Historia Integracji - ŚCIĄGA.doc

HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

1.     Pojęcie integracji międzynarodowej

Integracja to splot procesów ekonomicznych i politycznych w stosunkach między państwami, ich gospodarek i instytucji, które prowadzą do powstawania nowych struktur i powodują zmiany
w stosunkach międzynarodowych.

2. Przyczyny zawiązywania ugrupowań integracyjnych

- bardziej efektywne wykorzystywanie wymiany produktów, korzyści większego rynku

- poprawa ekonomiczna

- wspólne dążenie do polepszenia pozycji

- świadomość do należenia do tego samego kręgu tradycji gosp. i cywilizacyjnych

- tworzenie wspólnych struktur rozwoju w warunkach pokoju

- dążenie do wspólnej kontroli nad działaniami politycznymi i ekonomicznymi państw z negatywną rolą w przeszłości

              3.Kryteria definiowania i mechanizmy integracji

- horyzontu integracji – czy jest niekończącym się procesem, czy osiąga stan nasycenia

- mechanizmu funkcjonowania – czy powinien być mechanizmem wolnego handlu czy wolnej konkurencji, czy też polityki integrujących się państw

- korzyści – czy powinny być dzielone po równo między kraje, czy w nierównych częściach

(uważa się, że nie tylko wspierać słabszych, ale także silnych, aby pociągnęli słabszych – założenia globalizacji)

              4. Integracja formalna i nieformalna, integracja pozytywna i negatywna

Integracja formalna – proces integracji w ramach struktur instytucjonalnych (CEFTA, EFTA, NAFTA, UE); zinstytucjonalizowana forma, zmiany prawne, administracyjna nadbudowa np. : struktury i funkcjonowanie UE;

Integracja nieformalna – proces integracyjny, który odbywa się bez formalnych instytucji, spontaniczne zjawisko gospodarcze; naturalne procesy konwergencji i zmian, najczęściej gospodarczych: większość stref wolnego handlu występujących na świecie.

Integracja pozytywna – tworzenie wspólnych praw i realizacji wspólnej polityki, tworzenie wspólnych struktur.

Integracja negatywna - znoszenie barier, które ograniczają swobodny przepływ dóbr, usług, kapitału
i siły roboczej;

              5. Formy integracji gospodarczej

- strefa wolnego handlu (obniżanie barier ilościowych w handlu między państwami strefy aż do całkowitego zniesienia, niski poziom integracji ekonomicznej i politycznej);

- unia celna – wspólna zewnętrzna taryfa celna w handlu z krajami trzecimi, wspólna polityka handlowa, unifikacja instrumentów wykorzystywanych w polityce handlowej;

- wspólny rynek – swobodny przepływ między krami członkowskimi towarów, usług, ludzi i kapitału; swoboda prowadzenia działalności gospodarczej i osiedlania się ludzi; harmonizacja ustawodawstwa dla wdrażania 4 swobód; dodaje się przepływ wiedzy;

- unia gospodarcza i walutowa (koordynacja narodowych polityk gospodarczych, wypełnianie kryteriów makroekonomicznych; wspólna polityka monetarna, wspólna waluta; wyskoki poziom integracji
w dziedzinie: fiskalnej, walutowej, produkcyjnej i społecznej; wysoki poziom integracji ekonomicznej
i politycznej;

- pełna integracja gospodarcza i polityczna – wspólna polityka gospodarcza scalonego (całkowicie zintegrowanego) obszaru; ponadnarodowe instytucje ekonomiczne i polityczne; działające także
w sferze polityki zagranicznej i obronnej; rodzaj jednolitego państwa federalnego;

Przykłady realnie istniejących regionalnych ugrupowań integracyjnych na różnych poziomach:

* Strefa wolnego handlu: Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Północno-Atlantyckie Stowarzyszenie Wolnego Handlu  (NAFTA);

* Unia celna: MERCOSUR ugrupowanie gospodarcze zrzeszające większość państw Południowej Ameryki;

* Wspólny Rynek: Europejski Rynek Wewnętrzny (European Internal Market) zrzeszający 27 państw UE;

* Unia gospodarczo-walutowa: European Monetary Union (EMU), do której należą państwa strefy euro UE.

6. Europa jako pojęcie geograficzne, polityczne, wspólny obszar cywilizacyjny
i kulturowy

Europa jako pojęcie geograficzne – kontynent ze wschodnią granicą wyznaczoną przez Ural i Kaukaz;
w świadomości Europejczyków granice Europy niedookreślone; Europa jako subkontynent kontynentu azjatyckiego;

Europa jako wspólny obszar cywilizacyjny i kulturowy – najczęstsze formy kontaktów kulturowych: religia i wartości, nauka, handel, zwyczaje i prawo, wojny, sport. Kulturowo kontynent europejski wyodrębniony bardzo wyraźnie.

              7. Źródła cywilizacji zachodniej i wspólne korzenie Europy

Wspólne korzenie Europy: grecka filozofia, rzymskie prawo, chrześcijańskie wartości i tradycje;

Chrześcijaństwo głównym czynnikiem integracji ludów europejskich. Papiestwo i Kościół odegrały
w Średniowieczu rolę instytucji ponadnarodowej, rozjemczej i zwierzchniej wobec państw feudalnych. Umacnianie się władzy europejskich królów i cesarzy prowadziło do nasilenia się rywalizacji. Z czasem w Europie powstania narodowe o różnych interesach; rozwój języków i kultury narodowej.

              8. Podział Europy po II WŚ, konflikt zimnowojenny W-Z, przyczyny, przejawy

- rozpad wielkiej koalicji z okresu II WŚ;

- narastanie konfliktu zimnej wojny;

* deklaracja współpracy w końcowej fazie wojny ustępują dążeniu do masowego zabezpieczenia własnych interesów mocarstw

* USA i ZSRR zaznaczyły swoje strefy wpływów w Europie, wynikające z udziału wojsk obu państw w walce

USA – wsparcie dla europejskich koncepcji integracyjnych, współpraca z Europą instrumentem amerykańskiej polityki zagranicznej na czas narastających napięć zimnej wojny

ZSRR – objęcie wpływem około 1/3 Europy; narzucanie rozwiązań ustrojowych i eliminowanie sił opozycyjnych, oddziaływanie na międzynarodowe ruchy społeczne, partyjne i związkowe;

- duże straty materialne;

- spadek produkcji przemysłowej o 30% (w stosunku do 1938r.);

- zmniejszenie udziału państw europejskich w gospodarce światowej;

- osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europejskich;

- utrata możliwości samodzielnego oddziaływania Europy na skutek podziału kontynentu na 2 bloki: wschód i zachód;

- kryzys gospodarczy i demograficzny Europy zniszczonej wojną;

              9. Pierwsze powojenne zach-europejskie koncepcje i dokonania integracyjne: koncepcje Churchila

Elitarny charakter większości ruchów integracyjnych: ideowych, naukowo-badawczych, zawodowych, społecznych (np. Europejska Unia Parlamentarna);

Masowy charakter: Europejska Unia Federalistów (1946);    cel – szybkie zjednoczenie Europy (Unia Europejska), projekt konstytucji, Rada Związkowa z prezydentem, wieloizbowy parlament; szeroki zasięg oddziaływania ruchu poprzez federacje regionalne;

W.Churchil

- marzec 1946r. wystąpienie w Fulton,.: słynne określenie „żelazna kurtyna”;

- wrzesień 1946r. w swojej słynnej mowie na Uniwersytecie w Zurychu apeluje o pojednanie niemiecko-francuskie oraz o utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy. Poruszenie, które wywołał ten odczyt sprawia, że były premier tworzy Komitet Zjednoczonej Europy. Churchill chciał, aby powstała unia, której trzon stanowiłyby Francja i Niemcy, a która pozostałaby otwarta dla pozostałych państw kontynentu.

- Federacyjna koncepcja integracji Koncepcja utworzenia europejskiej federacji, czyli ‑Ojczyzny Europejskiej została zaprezentowana na Kongresie Europejskim w Hadze w maju 1948 r.;

- Federaliści: Zwolennikami tej koncepcji integracji byli: Jean Monnet, Ludwig Erhard, Alcide De Gasperi oraz Robert Schuman.

Koncepcje federalistyczne:

1. ‑Stany Zjednoczone Europy - wizja Winstona Churchilla; (w 1999r. wskrzesił ją Vaclav Havel na forum francuskiego Senatu, proponując opracowanie ustawy zasadniczej UE oraz wprowadzenie systemu dwuizbowego do Parlamentu Europejskiego.)

2. wizja Jacques’a Delorsa - federacja sześciu państw założycielskich, których wspólne funkcjonowanie oparte byłoby na specjalnych uregulowanych (‑Traktat w traktacie), federacja państw narodowych, wzmocnienie ponadpaństwowych instytucji - głównie Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.

3. wizja Helmuta Schmidta i Valery'ego Giscarda D'Estaing - ‑trzon-rdzeń Europy na bazie państw-członków strefy euro.

4. wizja Joschki Fischera - kryzys ‑metody Jeana Monneta (potwierdzony wprowadzeniem przez Traktat Amsterdamski tzw. ‑wzmocnionej współpracy); konieczność przyjęcia konstytucji europejskiej, która umożliwiłaby utworzenie centrów grawitacji integracyjnej, tzn. awangardy integracyjnej złożonej z grup krajów o różnym stopniu zaawansowania integracyjnego; reinterpretacja roli państwa narodowego w dzisiejszym świecie; rekonstrukcja Parlamentu Europejskiego (dwie izby na wzór niemieckiego parlamentu); Przewodniczący Komisji Europejskiej wybierany bezpośrednio.

10. Znaczenie planu Marshala i Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

Plan Marshala - wsparcie USA dla procesu integracji. (Wystąpienie ameryk. sekretarza stanu na Uniwersytecie Harvarda – czerwiec 1947r. z zapowiedzią pomocy dl powojennej odbudowy gospodarczej Europy).

- łagodzenie następstw wojny dla społeczeństw europejskich;

- zapewnienie stałego tempa rozwoju i podniesienie poziomu życia ludzi;

- wpływanie na stabilizację wewnętrzną państw europejskich;

- ograniczenie warunków dla rozwoju partii radykalnych; zwłaszcza dla państw zagrożonych komunizmem;

- konferencja państw europejskich zainteresowanych otrzymaniem pomocy amerykańskiej – Paryż (09.1947r.) uczestnicy: 16 państw europejskich i Turcja, odrzucenie zaproszenia przez ZSRR;
pod jego naciskiem Polska i Czechosłowacja zostały zmuszone odrzucić amerykańską pomoc.

Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (ang. Organization for European Economic Co-operation, OEEC) - organizacja międzynarodowa powstała 16 kwietnia 1948 r. w celu koordynacji sprawnego funkcjonowania planu Marshalla i stabilizacji kursu waluty. Zadaniem OEEC było także ułatwienie wymiany handlowej pomiędzy krajami członkowskimi, w tym zwłaszcza zniesienie ograniczeń ilościowych i wspomaganie rozdziału dóbr rzadkich oraz stworzenie systemu konsultacji przy podejmowaniu ważniejszych przedsięwzięć gospodarczych.
Została założona przez 16 państw uczestniczących w programie - Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy. Ze strony amerykańskiej plan ten nadzorował specjalny urząd pod kierownictwem Paula G. Hoffmana. OEEC utworzyła m.in. Europejską Unię Płatniczą. Na mocy Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju podpisanej przez 20 państw 14 grudnia 1960 r.

Przy OEEC powstały: Europejska Unia Płatnicza (1950), Europejska Agencja Energii Jądrowej (1957),

Bank Rozrachunków Międzynarodowych (1959)

OEEC została przekształcona wraz z przystąpieniem Kanady i Stanów Zjednoczonych, w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Co-operation and Development, OECD) z dniem 30 września 1961 r.

              11. Powstanie Benelux’u i Unii Zachodniej

- Przykład udanej integracji gospodarczej jako pierwsze w Europie dały kraje Beneluksu. Pierwsze plany współpracy między Belgią, Holandią i Luksemburgiem powstały jeszcze w czasie wojny. Nazwę tworzą pierwsze litery nazw tych krajów: Belgique/België (Belgia), Nederland (Holandia), Luxembourg/Luxemburg (Luksemburg); umowa o utworzeniu unii celnej (zniesienie ceł w obrocie wewnętrznym i ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej) wszystkich trzech krajów; (w 1960 kolejnym etapem współpracy było ustanowienie (na mocy umowy z 1958) Unii Gospodarczej Beneluksu, zakładającej zacieśnienie współpracy ekonomicznej, a w rezultacie wzrost poziomu życia i zatrudnienia, stabilizację finansową i utworzenie wspólnego rynku. Działalność Unii Beneluksu doprowadziła do stworzenia wspólnego rynku ze swobodną wymianą towarów, kapitałów i siły roboczej, do wspólnej polityki celnej i handlowej wobec państw trzecich, koordynacji wewnętrznej polityki gospodarczej); Organizacja, jako pierwsza na świecie, zniosła kontrole w obrocie handlowym. Wykorzystując doświadczenie swojej współpracy, kraje Beneluksu od początku należały do orędowników szerszej integracji europejskiej i aktywnie włączały się do działań urzeczywistniających ten cel.

- poligon doświadczalny i promotor działań wspólnotowych;

Unia Zachodnia (Bruksela, marzec 1948r.) – powstała jako pierwsza zach-europejskiej organizacja
o charakterze polityczno-militarnym zobowiązująca państwa do udzielania sobie wzajemnej pomocy na wypadek jakiejkolwiek agresji, międzynarodowy sztab wojskowy; Głównym powodem zawiązania sojuszu była obawa przed remilitaryzacją Niemiec. Pakt ustanawiający Unię przewidywał pomoc
w odbudowie Europy z powojennych zniszczeń oraz współpracę gospodarczą i kulturalną.

Dowódcą struktur wojskowych sojuszu został brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery. Polityka wojskowa miała być zintegrowana i koordynowana przez sztab "Obrony Zachodu" z siedzibą
w Fontainebleau. Pakt ustanawiający Unię przewidywał pomoc w odbudowie Europy z powojennych zniszczeń oraz współpracę gospodarczą i kulturalną. Prace nad projektem Paktu Północnoatlantyckiego;

Komitet Koordynacyjny europejskich ruchów integracyjnych i Kongres Europy w Hadze, maj 1948 r.,
z udziałem najważniejszych polityków zachodnioeuropejskich, w tym przyszłych Ojców Założycieli Wspólnot Europejskich; trzy rezolucje: kulturalna, polityczna i społeczno-gospodarcza nt. przyszłości integracji w tych obszarach

              12. NATO

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO), potocznie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego lub Pakt Północnoatlantycki – organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949 w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Najnowszymi członkami NATO są Albania i Chorwacja, które weszły w skład organizacji 1 kwietnia 2009. Potencjalnymi kandytami do członkostwa w NATO są: Gruzja, Finlandia, Serbia, Szwecja. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Macedonia.

...