Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 1986-03-11, C 121/85
Conegate Limited przeciwko HM Customs & Excise
Opubl: OETS 2002, poz. 52
Teza:
1. Państwo członkowskie nie może powołać się na względy moralności publicznej w rozumieniu art. 36 [30] TWE, w celu uzasadnienia zakazu importu towarów, które są w jego mniemaniu gorszące lub nieprzyzwoite w sytuacji, gdy produkcja i obrót tego rodzaju towarami nie są zakazane w świetle przepisów tego państwa na jego terytorium. Problem, czy taki zakaz istnieje w przypadku państwa o złożonej strukturze, którego części składowe posiadają własne ustawodawstwo, powinien być rozwiązany przez zbadanie wszystkich właściwych przepisów. Jakkolwiek dla zastosowania przepisu art. 36 [30] TWE nie jest konieczne, by wytwarzanie i obrót produktami, których import jest zakazany, były zabronione we wszystkich częściach takiego państwa, z całości właściwych przepisów powinno wynikać, że ich celem jest zakazanie wytwarzania i obrotu tymi towarami. Nie mają w tym przypadku znaczenia przepisy, na podstawie których towary mogą być swobodnie produkowane i sprzedawane, podlegając tylko bezwzględnemu zakazowi wysyłania pocztą, ograniczeniu wystawiania w miejscach publicznych, a na pewnych obszarach podlegając systemowi zezwoleń na sprzedaż konsumentom w wieku co najmniej 18 lat.
2. Przepis art. 234 [307] TWE należy interpretować w taki sposób, że umowa zawarta pomiędzy państwami członkowskimi przed wejściem w życie TWE nie może być powoływana w celu uzasadnienia ograniczeń w handlu wewnątrzwspólnotowym. Przepis ten, zmierzając do zapewnienia, by stosowanie TWE nie naruszało ani praw państw trzecich, wynikających z umów zawartych wcześniej z państwem członkowskim, ani obowiązków państw członkowskich określonych w tych umowach, dotyczy jedynie praw i obowiązków istniejących pomiędzy państwami członkowskimi i państwami trzecimi.
Uzasadnienie:
Podstawy wyroku:
1. Zarządzeniem z 30.11.1984 r., [...], High Court of Justice, Queen's Bench Division wystąpił do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia wstępnego na podstawie art. 177 [234] TWE w przedmiocie interpretacji art. 36 [30] TWE i art. 234 [307] TWE oraz w celu rozstrzygnięcia kwestii zgodności z prawem wspólnotowym pewnych krajowych przepisów celnych.
2. Kwestia sporna powstała w postępowaniu dotyczącym zajęcia przez brytyjskie władze celne różnych partii towarów importowanych z Republiki Federalnej Niemiec przez firmę Conegate Limited (dalej jako: Conegate). Podczas kontroli celnej na lotnisku, gdzie sporne towary zostały przywiezione, celnicy odkryli, że kontrolowana partia towaru zawierała przede wszystkim nadmuchiwane manekiny o charakterze jednoznacznie erotycznym oraz inne artykuły erotyczne. Celnicy uznali te towary za przedmioty "gorszące" i "nieprzyzwoite", których import do Wielkiej Brytanii jest zakazany przez art. 42 The Customs Consolidation Act z 1876 r.
3. W wyniku skargi wniesionej przez władze celne The Uxbridge Magistrates Court zarządził konfiskatę towarów. Postanowienie to zostało podtrzymane przez The Southwark Crown Court. Conegate odwołał się od wyroku ostatniego z wymienionych sądów twierdząc, że konfiskata przedmiotowych towarów stanowi naruszenie art. 30 [28] TWE, którego nie można uzasadnić względami moralności publicznej w rozumieniu art. 36 [30] TWE.
4. Na poparcie swego stanowiska Conegate stwierdził, że jakkolwiek Trybunał w orzeczeniu Henn i Darby z 14.12.1979 r. (sprawa 34/79, ECR 3795) uznał, że zakaz importu towarów może być usprawiedliwiony względami moralności publicznej, a w konsekwencji do każdego państwa członkowskiego należy określenie pojęcia moralności publicznej na jego terytorium, jednakże powyższy zakaz importu stanowi środek arbitralnej dyskryminacji w sytuacji, gdy identyczne towary są sprzedawane legalnie w określonym państwie członkowskim. Conegate podniósł, że taka sytuacja ma miejsce w Wielkiej Brytanii, gdzie produkcja i sprzedaż artykułów erotycznych nie podlega generalnemu zakazowi, inaczej niż w przypadku druku i rozpowszechniania gorszących wydawnictw, których dotyczyło orzeczenie Henn i Darby.
5. Conegate stwierdził, że przedmiotowe towary mogą być, w świetle prawa brytyjskiego, swobodnie produkowane i sprzedawane, podlegając tylko bezwzględnemu zakazowi wysyłania pocztą oraz ograniczeniu wystawiania w miejscach publicznych. Ponadto, w Anglii i Walii władze lokalne decydują, czy artykuły erotyczne mogą być sprzedawane bez przeszkód, czy też tylko we wskazanych punktach sprzedaży.
6. High Court uznał, że spór dotyczy interpretacji prawa wspólnotowego, w konsekwencji zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia wstępnego w zakresie następujących pytań:
"1. W sytuacji, gdy określone towary podlegają krajowemu, bezwzględnemu zakazowi importu do państwa członkowskiego z innego państwa członkowskiego, ponieważ mają charakter gorszący lub nieprzyzwoity, czy dla stwierdzenia, że w państwie importującym zakazany jest obrót tymi towarami, w rozumieniu punktów 21 i 22 orzeczenia Trybunału w sprawie Henn i Darby:
a) jest wystarczające, że produkty te mogą być swobodnie produkowane i sprzedawane, podlegając tylko bezwzględnemu zakazowi przesyłania pocztą, ograniczeniu wystawiania w miejscach publicznych, a na pewnych obszarach państwa członkowskiego podlegając systemowi zezwoleń na sprzedaż konsumentom w wieku co najmniej 18 lat, który to system w żaden sposób nie dotyczy przepisów prawa materialnego tego państwa dotyczących obsceniczności kwestionowanych towarów;
b) konieczny jest bezwzględny zakaz produkcji i sprzedaży tych towarów wewnątrz państwa importującego?
2. Czy w sytuacji, gdy wewnątrz importującego państwa członkowskiego ma miejsce legalny obrót określonymi towarami, państwo to może bezwzględnie zakazać sprowadzania tych samych towarów z innych państw członkowskich na tej podstawie, że naruszają one względy moralności publicznej w rozumieniu art. 36 [30] TWE, czy też taki zakaz importu stanowi środek arbitralnej dyskryminacji lub ukryte ograniczenie handlu między państwami członkowskimi?
3. Czy zakaz importu gorszących lub nieprzyzwoitych towarów z art. 42 Customs Consolidation Act 1876 stanowi środek arbitralnej dyskryminacji lub ukryte ograniczenie handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 36 [30] TWE w sytuacji, gdy dotyczy towarów dopuszczonych do obrotu na podstawie The Obscene Publications Act 1959?
4. Niezależnie od odpowiedzi na pytania postawione powyżej, jeżeli państwo członkowskie, działając zgodnie z zobowiązaniami międzynarodowymi wynikającymi z Konwencji Genewskiej z 1923 roku "o ograniczeniu handlu gorszącymi towarami" oraz The Universal Postal Convention (prolongowanej w Lozannie w 1974 r., która weszła w życie 1.1.1976 r.), nakłada bezwzględny zakaz importu z innego państwa członkowskiego produktów, które są sklasyfikowane jako nieprzyzwoite lub gorszące, czy taki zakaz jest dopuszczalny w świetle art. 234 [307] TWE?
7. [...]
Pierwsze pytanie
8. Conegate stwierdził, że w takim stopniu, w jakim zakazuje importu towarów gorszących lub nieprzyzwoitych, art. 42 Customs Consolidation Act 1876 nakłada surowsze ograniczenia niż te, które wynikają z właściwych przepisów obowiązujących w różnych częściach Wielkiej Brytanii, tzn. Anglii i Walii. To samo dotyczy a fortiori Północnej Irlandii, gdzie przepisy nie przewidują innych ograniczeń produkcji i obrotu kwestionowanymi towarami, oprócz przesyłania pocztą i wystawiania w miejscach publicznych.
9. Rząd Wielkiej Brytanii zauważył, że pierwsze pytanie właściwie określa ograniczenia obrotu towarami gorszącymi lub obscenicznymi w Anglii, Walii i Północnej Irlandii, nie bierze jednak pod uwagę surowszych ograniczeń obowiązujących w Szkocji i na wyspie Man. W Szkocji przepisy zakazują dystrybucji "gorszących materiałów" w celu ich ewentualnej sprzedaży. Pojęcie "gorszące materiały" obejmuje m.in. zdjęcia i lalki. Jednakże sądy krajowe nie określiły dotąd, czy pojęcie to zawiera tego rodzaju produkty, jakie były importowane przez Conegate. Z drugiej strony, produkty te w sposób oczywisty mieszczą się w pojęciu "gorszących lub nieprzyzwoitych podobizn", których wytwarzanie i sprzedaż jest zakazane przez przepisy obowiązujące na wyspie Man. Zdaniem Wielkiej Brytanii, państwa złożone, które dopuszczają istnienie różnic w ustawodawstwach poszczególnych części składowych, muszą dostosować wspólne przepisy celne do najsurowszych reguł wewnętrznych.
10. Wielka Brytania dodała, że biorąc pod uwagę całość właściwych przepisów w różnych częściach Zjednoczonego Królestwa, widać, że wszystkie one skierowane są przeciwko sprzedaży gorszących towarów. W związku z powyższym należy zauważyć, że ustawodawstwo brytyjskie zostało w ostatnich latach zaostrzone, zwłaszcza w odniesieniu do zdjęć pornograficznych, warunków koniecznych do uzyskania zezwolenia na prowadzenie sklepów z produktami erotycznymi i warunków publicznej ekspozycji tych towarów. Wielka Brytania stoi na stanowisku, że warunki te w jednakowy sposób dotyczą towarów krajowych i importowanych.
11. Komisja utrzymuje, że, po pierwsze, wyrażenie "legalny handel" użyte w powołanym wyżej wyroku z 14.12.1979 r., którego dotyczy pierwsze pytanie, nie oznacza zgodnej z prawem lub cieszącej się poważaniem działalności. Odnosi się ono do wszelkiego rodzaju legalnej działalności handlowej w zainteresowanym państwie członkowskim. Zdaniem Komisji, jest tak w przypadku handlu towarami występującymi w niniejszej sprawie, ponieważ ograniczenia opisane przez High Court w pierwszym pytaniu nie ustanawiają braku legalnego handlu w tych przepisach.
12. Komisja stwierdziła, że jakkolwiek na obecnym etapie rozwoju prawa wspólnotowego, państwa członkowskie mają swobodę w określaniu własnych standardów dotyczących moralności publicznej, jednakże swoboda ta podlega zasadzie, zgodnie z którą nie mogą one względem towarów importowanych z innych państw członkowskich stosować surowszych zasad, niż te, które dotyczą wytwarzania i sprzedaży takich samych towarów krajowych.
13. Trybunał zauważył, że pierwsze pytanie dotyka istotnego problemu, czy zakaz importu pewnych towarów może być uzasadniony względami moralności publicznej w sytuacji, gdy ustawodawstwo importującego państwa członkowskiego nie zawiera zakazu wytwarzania lub sprzedaży takich samych towarów na jego terytorium.
14. Należy stwierdzić, że, zgodnie z art. 36 [30] TWE, przepisy dotyczące swobodnego przepływu towarów wewnątrz Wspólnoty nie wykluczają ograniczeń importu uzasadnionych względami moralności publicznej. Jak powiedział Trybunał w orzeczeniu Henn and Darby, do państw członkowskich należy określenie, zgodnie z ich katalogiem wartości i w wybranej przez nie formie, wymogów moralności publicznej.
15. Jednakże, jakkolwiek prawo wspólnotowe pozostawia państwom członkowskim swobodę oceny nieprzyzwoitego lub gorszącego charakteru określonych towarów, należy stwierdzić, że fakt, iż towary te wywołują obrazę, nie jest dostatecznie poważny, by uzasadniać ograniczenia swobodnego przepływu towarów w sytuacji, gdy dane państwo członkowskie nie przyjęło, w odniesieniu do takich samych towarów wytwarzanych lub sprzedawanych na jego terytorium, środków karnych lub innych poważnych i skutecznych środków skierowanych przeciwko sprzedaży kwestionowanych towarów na jego terytorium.
16. Zatem państwo członkowskie nie może powołać się na względy moralności publicznej w celu uzasadnienia zakazu importu towarów, które są w jego mniemaniu gorszące lub nieprzyzwoite w sytuacji, gdy jego przepisy nie zawierają zakazu wytwarzania i sprzedaży tych samych produktów na jego terytorium.
17. Do właściwości Trybunału, w świetle art. 177 [234] TWE, nie należy ocena, czy i w jakim zakresie ustawodawstwo Wielkiej Brytanii zawiera powyższy zakaz. Jednakże problem, czy taki zakaz obowiązuje w państwie złożonym z części składowych, które mogą mieć własne ustawodawstwo, należy rozwiązać w świetle wszystkich właściwych przepisów. Jakkolwiek dla celów zastosowania powyższej reguły nie jest konieczne, aby wytwarzanie i sprzedaż kwestionowanych towarów były zakazane na terytorium wszystkich części składowych, musi być możliwe do stwierdzenia w świetle wszystkich właściwych przepisów, że ich celem jest zakazanie produkcji i sprzedaży tych towarów.
18. High Court, w pierwszym pytaniu, starał się możliwie ściśle przedstawić obowiązujące przepisy brytyjskie, które mają znaczenie dla sprawy. Zgodnie z tymi przepisami kwestionowane produkty mogą być swobodnie produkowane i sprzedawane, podlegając tylko bezwzględnemu zakazowi przesyłania pocztą, ograniczeniu wystawiania w miejscach publicznych, a na pewnych obszarach państwa członkowskiego podlegając systemowi zezwoleń na sprzedaż konsumentom w wieku co najmniej 18 lat. Takie regulacje nie mogą być postrzegane jako równoważne z zakazem wytwarzania i sprzedaży.
19. Wielka Brytania podkreśliła, że obecnie na jej obszarze nie są wytwarzane towary porównywalne z tymi, które importował Conegate, jednakże nie wyklucza to możliwości ich produkcji, a w konsekwencji nie ma znaczenia dla sprawy.
20. Na pierwsze pytanie należy odpowiedzieć, że państwo członkowskie nie może powołać się na względy moralności publicznej, w rozumieniu art. 36 [30] TWE, w celu uzasadnienia zakazu importu towarów, które są w jego mniemaniu gorszące lub nieprzyzwoite w sytuacji, gdy te same produkty mogą być swobodnie wytwarzane i sprzedawane na jego terytorium, podlegając jedynie bezwzględnemu zakazowi przesyłania pocztą, ograniczeniu wystawiania w miejscach publicznych, a na pewnych obszarach danego państwa podlegając systemowi zezwoleń na sprzedaż konsumentom w wieku co najmniej 18 lat.
21. Wniosek ten nie zabrania władzom państwa członkowskiego stosować wobec importowanych towarów tych samych ograniczeń sprzedaży, które są stosowane do podobnych produktów wytwarzanych i sprzedawanych na jego terytorium.
Drugie i trzecie pytanie
22. W świetle odpowiedzi udzielonej na pierwsze pytanie nie ma potrzeby zajmowania się pytaniami nr 2 i 3.
Czwarte pytanie
23. Conegate, Wlk. Brytania i Komisja zajęły zgodne stanowisko, że czwarte pytanie nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia postępowania głównego. Konwencja Genewska z 1923 r. dotyczy tylko gorszących "publikacji", które nie są przedmiotem postępowania, podczas gdy The Universal Postal Convention nie ma zastosowania do importowanych towarów, które nie są przesyłane pocztą.
24. Komisja zwróciła uwagę na to, że Trybunał w swoich orzeczeniach jednoznacznie stwierdził, że ochrona praw i obowiązków wynikających z umów międzynarodowych, zawartych przed wejściem w życie TWE, na podstawie art. 234 [307] TWE, dotyczy jedynie tych praw i obowiązków, które istnieją pomiędzy państwami członkowskimi i państwami trzecimi. Takie umowy nie mogą być powołane dla uzasadnienia ograniczeń w handlu pomiędzy państwami członkowskimi.
25. Argument Komisji musi być zaakceptowany. Jak stwierdził Trybunał w orzeczeniu Attorney General przeciwko Burgoa z 14.10.1980 r. (sprawa 812/79, [1980] ECR 2787), przepis art. 234 [307] TWE ma na celu zagwarantować, by stosowanie TWE nie naruszało ani praw państw trzecich, wynikających z umów zawartych wcześniej z państwem członkowskim, ani obowiązków państw członkowskich, określonych w tych umowach. Umowy zawarte pomiędzy państwami członkowskimi przed wejściem w życie TWE nie mogą być powoływane w stosunkach między państwami członkowskimi w celu uzasadnienia ograniczeń w handlu wewnątrzwspólnotowym.
26. Odpowiedź na pytanie czwarte brzmi: przepis art. 234 [307] TWE należy interpretować w ten sposób, że umowa zawarta pomiędzy państwami członkowskimi przed wejściem w życie TWE nie może być powoływana w celu uzasadnienia ograniczeń w handlu wewnątrzwspólnotowym.
Miejsca publikacji:
OETS 2002, poz. 52
Dodatkowe informacje:
Joanat