Puff w Auschwitz.pdf

Polityka – nr 27 (2661) z dnia 2008-07-05; s. 72-74

„Puff w Auschwitz” Agnieszka Weseli

ł ł

Niemców w ramach systemu motywacyjnego dla wi niów. Oto wyniki pionierskich w Polsce bada

W nazistowskich obozach koncentracyjnych funkcjonowa y domy publiczne, zak adane przez

ęź ń

dotycz cych Auschwitz-Birkenau.

ś ł ż ąę ę łł ą

Przyj j lekarz esesman. (...) Kiedy j zbada , powiedzia : czy ty wiesz, gdzie pójdziesz? Ona mówi a: nie, nie

Kiedy og oszono, e poszukuj ch tnych do lekkiej pracy, ona si zg osi a (...), nie wiedz c, co to jest.

ąłą ą ł ł ł

wiem, mówili, e do lekkiej pracy, gdzie b dzie du o chleba. Wi c on jej mówi : s uchaj, ta praca b dzie

ż ę ż ę łł ę

ł żę ł ęż żę ł

przeprowadzony zabieg, który pozbawi ci mo liwo ci macierzy stwa. Zastanów si , bo istnieje szansa

ę ż ś ń ę

ż ś ł ć ą ę ż ł ż

Ona mówi a – a co tam matk , matk . Ja chc chleba”. (O wiadczenie by ej wi niarki obozu Auschwitz-

ł ą ą ę ś ł ęź

Birkenau Zofii Bator-St pie , nr obozowy 37 255 – patrz nota na ko cu artyku u).

ę ń ń ł

„Nie (by y) zmuszane, zg asza y si ochotniczo (...). Oddawa y si dobrowolnie. (...) Ok amywano je –

ł ł ł ę ł ę ł

mówi c, e w zamian za to zostan zwolnione, co jednak nigdy nie nast pi o”. (SS-Unterscharführer Oswald

Kaduk, odpowiedzialny za dom publiczny w KL Auschwitz I).

W obozie Auschwitz I (macierzystym) dom publiczny, w którym mia o pracowa ok. 20 kobiet,

ł ć

za o ono w sierpniu 1943 r. Mie ci si w bloku 24, na parterze znajdowa a si kancelaria obozowa, zaraz na

lewo od bramy g ównej. W listopadzie tego samego roku stworzono kolejny, z personelem mniejszym

o po ow , w obozie Auschwitz III (Monowitz). Ulokowany zosta w odr bnym, otoczonym siatk baraku.

ł ę ą

„Po otwarciu domu publicznego w poszczególnych blokach og oszono, e w adze SS dokona y tego

ł ż ł ł

w trosce o wi niów i ich zdrowie psychiczne. Zach cano, by wi niowie zapisywali si do kolejki, bo pó niej

ęź ę ęź ę ź

ę ż

„Instytucja Puffu (burdelu) cieszy a si specjalnymi wzgl dami komendantury, która, oddaj c wi niom

ł ę ę ą ęź

ten przybytek mi o ci, kierowa a si osobliwymi celami. Mia a to by kontrpropaganda na wiadomo ci

łś ł ę ł ć ś

ą ś ż ęź ł ł

pracownik obozowego szpitala).

System motywacyjny dla wi niów obozów koncentracyjnych, potocznie nazywany

ęź

Frauen, Fressen,

ż ść ł ż ąą ą

wydajno pracy przewidziano specjalne nagrody: prawo do cz stszej korespondencji, dodatki ywno ciowe,

ść

ę ż ś

mo liwo nabycia papierosów, a nawet zwolnienia z obozu (tylko w przypadku wi niów narodowo ci

ęź ś

niemieckiej). Najbardziej pracowitym i pos usznym przys ugiwa y warte 2 reichsmarki bony na wizyt

ł ł ł ę

w obozowym domu publicznym.

„Je li który z wi niów otrzyma w nagrod bon do domu publicznego (...), to musia si zg osi ,

ś ś ęź ł ę łę łć

bo w przeciwnym razie szukano go, ci gano do bloku 24 (przy okazji móg by pobity), aby odby swoj

śą ł ć ł ą

powinno ”. (Adam Jerzy Brandhuber).

ść

„Otwarcie domu publicznego (w Auschwitz III-Monowitz) odby o si w dosy tragiczno -komicznej

ł ę ć

polega a na tym, e b dziesz mia a do czynienia z m czyznami, a poza tym jest taka rzecz, e b dziesz mia a

prze ycia obozu, jeste m oda, zapragniesz by matk – a wtedy to b dzie ju zupe nie niemo liwe.

ąż ą ął

łż śłę ł ę

ł ę

b dzie du y ruch”. (Adam Jerzy Brandhuber, nr obozowy 87 112).

przenikaj ce do wolnego wiata o strasznym yciu wi niów”. (W adys aw Fejkiel, nr obozowy 5647,

Freiheit (kobiety, arcie, wolno ), wszed w ycie w maju 1943 r. Dla osi gaj cych szczególnie wysok

ż ść

sytuacji. Pierwszych 10 »wybra ców« wyznaczy osobi cie sam Lagerfuehrer Schoettl. Tyle tylko,

ń ł ś

e ż prawdopodobnie zapomnia o nich, wi c stali – czekaj c – na mrozie ponad godzin ”. (Pawe Stolecki,

ł ę ą ę ł

nr obozowy 6964).

Domy publiczne w obozach oficjalnie nazywano Sonderbau, budynkami specjalnego przeznaczenia.

Okre lenie to przywo uje na my l inne komanda specjalne, Sonderkommanda: zespo y wi niów

ś ł ś

ł ęź

obs uguj cych krematoria.

ł ą

„Ka da mieszkanka mia a obowi zek »przepracowania« latem czterech seansów dziennie, a zim

ż ł ą

pi ciu”. (W adys aw Fejkiel).

„Ch tni ustawiali si na korytarzu, potem na rozkaz wchodzili wed ug kolejno ci do poszczególnych

ę ę ł ś

pomieszcze ”. (Adam Jerzy Brandhuber).

„Po 20 minutach przyciska em dzwonek i wszyscy m czy ni opuszczali kabiny”.

ł ęż ź (SS-Unterscharführer

Oswald Kaduk).

ęź ł ą śą

m.in. zdrowe pozycje stosunku, dbali o higien i czysto rasow .

Esesmani przez otwory w drzwiach pilnowali, czy wi niowie nie ami regulaminu, okre laj cego

ę ść ą

„I na tym odcinku Niemcy przestrzegali przepisów rasowych. Swoich obywateli zmuszali do obcowania

z t ustymi niemieckimi blondynkami, a ciemne i zgrabne dziewcz ta zostawiano do dyspozycji obywateli ras

ni szych”. (W adys aw Fejkiel).

„Wszystkie atrakcje lagrowe dost pne s tylko Aryjczykom”. (Krystyna Witek, nr obozowy 6820,

ę ą

fragment grypsu).

„ ydom nie wolno by o kobiet…”.

Ż ł (SS-Unterscharführer Oswald Kaduk). Dom publiczny otwarty by ł

w dni powszednie po wieczornym apelu.

„(Le c w bloku szpitalnym) którego dnia obserwowa am m od dziewczyn z ufryzowanymi

żą ś ł łą ę

ł ę ł ą ł ę łę

koronkami, przez r k mia a przerzucony b kitny szlafroczek. Na nogach wida by o jakie pantofle na

ęę ł łę ć ł ś

wysokich obcasach. (…) Nonszalanckim ruchem sz a przez blok, przed ni sz a blokowa, prowadzi a j do

ł ą ł łą

ó ka. By o to dla nas zjawisko. Malowana kobieta? Pewno przysz a z wolno ci!”. (Zofia Bator-St pie ).

ł ś ę ń

Pracowniczki domów publicznych wyprowadzano na spacer, kiedy inni wi niowie wracali

ęź

po wielogodzinnej pracy w zabójczych warunkach. Nosi y cywilne sukienki i bielizn (z walizek odebranych na

ł ę

rampie przyjezdnym z transportów), my y si we w asnej azience, mog y si malowa , mia y sta opiek

ł ę ł ł ł ę ć ł łą ę

lekarsk , ywiono je wed ug norm esesma skich (tak zwan kurwi zup ). Zamkni te w bloku, nie mog y bra

ąż ł ń ą ą ą ę ł ć

udzia u w systemie wymiany towarów i przys ug.

ł ł

„Codziennie zmienia y pokoje. Esesmanom chodzi o o to, aby wi niowie, przychodz cy do Puffu, nie

ł ł ęź ą

nawi zali sobie bli szego kontaktu, eby nie znali si z tymi, do których przychodz ”. (Zofia Bator-St pie ).

ą ż ż ę ą ę ń

Jedyny kontakt ze wiatem stanowili odwiedzaj cy dom publiczny m czy ni, zazwyczaj wi niowie

ś ą ęż ź ęź

funkcyjni, w wi kszo ci Niemcy. Dzi ki przywilejom i niewielkiemu obci eniu inn prac , a mo e jeszcze

ę ś ę ąż ą ą ż

ę ł ł ż

szanse na prze ycie obozu.

„Ta nasza rozmówczyni, po kilkudniowym odpoczynku, mówi a, e ona mog aby pracowa »tam«

łż ł ć

jeszcze do dzisiaj, co najmniej dziewi miesi cy, dlaczego »oni« j zwolnili, cho ich tak b aga a”. (Zofia Bator-

ęć ę ą ć ł ł

St pie ).

ę ł ł

ż ł ł

w osami, oczy i rz sy mia a podmalowane henn , by a w przepi knej koszulce koloru b kitnego z czarnymi

łż ł

bardziej dzi ki nieoficjalnym kontaktom z przedstawicielami w adzy, kobiety z domu publicznego mia y du e

ę ń

Po kilku miesi cach w domu publicznym przynajmniej cz ci pracownic przydzielano stanowiska

ą ęś

funkcyjnych w obozie kobiecym. Wszystko to nie mog o poprawi ich obrazu w oczach wspó wi niów,

ł ć łęź

tym bardziej e niektóre jawnie okazywa y sympati wobec Niemców i wi niów funkcyjnych.

ż ł ę ęź

„Niemki same tam ch tnie sz y. Uwa a y dom publiczny za szczyt szcz cia. (…) Bardzo sobie

ę ł żł ęś

chwali y pobyt tam. (…) Mia am pacjentk , która przysz a do obozu i mówi a, e pragnie wróci do swego

zawodu. Marzy a, eby wyzdrowie i pój tam. (...) Nie znam wypadków zmuszenia Polek do pój cia do domu

łż ć ść

publicznego, widzia am tylko Niemki, które uwa a y to za wyzwolenie. Komendant obozu dostarcza im

ł żł ł

szminek i malowa y si okropnie. Do Polek odnosi y si z nienawi ci , nie mówi y nigdy inaczej, tylko

ł ę ł ę śą ł

die Polacken (Polaczki)”. (Dr Janina Ko ciuszkowa, nr obozowy 36 319, lekarka w obozowym szpitalu).

Sposób, w jaki mówi byli wi niowie o domu publicznym i jego pracowniczkach, pozwala ustawi si

ą ęź

ćę

na w a ciwej pozycji: my, Polacy-polityczni, przeciwko zepsutym Niemcom i ich podopiecznym z burdelu.

„Wypasieni kapowie, blokowi, sztubowi i inni funkcyjni potrzebowali dziewczynek”.

(Józef Otowski, nr obozowy 10 070).

„Wi niowie polityczni (zatrudnieni w obozie Au III-Monowitz) bojkotowali t instytucj i mog

ę ę ę

powiedzie , e by o to zjawisko powszechne”. (Tadeusz Petrykowski, nr obozowy 131 862).

ćż ł

„W mojej sztubie (mieszka em wówczas w bloku 16) nikt si nie zg osi , namowy nic nie pomog y”.

ł ę łł ł

(Adam Jerzy Brandhuber).

„Musz zaznaczy , e burdel (w Auschwitz I) by bojkotowany tak przez komunistów, jak i przez

ę ćż ł

innych powa niejszych wi niów politycznych”. (W adys aw Fejkiel).

ż ęź ł ł

Mo na te spojrze z innej strony: „Po wieczornym apelu t umnie si zbierali Polacy i Niemcy,

ż ż ć ł ę

kto dobrze podkupi Kaduka, móg liczy na wej cie do Puffu. (...) Setki wi niów odchodzi o z my l , e mo e

ł ł ć ś ęź ł śąż ż

jutro im si uda”. (Lucjan Sobieraj, nr obozowy 1898, wi zie funkcyjny).

ę ęń

ę ł ł ę ł

(SS Unterscharführer Oswald Kaduk).

W nocy, po zako czeniu oficjalnego czasu pracy, odbywa y si niekontrolowane, zakazane wizyty.

ń ł ę

ęź ę ś ąż

z prezentami (jedzeniem, intymn garderob , kosztowno ciami) dla wybranych kobiet, które na pi tro wci ga y

ą ą ś ę ął

ich na sznurach. Wi niarki w domu publicznym, mimo ponawianych i surowych zakazów, odwiedzali te

ęź

ł ł ł ę wspomnie jednego

z by ych wi niów mo na wnioskowa , e mia y du e zas ugi dla obozowego ruchu oporu.

„W burdelu mo na si by o dowiedzie o faktycznej sytuacji Niemców na froncie, a tak e o tajnych

ż ę ł ć ż

posuni ciach komendantury na terenie obozu”. (W adys aw Fejkiel).

ś ą ś ł ł

gryma ne pensjonariuszki, bogdanki, prostytutki, dla których pobyt w bloku 24 nie by czym strasznym,

W o wiadczeniach padaj okre lenia: element, któremu to zupe nie odpowiada o, typowe prostytutki,

ł ś

panienki, dziewczynki.

Wi kszo (bardzo nielicznych) relacji na temat domów publicznych w Auschwitz-Birkenau pochodzi

ęż ęź ęź ęą

instytucj w adzy w obozie. Mniej wiadectw da y kobiety wi niarki. adne nie pochodzi od kobiet,

ą ł ś ł ęź Ż

żś

od tego, czy mówi by y esesman, m ody wi zie funkcyjny-kryminalista, polityczny, m oda kobieta. Ironicznie,

ł ę ę ż zale no ci

ł ł ęń ł

ł ł ę ł łż ć

łś

ęź

„Ch tnych by o wielu – czasem przychodzi o do 600 ch tnych, z których wielu odprawia em”.

Wi niowie, cz sto ci sami, którzy wcze niej legalnie korzystali z domu publicznego, kr yli pod budynkiem

cz onkowie niemieckiej za ogi obozu. Bywa y wi c one bardzo dobrze poinformowane. Ze

ł ęź ż ćż ł ż ł

ę ł ł

ę ść

od m czyzn: wi niów politycznych, esesmanów, wi niów funkcyjnych, którzy byli podrz dn wobec SS

które pracowa y w domach publicznych. Od kilkudziesi ciu lat mówi si o nich – bez nich. Ró nie, w

z dystansem, z pogard , z pot pieniem, lekcewa co.

ą ę żą

W 1945 r. uciekaj ca przed Armi Czerwon niemiecka za oga zniszczy a wi kszo dokumentacji,

ą ą ą ł ł ę ść

w tym materia y dotycz ce dwóch obozowych domów publicznych. Z nielicznych ocala ych dokumentów,

ł ą

ś ą ń ść ż ć

kilkudziesi ciu kobiet, które pracowa y w Puffach. Wydaje si , e jest w ród nich mniej wi cej tyle samo

ę ł ęż ś ę

Niemek co Polek. Cz nosi a oznaczenie Aso, czyli aspo eczna. Mo e to oznacza , e niemieckie w adze

ęść ł ł ż ćż ł

ą ł łł ę ż ęż

dla nich rasy, rozwi z o , za to, e sprawia y „erotyczne wra enie”, a nawet za odmow podj cia pracy

ąłść ż ł ż ę ę

w domu publicznym poza obozem. To wszystko, co o nich wiemy.

Sprawa „panienek” z obozów koncentracyjnych jest zawik ana i niejasna. To, co nam o nich

powiedziano, nie upowa nia do wydawania jednoznacznych ocen. Mimo to jeszcze w 1993 r. niemiecki historyk

nazywa kobiety z obozowych domów publicznych „kurwami”, a inny w 1979 r. zaliczy dom publiczny do

ł ś ąż

Birkenau widzia dom publiczny jedynie jako element systemu nagród.

Kiedy mówi si o wojnie, nie mówi si o kobietach ani o przemocy w sferze seksualnej. Kiedy mówi si

ę ę

ś ę ś ę ż ę ę

W Niemczech i Austrii historyczki zbieraj relacje by ych pracowniczek domów publicznych i badaj ten temat

ą ł ą

od ko ca lat 80. W Polsce wci lepiej go nie dotyka : mit Auschwitz jako miejsca podnios ej mierci jest za

ń ąż ć łś

silny. Kwerendy, które zacz am prowadzi w o wi cimskim archiwum w 2002 r., by y wysi kiem pionierskim.

ęł ć śę ł ł

W adze adnego z wymienionych krajów do dzi nie uzna y pracy kobiet w nazistowskich domach

ł ż ś ł

publicznych za przymusow . Nie wyp acono wi c nale nych odszkodowa kilkudziesi ciu tysi com kobiet,

ą ł ę ż ń ę ą

w tym ok. 150 by ym pracowniczkom obu domów publicznych na terenie obozu Auschwitz-Birkenau. Równie

rz d japo ski nie przyjmuje odpowiedzialno ci za los od 60 do 200 tys. Chinek, Koreanek i kobiet z innych

okupowanych krajów, które w latach II wojny wiatowej zmuszono do pracy w japo skich domach publicznych

ś ń

dla o nierzy.

Obszarem bada autorki s o wiadczenia by ych wi niów, zbierane i przechowywane w Archiwum

ń ąś ł ęź

Pa stwowego Muzeum O wi cimskiego (APMO) od 1954 r. 134 tomy zespo u zawieraj ponad 3 tysi cy

oficjalnych relacji by ych wi niów, wiadków wydarze , robotników przymusowych oraz zeznania procesowe

ł ęź ś ń

ł ł ś ę ę łę

publiczny.

Kobiety dla nazisty

System nazistowski ceni kobiety. Od ich cia zale a a reprodukcja narodu Aryjczyków, produkcja na

ł ł żł

potrzeby wojny, a nawet powodzenie wojennej destrukcji. Czystej krwi i czysta moralnie Niemka mog a rodzi

ł ć

dzieci dla Hitlera w warto ciowym rasowo ma e stwie albo – je eli by a niezam na – w o rodku

ś łżń ż ł ęż ś

Lebensbornu ( ród a

Ź ł ycia). Po wielu porodach matce Niemce nale a si order za wiern s u b i przelan

Ż żłę ąłżę ą

krew.

ł ż ł łć ł ń

nazizmu rozumieli, e o nierz walczy dzielniej, je li obieca mu si roz adowanie pop du, a jednocze nie,

W systemie by o te miejsce dla kobiet, które nie mog y spe ni idea u macierzy stwa. Twórcy

żżł ś ę ł ę ś

po wiadczaj cych przeprowadzenie bada na obecno chorób wenerycznych, mo na odczyta nazwiska

porz dkowe zatrzyma y je i pos a y do obozu za prostytucj , ale tak e za kontakty z m czyznami zakazanej

„dzia alno ci kulturalnej” w obozie. Polski autor ksi ki na temat pracy przymusowej w obozie Auschwitz-

o przemocy seksualnej, my li si o winie ofiar. A kiedy my li si o prostytucji, nie uwa a si jej za prac .

ą ń ś

żł

ń śę ł ą ę

cz onków niemieckiej za ogi obozu. Archiwum mie ci si w bloku 24, na 1 pi trze, gdzie znajdowa si dom

e ż nieuregulowane kontakty z przypadkowymi partnerkami gro epidemi chorób wenerycznych,

żą ą

katastrofaln dla narodu plag , któr Niemcy ledwo opanowa y po I wojnie. Dlatego pa stwo wzi o na siebie

ą ą ą ł ń ęł

rol odpowiedzialnego alfonsa.

Twórc systemu pa stwowych domów publicznych by Heinrich Himmler, piewca niemieckiej

ą ń ł

rodziny, a jednocze nie fundator Lebensbornu i autor koncepcji wielo e stwa, któr pragn zrealizowa po

ś żń ą ął ć

wojnie w celu odbudowania narodu.

Od pocz tku wojny tworzono domy publiczne, osobne dla Wehrmachtu i SS; te drugie, wy szej

kategorii, a nawet luksusowe, obsadzano zazwyczaj zawodowymi prostytutkami. n Do pracy w pierwszych

kierowano niepe nowarto ciowe rasowo, cz sto wcze niej wysterylizowane mieszkanki Niemiec lub kobiety

ł ś ę ś

z okupowanych krajów Europy. W 1942 roku we Francji dzia a o 500 domów publicznych dla o nierzy

łł żł

Wermachtu. W listopadzie 1941 roku istnia o w Niemczech ok. 60 domów publicznych dla robotników

przymusowych, które zak adano, aby podnie wydajnos i pracy i zapobiec kontaktom seksualnym

ł ść ćść

z Niemkami.

Propozycja stworzenia systemu motywacyjnego dla wi niów obozów koncentracyjnych wysz a od

ęź ł

dyrekcji jednego z zak adów koncernu IG Farben, który jako Auschwitz III (Monowitz) wchodzi w sk ad

ł ł

ń ł

9 obozach koncentracyjnych. Do wi kszo ci sprowadzano wi niarki z kobiecego obozu Ravensbrück – w sumie

ę ś ęź

ok. 500 kobiet. Wywo one do odleg ych miejsc, wraca y po paru miesi cach, nieraz ci ko chore lub w ci y.

ż ł ł ą ęż ąż

Umieszczenie domów publicznych w oddalonych od obozów, ci le strze onych budynkach u atwia o ich

śś ż ł ł

odizolowanie od reszty wi niów.

ęź

W Auschwitz naboru dokonywano w ród wi niarek. Dom publiczny w Auschwitz I znajdowa si

ś ęź łę

w obr bie lagru. Z tych dwóch powodów sytuacja trafiaj cych tam kobiet by a nieco korzystniejsza. Wi niarki

ę ą ł ęź

z Ravensbrück, które pracowa y przymusowo w domach publicznych w Mauthausen, Buchenwaldzie czy

Dachau, opowiadaj dzi o upokorzeniu, bólu, rozpaczy, bezsilno ci. Co mog yby powiedzie kobiety

ą ś ś ł ć

z Puffów w Auschwitz-Birkenau?

kompleksu obozowego Auschwitz-Birkenau. Do ko ca wojny domy publiczne powsta y, w co najmniej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: