Wykład 4 - 16.04.2011 r.
UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA
STRATEGIA LIZBOŃSKA i EUROPA 2020
Spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna w UE
Koncepcja spójności w UE:
1. Harmonijny i zrównoważony rozwój w ramach krajów i na obszarze wspólnotowym,
2. Zmniejszenie dysproporcji gospodarczych - konwergencja poziomu PKB na mieszkańca w regionach i krajach, poziomu produktywności pracy, wzrostu zatrudnienia,
3. Zmniejszanie dysproporcji społecznych - konwergencja wskaźników zatrudnienia, tj. stopy zatrudnienia, tempa tworzenia lepszych miejsc pracy, poziomu kształcenia, zmniejszania ubóstwa i wykluczenia społecznego,
4. Zmniejszanie dysproporcji terytorialnych:
- problem koncentracji dobrobytu gospodarczego w obszarach „jądra Europy” tzw. HOT BANANA czyli obszaru od Londynu, Hamburga, Paryża, Monachium, Mediolanu do Madrytu,
- problem urbanizacji - rozwoju miast stołecznych i aglomeracji,
- problem spadku liczby ludności obszarów wiejskich,
- problem współpracy trans granicznej.
Kluczowe hasła spójności
1. Konwergencja – zmniejszanie różnic, doganianie, zbliżanie się do poziomu referencyjnego.
2. Konwergencja regionalna i krajowa.
3. Konkurencyjność – zabezpieczenie konkurencyjności regionów, krajów, całej wspólnoty w procesie zwiększania spójności.
4. Współpraca terytorialna – czyli obszarów granicznych, euroregionów, regionów i miast partnerskich.
Jak realizować spójność w UE
Założenia:
- mechanizmy rynku wewnętrznego są kluczowe ale niewystarczające,
- występuje konieczność katalogowania regionów i krajów bardziej i mniej rozwiniętych w celu specyfikacji obszarów charakteryzujących się dysproporcjami,
- dla potrzeb katalogowania trzeba przyjąć wspólną klasyfikację regionów na całym obszarze UE,
- stosuje się klasyfikację NUTS (jednostek terytorialnych) opracowaną przez EUROSTAT. Grupy NUTS są od NUTS 1 do NUTS 5 (najczęściej przedmiotem działań są NUTS 2, w Polsce są to województwa),
- potrzebna jest polityka spójności prowadzona na różnych szczeblach zarządzania europejskiego – obowiązuje zasada rządzenia wieloszczeblowego,
- wspólnotowa polityka spójności opiera się na zasadzie pomocniczości i proporcjonalności, zasadzie dodawalności oraz współfinansowania, zasadzie partnerstwa, zasadzie programowania,
- trzonem polityki spójności jest polityka regionalna wspomagana przez inne programy (społeczne, w zakresie innowacji, ochrony środowiska itd.),
- realizacja europejskiej wieloszczeblowej polityki wymaga środków finansowych ze źródeł unijnych i krajowych.
Polityka Spójności UE
1. Początki w 1975 r. od powstania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
2. Jednolity Akt Europejski z 1986 r. - definicja spójności
Obecnie Polityka Spójności na okres 2007-2013:
Cele:
Cel 1: KONWERGENCJA (regiony o PKB per capita niższym niż 75% średniej UE oraz kraje o PKB per capita niższym niż 90% średniej UE)
Instrumenty finansowe Celu 1: EFRR, EFS i Fundusz Spójności (łączna kwota 251 mld euro, w tym FS 61,5 mld euro).
Cel 2: KONKURENCYJNOŚĆ I ZATRUDNIENIE W REGIONACH
Instrumenty finansowe Celu 2: EFRR i EFS, środki europejskie ponad 49 mld euro
Cel 3: EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA
Instrumenty finansowe Celu 3: EFRR, środki europejskie 7,7 mld euro
Priorytety polityki 2007 - 2013 w kontekście pogłębiania i poszerzania integracji:
1. Nacisk na zmniejszenie dysproporcji między państwami i regionami - na cel konwergencja przeznaczono prawie 85%.
2. Nowe podejście strategiczne – wykorzystanie funduszy strukturalnych musi uwzględniać cele Strategii Lizbońskiej. Na cele strategii należy przeznaczyć 60% środków w najsłabiej rozwiniętych regionach i 75% w pozostałych (tj. innowacje, konkurencyjność, energia odnawialna, infrastruktura, zasoby ludzkie, innowacje ekologiczne).
3. Lepsze uregulowania prawne, uproszczenie i proporcjonalność, prostsze systemy kontroli, jasne zasady informacji i komunikacji.
4. Przegląd budżetu w 2008/2009 dla oceny priorytetów.
Dyspersja regionalna w UE
- PKB per capita w UE - 27 = 100
- Dyspersja dla 271 regionów NUTS -2
- 3 wiodące regiony: centralny Londyn (343), Luksemburg (273), Bruksela (216),
- wśród 42 regionów przekraczających 125% średniej: tylko po 1 w Czechach i Słowacji,
- 15 regionów najbiedniejszych jest w Polsce, Bułgarii i Rumunii,
- wśród 69 regionów poniżej 75% było:
▪ 15 w Polsce, 8 w Rumunii, 7 w Czechach, po 8 w Bułgarii, Grecji i Włoszech, 3 w Słowacji, po 1 (cały kraj) Estonia, Litwa i Łotwa
- wśród 20 najbiedniejszych regionów jest 5 województw Polski Wschodniej (podkarpackie=39, lubelskie=39, podlaskie=41, warmińsko-mazurskie=42, świętokrzyskie=45).
Kilka problemów strefy euro
1. Cel inflacyjny
2. Miara inflacji: HICP, CPI
3. Agregaty monetarne: M1, M3
4. Oficjalne rezerwy dewizowe
5. Czynniki decydujące o poziomie inflacji
6. Wiarygodność
7. Konserwatyzm
8. Narzędzia polityki pieniężnej
9. Eurogrupa
10. Eurosystem po kryzysie
Różne rozwiązania monetarne dla gospodarki otwartej
1. Międzynarodowy System Walutowy np. z Bretton Woods z 1944 - 1971 (sztywne kursy walutowe, marginesy wahań kursowych).
2. Krajowe decyzje o usztywnieniu kursów walutowych np. Polska 1990-2000 (dewaluacja pełzająca, zaczep walutowy, udział w mechanizmach kursowych).
3. W pełni wolny rynek walutowy (płynne kursy walutowe np. PLN, dolar, jen, euro wobec walut światowych).
4. Regionalne systemy walutowe - Optymalne Obszary Walutowe - małe, duże, usztywnianie kursów walutowych.
Kluczowe założenia integracji monetarnej/walutowej
1. Wprowadzenie nieodwołalnie stałych kursów walutowych lub jednolitej wspólnej waluty.
2. Realizacja zintegrowanych rynków finansowych i rynków czynników produkcji, w tym swobody transferu kapitału, swobody świadczenia usług bankowych i innych o charakterze finansowym, swobody migracji pracy.
3. Koordynacja polityk pieniężnych (lub wspólna polityka pieniężna) oraz wspólny system polityki kursowej wobec krajów trzecich.
4. Może wymagać stworzenia wspólnego banku centralnego i przekazania w gestię tego banku kompetencji banków narodowych w zakresie polityk monetarnych. Oznacza to integrację polityki i wzmocnienie wyłącznych kompetencji instytucji ponadnarodowych.
Teorie Optymalnego Obszaru Walutowego:
1. Teoria R. Mundella
2. Teoria Mc Kinnona
3. Teoria Kenena
4. Teorie oparte na kryterium inflacji
5. Nowe teorie lat 90.
Teoria OOW R. Mundella
▪ R. Mundell (1961) A Theory of Optimum Currency Areas, „American Economic Review”, vol. 51
▪ Definicja OOW: grupa krajów, które przyjmują wspólną walutę lub które utrzymują różne waluty, lecz usztywniają kursy swoich walut w sposób permanentny i nieodwracalny wobec siebie, przy ich pełnej wymienialności i przy utrzymaniu wspólnego systemu walutowego wobec krajów trzecich (np. pełna wymienialność lub kursy częściowo zarządzane).
▪ Świat może być podzielony na różne OOW. W ramach każdego z nich ma miejsce swoboda przepływu czynników produkcji, bez zagwarantowania takiej swobody w relacjach z krajami trzecimi, co uzasadnia utrzymywanie wobec tych krajów kursów płynnych.
▪ Teoria uwarunkowana na szukanie kryteriów optymalności obszaru walutowego - głównie na bazie dyskusji o wadach i zaletach kursów stałych i płynnych.
KRYTERIA OPTYMALNOŚCI:
1. Wysoka mobilność czynników produkcji tj. kapitału i pracy, która staje się substytutem zmienności kursów walutowych w przywracaniu równowagi bilansu płatniczego i utrzymaniu konkurencyjności.
▪ Przy mobilności kapitału i pracy sztywne kursy są lepsze, gdyż kraje są w stanie reagować na szoki popytowe i podażowe dostosowaniem cen i płac wynikającym z transferów między krajami czynników produkcji.
▪ Giętkie ceny i płace zastępują dostosowania poprzez zmiany kursu walutowego w formie dewaluacji/deprecjacji czy rewaluacji/aprecjacji.
▪ Jeśli nie ma mobilności czynników wobec krajów trzecich to uzasadnione jest stosowanie wobec ich walut kursu płynnego.
2. Kryterium - podobieństwo struktur produkcji krajów OOW, co zapewnia wysokie prawdopodobieństwo symetrycznej (podobnej) reakcji na szoki popytowe i podażowe. Terms of trade krajów będą się zmieniały w podobnym kierunku. Wymaga to silnej integracji rynków dóbr oraz konkurencyjnych a nie komplementarnych struktur produkcji i handlu (wysoki udział handlu wewnątrzgałęziowego).
Spadnie w tej sytuacji zapotrzebowanie na dostosowania konkurencyjności przez zmiany kursów walutowych.
3. Kryterium - wola polityczna krajów do utworzenia OOW i rezygnacji z części autonomii narodowej w sferze monetarnej.
Teoria Mc Kinnona i Kenena
▪ KRYTERIUM GŁÓWNE Ronalda Mc Kinnona to:
Wielkość i stopień otwarcia gospodarek mierzona relacją dóbr handlowych do niehandlowych (efekt Balassy-Samuelsona).
▪ KRYTERIUM GŁÓWNE Petera Kenena to:
Zróżnicowanie wewnętrznych struktur gospodarczych krajów OOW, co ułatwia dostosowania do szoków.
▪ Kryterium uzupełniające to wola krajów OOW do integracji fiskalnej, czyli ustalania wspólnych zasad co do narzędzi polityki fiskalnej, koordynacji lub zbliżenia polityk, względnie pełnej ich integracji. Skutki szoków są wtedy neutralizowane przez wspólne zasady fiskalne.
Droga UE do Eurosystemu
▪ 1979 Europejski System Walutowy - wspólna waluta rozliczeniowa ECU, Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, Europejski Mechanizm Kursowy ERM I.
▪ Od 1 lipca 1990 do 1 stycznia 1999 - Budowa Eurosystemu w trzech etapach:
- Etap 1 - 1990-1993 - budowa rynku wewnętrznego
- Etap 2 - 1.01.1994 - 31.12.1998 - kryteria konwergencji, niezależność narodowych banków centralnych, Europejski Instytut Walutowy.
- Etap 3 - od 1.01.1999 - wspólna waluta Euro, EBC, nieodwołalne kursy walutowe (11 krajów uczestniczących).
▪ Od 1.01.2001 Grecja w Eurosystemie
▪ Od 1.01 do końca lutego 2002 przejście na Euro
▪ Od 1.01.2007 Słowenia w Eurosystemie
▪ Od 1.01.2008 Cypr i Malta w Eurosystemie
▪ Od 1.01.2009 Słowacja w Eurosystemie
▪ Od 1.01.2011 Estonia w strefie Euro
▪ Od 1.01.2011 - strefa Euro to 17 krajów
Sytuacja krajów spoza Eurosystemu
1. Dania i Wielka Brytania mają wyłączenie (opt-out) do przystąpienia do UGW określone w Traktacie z Maastricht.
2. Szwecja na razie nie ma woli politycznej, ale nie ma tez wyłączenia, stąd podlega obowiązkowi przygotowywania raportów o stanie konwergencji.
3. Dania, Łotwa, Litwa są obecnie w ERM II.
4. Bułgaria, Czechy, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia, Szwecja nie podały jeszcze ostatecznej daty wejścia do strefy Euro.
5. Estonia w UW od 1.01.2011 r.
Europejski System Walutowy z 1979
▪ Decyzja zapadła w lipcu 1978 na szczycie europejskim w Bremie
▪ Do celów ESW zaliczono:
- stopniową realizację unii walutowej,
...
avinion