Konflikt polsko-krzyżacki. Artykuł.pdf

Zat r ' uu Krzyżackiego w

1226 r., nie wróżyło długiego i dramatycznego konflil- : Przybyvali jako sojusznicy do walki z

uciążliwymi Prusami atakującymi

głów Mazowsze. To, że sfałszowali odpowiednie dokmnenty -

papięską bullę, k-tba miała oddawać im na własność Ziemię Chełmifiską i zdobywaue na poganaci

obszary - umknęło gdzieś w chaosie rozdrobuienia feudalnego. Na półuocnya wschodzie wyrastało

potężne, groźne, agresywne paustwo.

Początek konfliktu

Pienvszy etap (bądź faza, jak kto woli) rozpoczął się, gdy zawezwani aa pomoc przeciw

Brandenburgii w 1308 r., Krzyżacy wiarołomnie zaatakou-a6 Gdańsk i opanowali .Pomorze

Wschodnie w ciągu następnego roku. Łokietek

. zablokowany na południu kraju (groźba czeskiego ataku ezy bunt wójta Albem w Krakowie) nie

mógł doprowadzić osobiście bądź zorganizować odsieczy. Ostatnie punkty polskiego oporu padły w

1309 r. (Świecie).

Po 1320 r. król Władysław próbował dtngą sądową odzyskać Pomorze, a po fiasku tego

przedsięwzięcia rozpoczął walkę (1326-27, 1329-1332), również bei powodzenia, mimo

symbolicznego sukcesu o moralnej wymowie pod Płowcaa (1331 i-.). Utrata Kujaw byłaby

wymownym dowodęm ówczesnego stosunku sił

Pokój kaliśki

Kazimierz Wielki przedłużał rozejm, usiłował poprzez mediację czesko-węgierską, a potem ponowny

proces z udziałem papieskich legatów, odzyskaE utracone ziemie, bez rezultahi. Wtedy ostatni Piast

zasiadł do bezpośrednicb rokowafi z Zakonem i efektem tego stał się pokój kaliski w 1343 r.,

zwracający Polsce Kujawy, ale zostawiający Krzyżakom Pomotze Gdańskie i Ziemię Chel mińską.

Kazimierz dożywotnio zachowywał tytuł pana Pomorza.

Kolejny etap rozpoczyna się z momeutem unii krewskiej (1385 r.). Do wojnzbyło jeszeze daleko; ale

unia zmieniając układ sił na niekorzyść Zakonu, którego oficjalna misja (nawracanie pogan nad

Bałtykiem) została zakwestionowana, czynił nieuchronnym militarne starcie. Najpierw jednak

zagrożona nadbałtycka potęga usiłowała rozerwać związki polsko-litewskie, popierając rywali Jagiełły

jak np. Witolda. Kuzyni jednak podzielili się władzą i unia przetrwała.

Wielka wojna z Zakonem

Wojna wybuchła w 1409 r., gdy Litwa udzieliła pomocy żmudzkiemu powstaniu, a Zakon zagroził jej

wojuą. Polska stwierdziła, że nie pozostanie obojętna. Działania 2. połowy, 1409 r. nie przyniosły

rozstrzygnięcia. Dopiero kampania

1410 r. przesądziła wyniki wojny. Wojska polsko-litewskie rozgromiły Krzyżaków i wspomagających

ich rycerzy zachodnich ulegających propagandzie Zakonu, że chrześcijaństwo Jagiełły, Polaków i

u ocalałych z gntnw aldzkiego pogromu, dygnitarzy, komtur świecki Henryk von Plauen,

wybrany potem na wielkiego mistrza. Zdobycie Malborka przekraczało możliwości ówczesnej techniki

wojennej; szlachta pragnęła powrócić do domu, opuścili też obóz Litwini. Pokój toruński w 1411 r.

nie odzwierciedlał skali sukcesu, ale dokonał się przełom, potęga Zakonu została złamana

(odzyskano jedynie fragmenty pogranicza). Pamiętać również naieży, że Polska musiała się też liczyć

z sympatyzującymi z Krzyżakami (niestety,

niemal do kotića!) takimi autorytetami jak papiestwo i i

cesarstwo.

Za rządów Jagiełły doszło jeszcze do kill:u wojen, ale bez głębszych rezultatów. Toczyły się jednak

głbwnie na terytońtun wroga, niszcząc zasoby ekonomiczne zakonnego państwa. Pewne znaczenie

posiadał pokój zaw arty nad jeziorem Mełno w 1422 r., kiedy Litwa zagwarantowawszy sobie rządy

nad Żmudzią, wycofała się z konflih tu.

Wojna 13-letnia

Poddani Zakonu coraz odważniej występowali przeciw jego władzy i zwiększającemu się uciskowi

20. Konflikt polsko-krzyżacki XIV-XVI w. (geneza, skutki)

Pojawienie się u wrót Polski (na zaproszenie Konrada Mazow ieckiego)

Litwinbw jest pozome.

Zwłoka w marszu na Malbork nratowała Krzyżaków od zagłady. Zamek przygotował do obrony jeden

z niewiel

fiskalnemu. W 1440 r. powstał tzw. Związek Pruski, zrzeszający opozycjonistbw. Związek wystąpił z

prośbą b poparcie ze strony Polski w 1454 r., po wybuchu powstania przeciwko Zakonowi. Kazimierz

Krzyżakom (co uraziło papieża rzucającego kląt ę na polskiego króla oraz interdykt, ezyli zakaz

wykonywania nabożet5stw, co zostało z kolei praktycznie bez większego echa przyjęte do

wiadomości i... zlekceważone).

Polskie pospolite mszenie skompromitowało się w bitwie pod Chojnicanu i konieczne stało się

przejście na armię zaciężną (podobnie też u Krzyżaków). Wojna z brakn funduszy przedłnżała się.

Wielką ofiaroość wykazały stany pruskie. Decydujące okazały się sukcesy: na lądzie nad jeziorem

Żarnowieckim (pod Święcinem) w 1462 r. (pod wodzą Piotra Dunina) i na morzu, na Zalewie

Wiślanym w 1463 r.

Pokonany Zakon poprosił o pokój,

1466 r. s Toruniu (tzw. 2 pokój tondiski).

Polska odzyskiwała Pomorze GdatSskie, Ziemię Chełnuuską, Michałowską, anektowała Wannię,

Malbork i Elbląg. Pozostała część pafistwa

zakonnego miała zostać polskim lennem, o ezym jednak Krzyżacy dość szybko ' zapomnieli. Polska

w,racała nad Bałtyk, wyrywając się ź pęt rujnujących ceł Zakonu.

i Ostatnia faza (zakończenie sporów) i traktat krakowski

Krzyżacy raz jeszcze spróbowali szczęścia atakując Polskę w 1519 r. Mi strzem wówczas był

Albrecht Hohenzollern. Wojska polskię pokonały szybko Zakon stając w 1520 r. pod murami

Królewca.

Kilkuletnie rokowania wypracowały komhromis zwany traktatem krako- ł i wskim bądź popularnie

hołdem pruskim w 1525. Zakon został rozwiązany, a na jego miejsce powstawało świeckie,

luterańskie państwo będące polskim lennem zwane Prusami Książęcymi. W wypadku wygaśnięcia

dynastii rządzącej Prusami miały one zostać włączone do Polski. Stany pruskie posiadały prawo

odwoływania się do polskiego Sejnm w obronie swych wolności. Konflikt polsko-krzyżacki w ten

sposób się zakończył, a rozpoczął problem pwski... .

21y. Zarys dziejów politycznych Niemiec XII-XV w. Walki ; dynastyczne, wielkie bezkrólewie i jego

skutki, złota bulla Karola IV. A. Walki dynastyczne Po wygaśnigciu dynastii frankońskiej zwanej

salicką (zastąpiła ona sask . wygasłą z kolei za Henryka II w 1024), po bezpotoxnnej śmierci

Heuryka V w 1125, dosżło dp v<,alk o władzę między pretendującymi do tytułu królewskiego

(przy okazji też cesarskiego, przy sprzyjających warunkach) rodami Staufów i Supplinbnrgów.

Koronę udało się zdobyć Lotarowi III z Supplinburga, ale Staufowie nie dali za wygraną. Po śmierci

Lotara ( 1 137j odnowili starania, ak tym razem na przeszkodzie stanął ród Welfów (konkretnie:

bawarski Henryk Pysżny). Elektorowie wybrali królem niemieckim w ygodnego iln (słabszego!)

Konrada III Staufa. Następcą został bratanek, Frydecyk I Barbarossa - Riidobrody, koronowany

również na cesarza rzymskiego ( 1155-90), podobue jak i

stryj, uczesh ik krucjat. Mając do czynienia

z wieloma buntami wewnątrz kraju. dokonał ustępstw ua rzecz Welfów. Ekspansję skierował głóv,nie

na południe, opanowując Sycylię i powierzając ją synowi, Henrykoivi VI. Ten po śmierci ojca połączył

3 korony: niemiecką, cesarską i sycylijską ( 1191-1197). Po jego z kolei zgonie udało się koronę

niemiecką zdobyć Ottonowi IV Welfowi (11981

a po kilkunastu latach też i cesarską ( 1209-1218). Konflikt z papieżem Innocentym III zakończył

się porażką i upokorzeniem cesarza. Zuowu los uśmiechnął si do Staufów. Królem niemieckim (od

1215 czyli 3 lata równorzędnie z rywalem Ottona IV), wcześuiej sycylijskim, w latach 1220-1250

cesarzem rzymskim

(przejściowo nawet i królem jerozolimskim), zostat Fryderyk II, syn Henryka Vl. W celu tunocnienia

swej pozycji nadał liczne pr ywileje feudałom świeckim i duchownym. Nie zahobiegło to kolejnym

konlliktom z papie

st etn (Grzegorz IX i lnnocenty IV ). Fryderykowi nie pomogło nawet

zabezpieczenie w postaci wprowadzenia jeszcze za swego życia, na tron, swego syna Konrada IV

(1237-1254) jaho króla nienueckiego. B. VVielkie bezkrólewie

Część elektorów (duchowui) w myśl wskazań papieża wybrała w 1246 królem langrafa Tnryngii,

Henryka Raspe, który szybko zmarl. Opozycja antystaufo« ska obwołała norvym monarchą hrabiego

Jagiellończyk wyraził zgodę, Polska zaś inkorporow ała pmskie obszary i wypowiedziała wojnę

ktbry zaw arto w

Wilhelma z Holandii. Trwała walka. Konrad 1V szykował się do generalnej rozprawy z przeciwnikanu,

ale podczas przygotowań zmarł ( 1254). Jego syn Konradyn nie posiadał potrzebnego autorytetu.

Zamęt potęgował się. Część elektorów po zgonie Wilhelina holęnderskiego (12S6) wybrała na tron

nienuechi króla Kastylii (!j Alfonsa X (bliższa Staufom), pozostała grupa księcia angielshiego,

Ryszarda z Komwalii, ale obaj dość egzotyczni kandydaci nie posiadali dostatecznych sił na przejęcie

władzy. Bezkrólewie zw ane wielkim (oFejalny początek 125ó, choć 'chyb« faktycznie szybciej ...)

trwało aż do 1273, gdy królem kolegium elektorów

ogłosili Rndolfa z Habsl urga, najsłabszego z

pretendentów, mało znauego ogółówi. ,Tego prLeciwnikiem byl potężny wówczas król ezeski, a

zarazem zdobywca Austrii, Koryntu, Krainy - Przemyslaw Ottokar II. Wall:a między dwoma rywalami

zahończyła się klęską i śmiercią ambiW ego Czecha pod Suchymi Krntami (Diirnkurt) v 1278.

Zwycięstwo umocniło autorytet Habsburgów i wydźwignęło ich do rzędu najpotężniejszych rodów

niemiecl:ich (łupy po Przemysławie Ottokarze II w Austrii, Koryntii i Krainie nadał synowi i

krewniakowi). Skutkami wielkiego bezkrólewia i weześniejszych walk dynastycznych były: pogłębienie

rozdrobnienia feudalnego Niemiec i wzmocnienie tamtejszych książąt. Zwyciężył partykularyzm

odmiennie od europejskich trendów. Na ogół ośrodhiem centralizacji stawał się dwór monarszy

w spierany przez miasta i drobne rycerstwo, w wypadku Niemiec słabsza pozycja elekcyjnych królów

podobne działania.

C. Ciąg dalszy walk o władzę. Rywalizacja Habsburgów, Wittelsbachów i Luksemburgó«,.

Rudolf prowadził zręc;zną politykę imikając konfliktu z papiestwem, co zaowocowało zgodą na

koronację cesarską. Po śmierci w 1291 nie udało się mu zapewnić następstwa synowi Albrechtowi.

Przejściowo hrólem był Adolf z Nassan, ale Albrecht w końcu nim został (1298-1308). Nie powiodły

się próby zdobycia Czech po wygaśnięciu Pmemyślidów ( 1306), jego syn Rudolf panował tylko rok.

Wkrótce zginął też zamordowany skrytobójczo sam Albrecht. Na scenie polityczuej pojawił się Henryk

z Luksemburga wybrany królem przez elektorów w 1308 (odtąd Henryk VIIj, przejściowo również

cesarz rzymski ( 1312-1313). Po jego niespodziewanej śmierci przyszedł ezas na bawarskich

Wittetsbachów, których przedstawicieljako Ludwik IV został królem po krwawej wojnie domowej (

1322), a niedługo potem i cesarzem rzymskim ( 1328-1347). Skonflil:towany z papiestwem i ezęścią

feudałów nie zdołał przekazać swych tytułów synowi. W 1347 grono elektorów wybrało Karola IV

Luksemburskiego (władcę Czech, syna znanego namJana, z kolei syua Henryka). Jego potomkowie

(Wacław IV i Zygmunt) panowali aż do 1436, z krótką przerwą (1400-1410), gdy królem obwołano

Ruprechta Wittelsbacha. Zygmunt podobnie jak i dziad był rzymskim cesarzem, a pouadto władcą

Węgier.

Po bezpotormej śmierci Zygmunta w 1438 tron niemiecki powrócił w ręce Habsburgów, tym razem już

na kilka stuleci (Albrecht II, Fryderyk V, itd., patrz tablice genealogiczne).

D. Złota bulla

W celu pozyskania elektorów Karol IV w 1356 nadał im fundameutalne przywileje nazwane

"złotąbullą" (od złotej pieczęci). Ustanowiła ona ordynacjg wyborczą króla (aż do XIX w.) i skład

kolegium elektorskiego, które odtąd tworzyć miało 7 członków: arcybiskupi Moguneji, Kotonii i

Tr ·iru oraz świeccy władcy: krół ezeski, palatyn reński, książe sasko-witenberski i margrabia

brandenburski. Przy wyborze królów obowiązywać miała zasada większości głosów, aby

zapobiec wojnom domowym. Przewodnicz cym kolegium zostawał na mocy bulli arcybiskup

moguneki (oddawat głos na końcu). Terytoria elektorbw stawały się niepodzielne, a świeccy

otrzymywali prawo ich przekazywauia najstarszym synom (wraz z tytułem). Dochodziły ponadto

przywileje gospodarcze jak np. bicie monety. Bulla czyniła Niemcy jakby federacją niezależnych,

suwerennych państw pod przewodnictwem cesarza. Zinniejszała wpływ papiestwa na wybór

monarchy niemieckiego.

E. Wnioski

Późne średniowiecze upłynęło w Niemczech na walkach dynastycznych i głębokich sporów

wewnętrznych, wręcz nawet wojen domowych. W przeciwieństwie od europejskich trendów -

procesów zjednoczeniowych i wzmocnienia lokalnych dyuastii, w państwie tam zwyciężył

pariykularyzm. Rozbicie polityczne uległo pogłębieniu i zostało prawnie usankcjonowane (np. złota

bulla). Elekcyjność tronu w dużej mierze była tych zjawisk podstawą.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: