MAZURSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI
w Ełku
Programy terapeutyczne stymulujące psychomotoryczny rozwój dziecka niepełnosprawnego angażujące do współpracy rodziców i opiekunów
Wybór i opracowanie:
Anna Kondracka
Spis treści:
1. Wstęp............................................................................................................................ 3
2. Rodzina w procesie wychowania dziecka niepełnosprawnego.................................... 4
3. Kompetencje nauczyciela inicjującego współpracę z rodzicami dziecka niepełnosprawnego....................................................................................................... 4
4. Programy terapeutyczne stymulujące psychomotoryczny rozwój dziecka niepełnosprawnego angażujące do współpracy rodziców i opiekunów....................... 7
5. Logopeda radzi – scenariusze spotkań z rodzicami..................................................... 32
Publikacja jest owocem pracy uczestników PROJEKTU EDUKACYJNEGO na temat: Jak współpracować i wspomagać rodziców dzieci niepełnosprawnych realizowanego jako grant Warmińsko-Mazurskiego Kuratora Oświaty w listopadzie 2004 roku w Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Ełku.
W opracowaniu znajdują się programy stymulujące rozwój dziecka niepełnosprawnego przy współudziale jego rodziców i opiekunów opracowane pod kierunkiem merytorycznym autora i kierownika projektu mgr Anny Kondrackiej – byłego doradcy metodycznego ds. szkolnictwa specjalnego oraz opieki i wychowania MODN w Ełku.
Opracowane programy przeznaczone są do wykorzystania przez nauczycieli pracujących z dziećmi z różnorodnymi rodzajami niepełnosprawności, takimi jak:
niepełnosprawność sensoryczna,
niepełnosprawność fizyczna,
niepełnosprawność psychiczna, w tym niepełnosprawność intelektualna.
W opracowaniu znajdują się również dwa scenariusze spotkań logopedy z rodzicami dotyczące wspierania rozwoju dziecka niepełnosprawnego w zakresie funkcji oddechowej oraz usprawniania zewnętrznych narządów artykulacyjnych.
Współautorzy niniejszej pracy żywią nadzieję, że zawarte w niej informacje posłużą czytelnikom w rozwijaniu kompetencji zawodowych, staną się inspiracją do podjęcia wysiłku doskonalącego warsztat pracy nauczycieli pracujących z uczniem niepełnosprawnym i jego rodziną.
Zadaniem każdej rodziny jest zaspokajanie potrzeb rozwojowych dzieci, przygotowanie do funkcjonowania w środowisku społeczno-przyrodniczym, wprowadzanie w świat wartości i norm społecznych. Niepełnosprawność dziecka nakłada na jego rodziców rozszerzone obowiązki opiekuńczo-wychowawcze co niejednokrotnie wpływa na pojawianie się napięć, poczucia zmęczenia a czasem bezsilności wobec czekających ich zadań. Dodatkowym czynnikiem towarzyszącym procesowi wychowania jest ewaluacja przeżyć emocjonalnych rodziców w związku z przyjściem na świat dziecka niepełnosprawnego. Dotarcie do etapu konstruktywnego przystosowania poprzedzają takie etapy jak: szok, kryzys emocjonalny, pozorne przystosowanie. Pomoc w osiągnięciu etapu konstruktywnego przystosowania wydaje się głównym zadaniem pomocy rodzinie realizowanej przez specjalistów. Na tym bowiem etapie rodzice przyjmują postawę akceptującą niepełnosprawność dziecka, są zdolni do obiektywnej oceny jego możliwości psychofizycznych, potrafią okazać, że cieszą się z każdego, nawet najmniejszego sukcesu. Rodzice stosują różnorodne strategie wsparcia dla siebie i swojej rodziny. W ostatnich latach coraz częściej aktywnie uczestniczą w opracowywaniu i realizacji programów terapeutycznych umożliwiających sprostanie zadaniom postawionym im przez życie.
Umiejętność współpracy z rodzicami dziecka niepełnosprawnego staje się istotną kompetencją nauczycieli i terapeutów. Efektywność pracy wychowawczej w dużym stopniu uwarunkowana jest współdziałaniem rodziny i szkoły, poznaniem wzajemnych oczekiwań, otwartością we wzajemnych kontaktach, a przede wszystkim systematycznością, cierpliwością i współdziałaniem w realizowaniu żmudnych działań rewalidacyjno-terapeutycznych stymulujących psychomotoryczny rozwój dziecka.
Doskonalenie kompetencji zawodowych jest procesem ciągłym, indywidualnym, osobistym i twórczym. Nauczyciel zawsze napotka jakąś sytuację, która ukaże jego słabość lub niewystarczający poziom wiedzy. Nauczanie, kształcenie i wychowanie to dziedziny, które nie lubią zbytniego schematyzmu działania. Wymagają natomiast ciągłego doskonalenia kompetencji, przekraczania osobistych barier. To doskonalenie nie ogranicza się tylko do wypełniania powziętej roli zawodowej, ale owocuje rozwojem w sferach pozazawodowych, prywatnych osobistych.
W odniesieniu do nauczyciela inicjującego współpracę z rodzicami dziecka niepełnosprawnego pożądane są następujące kompetencje:
wysoki poziom wiedzy,
umiejętności praktyczne,
wysoki poziom etyczny,
kreatywność,
osobista swoboda psychologiczna,
efektywność,
umiejętność planowania,
umiejętność negocjacji,
intuicja pedagogiczna,
komunikatywność,
umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami,
umiejętność podejmowania decyzji.
Poziomy kompetencji
POZIOM
CHARAKTERYSTYKA
A (1)
Brak przyswojonych kompetencji pozwalających na efektywną realizację zadań. Brak zachowań wskazujących na wykorzystywanie danej kompetencji.
B (2)
Kompetencja przyswojona w stopniu podstawowym. Jest wykorzystywana w sposób nieregularny. Osoba wymaga aktywnego wsparcia.
C (3)
Zachowania wskazują na przyswojenie kompetencji w stopniu dobrym - pozwalającym na samodzielne, praktyczne jej wykorzystanie.
D (4)
Kompetencja przyswojona w stopniu bardzo dobrym, pozwalającym na bardzo dobrą realizację zadań z danego zakresu oraz przekazywanie własnych doświadczeń innym.
E (5)
Kompetencja przyswojona w stopniu doskonałym. Dana osoba w twórczy sposób wykorzystuje wiedzę, umiejętności i postawę właściwą dla danego zakresu działań.
Do analizy własnych kompetencji w zakresie współpracy z rodzicami dziecka niepełnosprawnego warto wykorzystać prezentowaną poniżej Mapę kompetencji nauczyciela. Zestaw kompetencji może ulegać modyfikacji.
Zachęcam nauczycieli do dokonania przy użyciu mapy kompetencji, samooceny w sferze kompetencji zawodowych w celu uzmysłowienia sobie własnych silnych i słabych stron. Samoświadomość nauczyciela w zakresie własnych potrzeb rozwojowych jest niezbędnym czynnikiem motywującym do wkładania wysiłku w swoje działania. Postawa refleksyjnego podejścia do własnych kompetencji zawodowych stanie się sprzymierzeńcem nauczyciela w jego działalności dydaktyczno-wychowawczej i terapeutycznej ukierunkowanej na rozwój ucznia. Doświadczając przeżyć związanych z pokonywaniem własnych słabości stanie się wiarygodnym i wyrozumiałym przewodnikiem dziecka niepełnosprawnego procesie samodoskonalenia.
Prezentowane programy mają na celu stymulowanie rozwoju psychomotorycznego dzieci niepełnosprawnych. Ich terapeutyczny charakter objawia się w realizacji następujących celów psychoedukacyjnych:
wyzwalanie potencjalnych możliwości i zainteresowań
odzyskiwanie wiary we własne siły i zwiększenie motywacji do pracy;
nawiązywanie przyjaznych kontaktów w relacji nauczyciel – dziecko- rodzic;
rozładowywanie i wyciszanie negatywnych emocji dziecka.
Procedury osiągania celów przewidują wykorzystanie elementów znanych metod terapeutycznych takich jak:
Gimnastyka mózgu Kinezjologia edukacyjna
Zabawy paluszkowe
Biblioterapia
Bajkoterapia
Terapia zabawą
Muzykoterapia
Domowe zabawy logopedyczne
Rysowane wierszyki
Ćwiczenia grafomotoryczne w/g H. Tymichowej...
chesschempion