Psychologia - ściąga.doc

1. Kto był twórcą nowoczesnej psychologii eksperymentalnej i na czym polegają założenia tego kierunku?

Twórcą nowoczesnej psychologii naukowej, zwłaszcza eksperymentalnej, był W. Wundt / 1832-1920 /,
z wykształcenia lekarz i fizjolog, który w 1879 r. założył w Lipsku laboratorium psychologiczno – badawcze. Był autorem dwóch programów badań psychologicznych: eksperymentalnej psychologii fizjologicznej oraz psychologii ludów.

Psychologia introspekcyjna- Wundt utożsamiał psychikę ze świadomością. Introspekcja to metoda obserwacji zjawisk świadomości zachodzących u siebie samego, czyli metoda wglądu bezpośredniego w przebieg procesów świadomościowych - cechuje ją subiektywizm. Przedmiotem psychologii introspekcyjnej było „doświadczenie wewnętrzne” / przeżycia, doznania itp. / czyli świadomość rozpatrywana w oderwaniu od świata zewnętrznego. Introspekcjoniści wczuwali się w samego siebie, obserwowali własne przeżycia /pierwsze badania prowadzili na sobie/. Wadą jest to, że nie  można jej stosować do dzieci, zwierząt, psychicznie chorych

Psychologia ludów- Wundt sądził, że dzieje ludzkie, historia postępu ma charakter psychologiczny, najwyższym wytworem tak rozumianej psychiki jest to, co nazywał „duszą narodu” lub psychologia ludów / etnopsychologia/. Zjawiska psychologii ludów miały być badane metodami analizy wytworów kulturalno – historycznych, jak: język, mity, sztuka, prawo, religia, obyczaje, moralność itp. Zalety: inspirował badania i stwarzał konieczność uzupełnień i modyfikacji twórczych oraz wywoływał wiele dyskusji i sporów; przyczynił się do powstania opozycji Wady: program był akademicki, interesowało go tylko poznanie, izolowało to psychologię z życia ekonomicznego, społecznego i politycznego

PSYCHOLOGIA GŁĘBI- kluczowe zagadnienie pojęcia głębi sprowadza się do tego, że to co na powierzchni jest pozorne w przeciwieństwie do tego co jest w głębi, przedstawiciele psychologii głębi twierdzą; „nie ważne to co jest widoczne, ważne jest to co ukryte”. Metody badania podświadomości to: testy projekcyjne, analiza snów, interpretacja czynności pomyłkowych.

2. Kto był twórcą psychoanalizy i na czym polegały założenia tego kierunku w psychologii /teoria libido, teoria osobowości/?

Twórca psychoanalizy był Zygmunt Freud. System poglądów Freuda to teoria libido oraz teoria osobowości. Zgodnie z teorią libido u podstaw niemal każdego zachowania ludzkiego leży nieświadoma energia libido czyli instynkt /popęd/ seksualny. Fazy rozwoju libido Freuda:

faza “oralna” - drażnienie ust, ssanie

faza “analna” – czynności wydalania

okres “falliczny” – organy płciowe, dziecięca masturbacja

faza “genitalna” – organy płciowe, inni ludzie

Osobowość według Freuda:

Id /Ono/- to sfera wrodzonych, biologicznych, instynktownych popędów /libido - popęd seksualny, popęd życia; thanatos – popęd śmierci/, które leżą u podstaw każdego zachowania człowieka; są one siłą napędową, ukierunkowują to zachowanie

Ego /Ja, jaźń/ - jest świadomością jednostki, rozsądkiem, którym człowiek kieruje się w swoim postępowaniu; działa pomiędzy dwoma warstwami Id i Superego; jest mediatorem, który godzi dwie przeciwstawne /podświadome/ tendencje

Superego/nad-Ja, nadjaźń/ - sumienie utożsamiane z sumieniem jednostki, ze zinterioryzowanymi normami moralnymi i zasadami postępowania wykształconymi w procesie socjalizacji; Superego kształtuje się i funkcjonuje w podświadomości

3.Co jest głównym przedmiotem zainteresowania psychologii /def.psychologii/?

Psychologia to nauka o człowieku, która bada prawa zachowania się oraz czynniki środowiskowe
i osobowościowe, które sterują nimi

4.Jakie są najważniejsze dziedziny psychologii?

Psychologia teoretyczna: Psychologia ogólna, Psychologia społeczna, Psychologia zwierząt, Psychologia człowieka (Psychologia dzieci, Psychologia młodzieży, Psychologia dorosłych)

Psychologia stosowana: Psychologia wychowawcza, Psychologia kliniczna, Psychologia sądowa, Psychologia pracy, Psychologia propagandy, Psychologia produkcji i recepcji kulturowej

5.Jakie są cechy dobrej obserwacji i jej rodzaje?

Cechy: obserwacja powinna być obiektywna, powinna mieć jasno postawione zadania, powinna być dokładna i szczegółowa, powinna być systematyczna i planowa, powinna być zakończona słownym sformułowaniem jej wyników

Rodzaje obserwacji:

- bierna - obserwator obserwuje dane zjawisko z zewnątrz, nie biorąc w nim udziału, nie angażuje się w nim w jakikolwiek sposób

- czynna /uczestnicząca/ - obserwator uczestniczy w badanym zjawisku osobiście

- samoobserwacja - inaczej introspekcja - polega na “obserwowaniu” pewnych zjawisk psychicznych, przeżywanych przez samego obserwatora, na obserwowaniu samego siebie

6.Na czym polega eksperyment w psychologii i jego rodzaje?

Na wywołaniu przez badacza, w warunkach przez niego ustalonych, określonego zjawiska psychicznego lub wprowadzeniu pewnych zmian w tym zjawisku, z możliwością zarejestrowania reakcji. Rodzaje: Laboratoryjny (podstawową wadą eksperymentalnej metody laboratoryjnej jest sztuczność warunków
i jednostronność badanego zjawiska), naturalny (badanie  człowieka w jego naturalnych warunkach życia
i pracy)

7.Jaka jest różnica między metodami badawczymi rozmowy i wywiadu w psychologii?

Rozmowa przeprowadzana jest bezpośrednio z osoba badaną wywiad przeprowadzany jest z osobami trzecimi na temat osoby badanej, rozmowa nie jest metoda badawczą wywiad jest prowadzony w celach badawczych i jest metoda naukową, rozmowa jest swobodne, nieskategoryzowana, nieznormalizowana wywiad jest kierowany, skategoryzowany, planowany, znormalizowany.

8.Jakie są podobieństwa i różnice w stosowaniu ankiet oraz kwestionariuszy?

Ankieta lub kwestionariusz - to zbiór specjalnie dobranych pytań, z odpowiedzi na które - po analizie statystycznej i merytorycznej - wnioskujemy o pewnych właściwościach psychicznych osoby, której te pytania dotyczą.

9. Jak zbudowany jest układ nerwowy człowieka?

Układ nerwowy człowieka jest swoistym komputerem zarządzającym każdą strukturą naszego organizmu. To on „komunikuje” nas ze światem, to dzięki niemu jesteśmy świadomi i w ogóle żyjemy. Układ nerwowy jest chyba najbardziej skomplikowaną strukturą. Jego najważniejszym narządem jest mózg, z którego wychodzi rdzeń kręgowy. U człowieka rdzeń kręgowy na kształt grubego sznura i rozciąga się od rdzenia przedłużonego do drugiego kręgu lędźwiowego. Jego podstawowymi funkcjami są: przewodzenie impulsów z mózgu i do mózgu oraz kontrola czynności odruchowych. Naukowcy dokonali podziału układu nerwowego na trzy zasadnicze podukłady. Są to ośrodkowy, obwodowy i autonomiczny (wegetatywny) układ nerwowy.

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Są to miękkie i jedne
z najwrażliwszych tkanek naszego organizmu. Osłonięte są one kośćmi czaszki i kręgosłupa oraz otoczone trzema warstwami tkanki łącznej zwanymi oponami. Opony dzielą się na: twardą, pajęczynówką, miękką. Przestrzeń zawarta pomiędzy oponą miękką, a podpajęczynówką wypełniona jest płynem rdzeniowo – mózgowym. W płynie tym zanurzone są mózg oraz rdzeń kręgowy, ponieważ chroni on je przed urazami, amortyzuje wstrząsy oraz przyczynia się do równomiernego rozkładu ciśnienia w jamie czaszki. Służy również jako środowisko dla wymiany substancji odżywczych i produktów przemiany materii pomiędzy krwią a mózgiem.

Obwodowy układ nerwowy składa się z receptorów czuciowych, nerwów łączących je
z ośrodkowym układem nerwowym oraz nerwów, które łączą ośrodkowy układ nerwowy z efektorami w postaci mięśni i gruczołów. Ten fragment obwodowego układu nerwowego, który kontroluje reakcje ustroju na środowisko zewnętrzne określa się mianem układu somatycznego; nerwy i receptory, które czuwają nad utrzymaniem homeostazy wewnątrz ustroju, składają się na autonomiczny układ nerwowy.

Układ wegetatywny zwany jest także układem autonomicznym. Do jego podstawowych zadań należy utrzymanie wewnętrznej homeostazy organizmu. Do jego funkcji należy między innymi regulacja częstości uderzeń serca i utrzymanie względnie stałej temperatury. Układ wegetatywny działa w sposób automatyczny i niezależny od woli. Pod jego kontrolą pozostają efektory ulokowane w mięśniach gładkich, w mięśniu sercowym i w gruczołach wydzielania wewnętrznego. Podobnie do układu somatycznego układ autonomiczny zorganizowany jest w postaci łuków odruchowych. Receptory w organach wewnętrznych przekazują informacje za pomocą nerwów wstępujących do ośrodkowego układu nerwowego. Tam informacja jest na różnych poziomach integrowana, a decyzje przekazywane są do właściwych mięśni lub gruczołów za pośrednictwem nerwów zstępujących.

10.Jak powstaje odruch warunkowy i czym się różni od bezwarunkowego?

Odruch jest to reakcja organizmu zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego. Istnieją dwa rodzaje odruchów: bezwarunkowy i warunkowy. Podstawowe różnice między odruchem bezwarunkowym a warunkowym są następujące: Odruch bezwarunkowy to reakcja wrodzona, dziedziczna, stała, regularna, gatunkowa, zachodząca w całym układzie nerwowym i jest mało zróżnicowana. Odruch warunkowy to reakcja nabyta, zmienna, mało regularna, indywidualna, zachodząca tylko w mózgu i bardzo zróżnicowana.

11. Z jakich elementów składa się czteroczynnikowa teoria rozwoju psychicznego
i czym się one charakteryzują?

Zadatki wrodzone - to zespół cech biologicznych związanych przede wszystkim z typem układu nerwowego i budową receptorów (zmysłów). Cechy te mogą sprzyjać rozwojowi lub hamować ten rozwój.

Środowisko - to złożone i zmienne otoczenie geograficzno - klimatyczne, materialne i społeczne człowieka.

Wychowanie i nauczanie - odgrywają decydującą rolę w powstawaniu i kształtowaniu niemal wszystkich cech psychicznych człowieka.

Działanie - to aktywna postawa człowieka wobec świata, wobec podstawowych obowiązków rodzinnych, szkolnych, zawodowych i obywatelskich, to świadome kształtowanie swojej osobowości. Trzy podstawowe formy działania w różnych okresach życia to: zabawa, nauka, praca.

12.Na jakie główne okresy można podzielić rozwój psychiczny człowieka?

I okres - wczesne dzieciństwo - dzieli się na dwie fazy: faza niemowlęca - 1 rok życia i faza poniemowlęca ( 2 i 3 rok życia)

II okres - przedszkolny - od 4 do 6 roku życia

III okres - szkolny - od 7 do 14 lat

IV okres  - dorastania - od 14 do 17 lat,

V okres - młodzieńczości - od 18 do 22, nawet 25 lat

13.W jaki sposób powstają wrażenia wzrokowe?

Oko jest dla mózgu kamerą nagrywającą film o otaczającym świecie, zbiera i skupia światło, które wpada przez rogówkę /przeźroczystą wypukłość z przodu oka/; następnie przechodzi przez źrenicę /otwór w nieprzeźroczystej tęczówce/ i wpada na soczewkę. Żeby nastawić ostrość oka, elastyczna o kształcie fasoli soczewka zmienia kształt - staje się cieńsza dla przedmiotów dalszych, a grubsza dla bliższych. Umięśniony dysk tęczówki zmienia szerokość źrenicy, otworu, przez które światło wpada do oka dalej światło wędruje przez ciało szkliste, dochodząc do siatkówki, cienkiej warstwy wyściełającej tylną część gałki ocznej
 

14.Na czym polegają główne wady widzenia?

- Krótkowzroczność polega na tym, że na skutek większej niż normalna odległości siatkówki od soczewki punkt skupienia znajduje się przed siatkówką

- Dalekowzroczność polega na tym, że punkt skupienia fal wpadających do oka znajduje się za siatkówką

- Niezborność (astygmatyzm) wynika z niesymetryczności (nieregularności) soczewki, która spośród fal wpadających do oka jedne załamuje normalnie inne - mniej lub bardziej odchyla od fal sąsiednich

15.Jak powstają wrażenia słuchowe?

Fale dźwiękowe przenoszone przez małżowinę uszną i zewnętrzny przewód słuchowy, wprawiają w drgania błonę bębenkową. Drgania te pobudzają kosteczki ucha wewnętrznego - młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Ich mechaniczne drgania przekazywane są przez okienko owalne do ślimaka, gdzie wprawiają w ruch płyn w jego przewodach. Cienkie komórki włosowate, wyścielające zwiniętą w ślimaku błonę podstawową, wyginają się pod wpływem ruchu płynu, pobudzając łączące się z nimi zakończenia nerwowe. W ten sposób energia mechaniczna przekształcana jest w energię przesyłaną do mózgu przez nerw słuchowy

16.Jakie są cechy pamięci i czym się charakteryzują?

- Pojemność pamięci i szybkość (łatwość) zapamiętywania. Im człowiek więcej materiału (różnorodnego) może zapamiętać, tym pojemniejszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału zapamiętanego w jednostce czasu. Wiąże się ściśle z głębokością wiedzy człowieka

- Trwałość pamięci. Im człowiek dłużej pamięta, tym trwalszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału odtwarzanego (przypominanego lub rozpoznawanego) po pewnym czasie decyduje o trwałości wiedzy

-Wierność pamięci - zgodność odtwarzanego materiału z zapamiętanym. Decyduje ona o dokładności; im dokładniej człowiek odtwarza, tym wierniejszą ma pamięć. Mierzy się stosunkiem trafnych przypomnień lub rozpoznań do wszystkich możliwych. Ma wpływ na rzetelność wiedzy

Gotowość pamięci. Im szybciej człowiek potrafi przypomnieć sobie co chce i kiedy chce, tym bardziej gotową ma pamięć. Mierzy się czasem przypominania, który z reguły związany jest ze stopniem usystematyzowania wiadomości. Gotowość pamięci decyduje o użyteczności i giętkości wiedzy

17. Co to są: wiedza, nawyki i umiejętności oraz zjawisko transferu i interferencji?

Wiedza - to system obiektywnych wiadomości (informacji) o świecie – o przedmiotach i zjawiskach, ich wzajemnych stosunkach i związkach przyczynowych. Wiedza powinna się charakteryzować dużą rzetelnością, głębokością, trwałością, elastycznością i użytecznością .

Nawyki -  to działania zautomatyzowane. Zjawiska przenoszenia nawyków to:

- pozytywne zjawisko transferu - opanowanie jednego nawyku ułatwia opanowanie innego

- negatywne zjawisko interferencji - opanowanie jednego nawyku utrudnia opanowanie innego lub tego samego, lecz w sposób prawidłowy

Nawyki wynikające z wewnętrznej potrzeby i nie zamierzone świadomie nazywamy przyzwyczajeniami.

Umiejętności – to nabyte w procesie uczenia się zdolności do operowania posiadanymi wiadomościami i nawykami. Na umiejętności składają się więc wiadomości i nawyki.

18. Na czym polegają główne procesy myślenia?

- Analiza jest to proces myślowego rozkładania przedmiotów i zjawisk na ich elementy składowe

- Synteza to proces myślowego łączenia części lub elementów przedmiotów i zjawisk w pewne całości

- Uogólnianie jest myślowym dochodzeniem do tego co ogólne oraz stanowi cechę wspólną i wyróżniającą dany zespół przedmiotów i zjawisk wśród innych zespołów

- Abstrahowanie to proces myślowego odrywania się od tego co jednostkowe i szczególne, właściwe pojedynczym przedmiotom i zjawiskom

- Porównywanie jest myślowym ustalaniem podobieństw i różnic miedzy przedmiotami oraz zjawiskami lub ich elementami

- Klasyfikowanie polega na porządkowaniu przedmiotów i zjawisk lub ich elementów według jakiegoś klucza lub z góry przyjętego kryterium

- Wnioskowanie jest to proces dochodzenia do nowych twierdzeń (sądów) na podstawie myślowego zestawienia twierdzeń (sądów) już istniejących i znanych. Wnioskowanie może być indukcyjne i dedukcyjne. Pierwsze polega na wyprowadzaniu ogólnego wniosku z twierdzeń szczegółowych, drugie na wyprowadzaniu wniosku szczegółowego z twierdzenia ogólnego

19.Jaka jest różnica między myśleniem algorytmicznym i heurystycznym?

Myślenie heurystyczne (z gr. heurisko – znajduję) - polega na intuicyjnym lub innym nie schematycznym myśleniu. Umożliwia rozwiązywanie nowych, nieznanych problemów, które nie dają się rozwiązywać za pomocą algorytmów lub czas ich rozwiązywania byłby zbyt długi.

Przykład myślenia heurystycznego to Metoda brainstorming, która  polega na wysuwaniu w małym gronie osób różnych pomysłów rozwiązania, przy absolutnym zakazie ich bieżącej oceny lub krytyki /reguła „odroczonej oceny”/. Ułatwia przełamywanie utartych schematów myślenia , stereotypów.  Efektywność jest osiągana dzięki wzajemnej inspiracji uczestników oraz „klimatowi” spowodowanego odroczeniem oceny

Myślenie algorytmiczne lub analityczne - to skończony ciąg operacji myślowych, które należy przeprowadzić, aby znaleźć rozwiązanie.

20.Co to jest uwaga i jakie są jej rodzaje?

Uwagą nazywamy skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego
i wewnętrznego. Odpowiada za kontrolę przebiegu pozostałych procesów i mogąca przyczynić się do polepszenia lub pogorszenia przebiegu pozostałych procesów poznawczych. Uwaga może być

dowolna (jest celowa i z reguły wiąże się z pewnym wysiłkiem. Łączy się ściśle z osobowością, występuje tylko u człowieka w wyniku procesu wychowania i nauczania)

...