charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym.pdf

Charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym

Wiek przedszkolny traktowany jest jako niezwykle waŜny okres w Ŝyciu jednostki.

UwaŜany bywa jako okres waŜny dla kształtowania się osobowości człowieka, okres

nabywania waŜnych doświadczeń. UwaŜam, Ŝe jest to okres charakteryzujący się

specyficznymi właściwościami, z których za najwaŜniejsze uznaję: potrzebę ruchu, działania,

impulsywność, zmienność reakcji uczuciowych, zaciekawienie przejawiające się w stawianiu

pytań, naśladownictwo z tendencją do odtwarzania i twórczego przetwarzania otaczającej

dziecko rzeczywistości oraz myślenie konkretno – wyobraŜeniowe.

Bardzo mi się podoba określenie wieku przedszkolnego przez francuskiego pedagoga

M.Debesse, który nazywa ten wiek „wiekiem koziołka”. Pisze tak:

„Dziecko nie stanowi miniatury człowieka dorosłego. Impulsywne, niespokojne,

ciekawe i gadatliwe, lubi ą ce zabawy i opowie ś ci, zmy ś la ró Ŝ ne historie nie raz, a Ŝ do

popadania w mitomani ę i w naturalny sposób zmierza do wła ś ciwego mu stylu Ŝ ycia. Czy to

b ę dzie chłopiec, czy dziewczynka, zawsze odznacza si ę nieco przysadzist ą sylwetk ą , du Ŝą

głow ą osadzon ą na tułowiu ju Ŝ niecko wyszczuplonym dzi ę ki chodzeniu, ma gesty harmonijne,

twarz rozja ś nion ą i zwrócon ą ku ś wiatu, który je przyci ą ga. Przywodzi na my ś l posta ć z bajki,

zwinnego koziołka ta ń cz ą cego na le ś nych polanach, z fletem przy ustach. Nie maj ą c

wprawdzie kopytek, przypomina rado ść Ŝ ycia wła ś ciw ą małemu koziołkowi, jego instynkty,

jego naiwn ą bezwstydno ść , a tak Ŝ e jego bezpo ś redni kontakt z ziemi ą , tak bardzo jeszcze

blisk ą . Jego my ś lenie animistyczne wci ąŜ zaciera granic ę mi ę dzy Ŝ yciem człowieka, a Ŝ yciem

zwierz ą t. Podobnie jak to dzieje si ę w bajce, miesza rzeczywisto ść ze ś wiatem wyobra Ŝ onym.

Nie mo Ŝ na powiedzie ć , Ŝ e kocha przyrod ę , jak to pó ź niej czyni ć b ę dzie młody człowiek. Czyni

jednak wi ę cej: jeszcze troch ę Ŝ yje w ś ród przyrody, a jest to radosne uczestnictwo i upojenie.”

Myślę, Ŝe traktując dziecko w wieku przedszkolnym z szacunkiem i rozumieniem jego

wzrastania pozwolimy mu na „naturalne zmierzanie do właściwego mu stylu Ŝycia”, na bycie

radosnym i aktywnym „koziołkiem”.

„Dziecko jest jednostką ludzką w najwcześniejszej fazie jego rozwoju. (...) Dziecko

to nie zwykła, młoda jednostka ludzka, to jej najpiękniejszy rodzaj. (...) Dziecko jest dla tego

nadzieją kaŜdego społeczeństwa, Ŝe nie powtórzy się historia kolejnych, zdeformowanych

pokoleń. (...) Dzieciństwo w związku z tym, to nie tylko zwykła faza rozwoju osobniczego

jednostki ludzkiej, a wartość szczególna, sama w sobie, autonomiczna, najpiękniejsza część

Ŝycia kaŜdego człowieka. (...) Jest wartością szczególnie chronioną.(...) Dziecko więc, to

z pedagogicznego punktu widzenia niepowtarzalna jednostka ludzka, od jej narodzin do

współcześnie przyspieszonego jej dojrzewania. (...)”

Współcześni psychologowie rozwojowi lansują portret jednostki rozwijającej się

w ciągu całego Ŝycia. W kaŜdym okresie rozwojowym zachodzą charakterystyczne zmiany

rozwojowe, kształtują się specyficzne sprawności, z których jednostka korzystać będzie

w Ŝyciu. W tej części swojej pracy chciałam zwrócić uwagę na niektóre zmiany rozwojowe

charakterystyczne dla wieku przedszkolnego.

Wiek przedszkolny wyodrębnia się jako okres rozwojowy, w którym zabawa jest

dominującą formą działania, a poznawanie rzeczywistości dokonuje się w drodze

swobodnego, okolicznościowego gromadzenia doświadczeń. W porównaniu z rozwojem

somatycznym, rozwój psychiczny w okresie przedszkolnym ulega szybszym zmianom. Wraz

z rozwojem ruchowym postępuje rozwój sfery poznawczej i działalności dziecka oraz jego

Ŝycia emocjonalnego i społecznych form zachowania. W okresie tym dzieci cechuje duŜa

jeszcze pobudliwość psychoruchowa. Wypływa ona z przewagi pobudzania nad

hamowaniem, a jednocześnie z przewagi czynności podkorowych nad korowymi, tym

większej, im dziecko jest młodsze. Wskutek pobudliwości dziecko łatwo traci równowagę

uczuciową, przejawia zmienność zachowania, trudno mu panować nad sobą, łatwo się męczy

i nuŜy.

W oparciu o własne doświadczenia i wiedzę zaczerpniętą z literatury pedagogiczno –

psychologicznej przedstawię charakterystykę wieku przedszkolnego wyróŜniając trzy fazy

tego okresu: pierwszą – od 3 do 4 lat, drugą – od 5 do 5,5 lat i trzecią od 5,5 do 7 lat.

W młodszym wieku przedszkolnym (faza pierwsza) dzieci są na ogół mało

samodzielne i uzaleŜnione emocjonalnie od dorosłych, szczególnie potrzebują

indywidualnego traktowania. Przejawiać mogą trudności w przystosowaniu się do nowego

środowiska, w rozumieniu poleceń wydawanych przez nauczyciela całej grupie. Ten wiek

cechuje myślenie sensoryczno – motoryczne i mowa sytuacyjna, powiązana z działaniem.

Uwaga dzieci jest krótkotrwała, szybko zmieniają podmiot swoich zainteresowań, łatwo się

męczą. Motywem ich działania jest głównie potrzeba zabawy. Zabawa polega jeszcze na

manipulowaniu przedmiotami. Wraz z rozwojem wyobraźni wzbogacają się jednak

prymitywne początkowo zabawy tematyczne, konstrukcyjne, a takŜe twórczość plastyczna.

W średnim wieku przedszkolnym (faza druga) zwiększa się samodzielność dzieci,

nasila potrzeba nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. Występują jednak konflikty między

dziećmi, wynikające z ich egocentryzmu, chwiejności uczuciowej.

W tych latach dziecko osiąga stadium konkretno – wyobraŜeniowe myślenia i mowy,

rozwija się jego ciekawość poznawcza, której szczególnym wyrazem są pytania stawiane

dorosłym. Aktywność umysłowa dzieci jest jednak nadal powiązana z ich działalnością,

z róŜnymi rodzajami zabaw, których treść się wzbogaca, z rozwojem ekspresji plastycznej.

Z wiekiem wzrasta moŜliwość skupienia uwagi i opanowania właściwej dzieciom

ruchliwości, co ułatwia im branie udziału w róŜnych zajęciach organizowanych przez

nauczyciela.

W starszym wieku przedszkolnym (faza trzecia) następuje dalszy rozwój dzieci,

w którym przejawiają się zadatki nowych cech, właściwych wiekowi szkolnemu

w pierwszym jego stadium. Wzrasta samodzielność dziecka, zdolność do pracy w zespole

i przestrzegania norm współŜycia społecznego, rozwija się poczucie obowiązku. Ujawniają

się uczucia wyŜsze, intelektualne, społeczne i estetyczne.

Dzieci w tym wieku Ŝywo interesują się przyrodą, techniką, pracą ludzi w róŜnych

zawodach. Na podłoŜu ich myślenia konkretno – wyobraŜeniowego wytwarzają się zaczątki

myślenia abstrakcyjnego, słowno – logicznego. Zabawa jednak nadal odgrywa w rozwoju

dziecka podstawową rolę. Obok zabaw juŜ bardzo urozmaiconych i twórczości plastycznej

stanowiącej swoisty rodzaj sztuki, w Ŝyciu dziecka coraz większe znaczenie mają prace

uŜyteczne, budzi się zainteresowanie nauką szkolną.

Pod koniec wieku przedszkolnego prawidłowo rozwijające się dziecko osiąga

dojrzałość szkolną.

We współczesnych teoriach rozwoju psychicznego dziecka w wieku przedszkolnym

spotkałam bardzo róŜne nazwy tego stadium, róŜne podaje się teŜ daty jego początku

i zakończenia, róŜne kryteria odróŜnienia tego stadium od poprzedzającego je i następującego

po nim, róŜne charakterystyki właściwości dziecka na tym etapie rozwojowym. RóŜnice te

maję swoje źródło w tym, Ŝe jedni z autorów w swoich rozwaŜaniach biorą pod uwagę przede

wszystkim rozwój fizyczny dziecka, drudzy – warunki wychowania i system przedszkolny,

jeszcze inni – rozwój poszczególnych funkcji psychicznych, np. mowy i myślenia, twórczości

rysunkowej, zabawy, itp.

A.Gesell, na podstawie bardzo drobiazgowych obserwacji, opracował profil form

zachowania się dla poszczególnych lat rozwoju dziecka od 0 do 10 roku Ŝycia. „Podczas

okresu przedszkolnego – mówi Gessel – szybkość wzrostu jest taka, Ŝe kaŜdy rok wydaje się

być wiekiem przejściowym”. Z podawanych przez niego charakterystyk 3, 4 i 5 r. Ŝ. , moŜna

jednak wyodrębnić kilka właściwości wspólnych dla dzieci w tym wieku, są to: konformizm,

„wybujała” afirmacja swego „ja”, opanowanie motoryczne, wzbogacanie słownika

i strukturalizacja wszechświata dzięki mowie, odrywanie się od bezpośredniej teraźniejszości

oraz początek współpracy społecznej.

Około lat pięć i pół – zdaniem Gesella – obserwuje się u dziecka nowy kryzys,

polegający na tym, ze znowu staje się ono wojownicze, brutalne, niestałe, łatwo się podnieca,

cechuje je dwukierunkowość uczuć. MoŜna by więc przyjąć, Ŝe ten kryzys stanowi swego

rodzaju przejście do następnego etapu.

H. Wallon, który wyróŜnia stadia rozwoju psychicznego dziecka z punktu widzenia

całej jego osobowości, twierdzi , Ŝe ok. 3 roku Ŝycia zaczyna się tzw. stadium personalizmu,

trwające do ok. 6 roku Ŝycia. Stadium to dzieli się jego zdaniem na trzy podokresy, w których

dzieci róŜnią się wprawdzie pod pewnymi aspektami, jednak wykazują jedną, wspólną dla

całego tego okresu właściwość, a mianowicie – tendencję do niezaleŜności i wzbogacania

swego „ja”. W pierwszym podokresie obserwujemy u dziecka reakcję opozycji, negatywizmu,

podkreślenie autonomii swojej osobowości. W mowie dziecka pojawia się zaimek „ja”

i odpowiednie końcówki koniugacyjne – przestaje ono mówić o własnych czynnościach

w trzeciej osobie. Posługuje się teŜ juŜ przymiotnikami dzierŜawczymi.

Drugi podokres Wallon nazywa okresem „wdzięku”; dziecko pragnie wówczas

przypodobać się. Trzeci podokres charakteryzuje się rozwojem czynności naśladowczych

u dziecka, pierwszymi uczuciami zazdrości o ulubioną osobę. Dziecko w tym czasie chętnie

identyfikuje się z osobami ze swego otoczenia, w zabawach przyjmuje na siebie róŜne role.

P.A. Osterrieth wyróŜnia okres między 3 a 6 rokiem Ŝycia i nazywa go okresem

rodzinnym. Jego zdaniem okres ten cechuje dominacja u dziecka obrazu matki oraz rozwój

silnego personalizmu.

Wiek przedszkolny, to bardzo waŜny okres w Ŝyciu dziecka. Jest to bowiem czas

niezmiernie istotny dla kształtowania się osobowości człowieka, okres nabywania

doświadczeń ( jako pierwsze mocno utrwalonych). Okres przedszkolny jest pierwszym,

którego nie obejmuje amnezja dziecięca. W tym wieku najistotniejszym przemianom podlega

relacja z otoczeniem w zakresie uczenia się. Dziecko w wieku niemowlęcym

i poniemowlęcym uczy się według tzw. „własnego programu”. Znaczy to, Ŝe uczy się ono

spontanicznie, naturalnie, w kaŜdych okolicznościach, niejako mimowolnie i przypadkowo.

„Uczenie się reaktywne” to druga forma uczenia się. Uczenie to odbywa się pod

kierunkiem dorosłego, który pełni rolę nauczyciela. Staje się ono działalnością celową,

ukierunkowaną, z wyraźnie wyodrębnionymi kolejnymi etapami. Działalność ta wymaga od

uczącego się coraz większej samodzielności intelektualnej, zdolności koncentrowania się na

wykonywanym zadaniu, wytrwałości w pokonywaniu pojawiających się przeszkód

i trudności, zdolności znoszenia coraz dłuŜszych napięć.

Wiek przedszkolny jest okresem przejściowym, w którym dziecko na przestrzeni lat

od 3 do 6 – 7 przechodzi do uczenia się według programów zewnętrznych. Opanowanie

nowych wiadomości i nabywanie coraz to bardziej złoŜonych umiejętności będzie przebiegało

optymalnie jedynie wtedy, gdy dziecko będzie kierowane przez dorosłego – nauczyciela,

który będzie dąŜył do tego, aby jego program stymulacji rozwoju dziecka i kierowania jego

przebiegiem stawał się owym „wewnętrznym” programem samego dziecka.

Myślę, Ŝe zmiany w rozwoju dziecka przedszkolnego moŜna ująć w trzech

płaszczyznach:

-kształtowanie się coraz bardziej złoŜonych i wyŜej zorganizowanych form

działalności,

-rozwój czynności przedmiotowych, który doprowadza do wyodrębnienia się

czynności Ŝycia codziennego i róŜnego typu zabaw,

-opanowanie mowy, która silnie zwrotnie oddziałuje na doskonalenie się działań

dziecka, mowa umoŜliwia nie tylko odtwarzanie własnych czynności dokonanych

uprzednio, przede wszystkim umoŜliwia przewidywanie – antycypowanie tego, co i

jak dziecko będzie wykonywało.

Osiągnięcia wieku niemowlęcego i poniemowlęcego (0 – 3 lat) dają dziecku

niezbędną, mimowolną niezaleŜność od ludzi dorosłych w procesie poznawania otoczenia

fizycznego i społecznego. Sprawności lokomocyjne związane z przemieszczaniem własnego

ciała oraz sprawności manipulacyjne związane z aktywnym poznaniem otaczających dziecko

przedmiotów, stanowią narzędzie opanowania przestrzeni społecznej. W okresie

niemowlęcym eksploracyjne ruchy przybierają liczne formy aktywności sensoryczno –

motorycznej. Obok chwytania i dotykania pojawia się aktywne poznawanie poprzez ssanie

lizanie, gryzienie, kształtuje się wraŜliwość na bodźce słuchowe i wzrokowe. Jest to

w rozwoju dziecka okres pobudzenia, opanowania podstawowych form kontaktu ze światem

zewnętrznym. Dlatego podstawową funkcją w tym okresie jest spostrzeganie.

W miarę rozwoju dziecka, gromadzenia się coraz większej liczby doświadczeń, ich

porządkowania się i róŜnicowania, coraz większego znaczenia zaczyna nabierać pamięć.

U dziecka rozszerza się perspektywa czasowa. Mowa pozwala przypomnieć sobie

wykonywane czynności i jej ponowne wykonanie, a takŜe przypomnieć sobie zjawiska

i zdarzenia, które juŜ minęły i dziecko ma w pamięci ich obraz i wyobraŜenie. Rozwój

pamięci umoŜliwia przede wszystkim rozwój myślenia: od myślenia bezpośredniego opartego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: