodatkowe informacje:
Joanat