. Złudzenia percepcyjne

§   Są spostrzeganiem zależności między elementami bodźca w sposób niezgodny z fizyczną rzeczywistością.

§   Dostarczają one argumentów przemawiających za złożonym przetwarzaniem informacji w procesie spostrzegania prostych sytuacji bodźcowych.

§   Występują, gdy: sytuacja bodźcowa jest wieloznaczna, brakuje kluczowych informacji, składniki są w nieoczekiwanych relacjach, nie występują znane nam wzorce.

Złudzenie torów kolejowych
(złudzenie Ponzo)

Równoległe odcinki są jednakowej długości , jednak spostrzega się górny odcinek jako dłuższy od dolnego. Złudzenie to można wyjaśnić w oparciu o nieświadome wnioskowanie na podstawie dwóch przesłanek:

§   przedmioty tej samej wielkości w obrazie na siatkówce mają różną wielkość ponieważ wraz z oddaniem się jednego z tych przedmiotów w przestrzeni jego wielkość się zmniejsza (przesłanka ta jest ogólna i odnosi się do wiedzy nabytej w ciągłym kontakcie człowieka ze środowiskiem);

§   długości przedstawionych odcinków, z których pierwszy znajduje się dalej od drugiego, w obrazie na siatkówce są takie same (przesłanka ta jest szczegółowa i odpowiada konkretnej sytuacji bodźcowej).

Pokój Amesa

Schemat pokoju ma kształt trapezoidalny, jednak jest spostrzegany jako prostokątny. Doświadczenie wytwarza w reprezentacji poznawczej schemat standardowego pokoju. Błędne założenia decydują o złudzeniu.

Złudzenie Księżyca

Kiedy patrzymy na księżyc nisko nad horyzontem, wydaje się nam on bardziej oddalony, a więc większy niż w zenicie.

Złudzenie Muellera-Lyera

Nasze doświadczenie z narożnikami pomieszczeń lub budynków przyczynia się do spostrzegania linii pionowej budynku po lewej stronie jako bliższej, a zatem krótszej. Linia pomieszczenia po lewej stronie wydaje się natomiast bardziej oddalona, a więc dłuższa.

Wyższy niż szerszy?

Względna wysokość przyczynia się do złudzenia, że linie pionowe wydają się nam dłuższe od linii poziomych o tej samej (obiektywnie) długości.

Złudzenie Muellera-Lyera                                                                      Złudzenie Zoellnera

Wieloznaczność

§   Ukazuje w jaki sposób pojedynczy obraz na poziomie sensorycznym może prowadzić do wielorakich interpretacji na poziomach percepcji i interpretacji.

§   Figury wieloznaczne charakteryzują się niestałością (spostrzeganie przeskakuje w czasie patrzenia od jednej interpretacji do drugiej).

§   Wieloznaczność może pojawiać się w:

-    fazie percepcji – obiekt można interpretować jako dwa lub więcej różnych przedmiotów z otoczenia (nie można rozpoznawać dwu możliwych interpretacji jednocześnie; system percepcyjny przeskakuje od jednej decyzji do drugiej na podstawie koncentracji na pewnych cechach lokalnych);

-    fazie identyfikacji i rozpoznawania – obiekt można interpretować jako należący do różnych kategorii (w obu interpretacjach spostrzegany przedmiot ma ten sam kształt fizyczny; dwuznaczność pojawia się w momencie ustalenia, jaki obiekt ten kształt przedstawia i jak go zaklasyfikować, mając do dyspozycji różne informacje dodatkowe).

2