Monaldi Rita & Sorti Francesco- WÄ…pliwoĹ›ci Salaiego.pdf

RITA MONALDI &

FRANCESCO SORT I

Wątpliwości Salaiego

Wątpliwości Salaiego.

ZŁODZIEJA, KŁAMCY, UPARCIUCHA I OBŻARTUCHA.

W SPRAWIE DOCHODZENIA

PROWADZONEGO PRZEZ SER LEONARDA DA VINCI, KTÓRY BYŁ

JEGO PRZYBRANYM OJCEM

I UCZYŁ GO SZTUKI MALARSKIEJ

Z Machiavellim w tle i pikantną nowelą Boccaccia na deser

Wielokrotnie zdołałem się w życiu przekonać, że antykwanusze o wiele

lepiej znają się na książkach niż profesorowie literatury, że handlarze dzieł

sztuki orientują się lepiej niż historycy sztuki, że większość odkryć i prawdziwej

inspiracji we wszystkich dziedzinach zawdzięczamy niefachowcom.

Studia na uniwersytecie są pożyteczne i przydatne dla osób obdarzonych

zdolnościami przeciętnymi, wydają mi się jednak zbędne dla jednostek

twórczych, na które wywierać mogą wpływ do pewnego stopnia hamujący.

Stephan Zweig, Świat wczorajszy przeł. Maria Wisłowska

WPROWADZENIE

Niedawne głośne odkrycie listów Salaiego, ucznia i przybranego syna

Leonarda da Vinci, z pewnością należy uznać za niezwykle ważne wydarzenie

w dziedzinie kultury.

Nieoczekiwane odnalezienie w bibliotece domu spokojnej starości

imienia Świętej Anny Boleściwej w Grugliate pod Mediolanem zbioru

rękopisów z końca XVI wieku, zawierającego prywatną korespondencję

Salaiego, w tym listy, które wiosną 1501 roku wysłał z Rzymu nieznanemu

odbiorcy we Florencji, wywołało prawdziwe trzęsienie ziemi wśród badaczy

życia i twórczości Leonarda, choć jeszcze nie zostało upowszechnione.

Tylko uprzejmości profesora Maria Rossiego z uniwersytetu w

Mediolanie autorzy niniejszej książki zawdzięczają fakt, że jako pierwsi

uzyskali fotograficzne odbitki tych listów, które dzięki ogłoszeniu ich drukiem

w tym tomie będą teraz znane także odbiorcom spoza wąskiego kręgu

specjalistów.

Nie trzeba chyba podkreślać olbrzymiej historycznej i artystycznej wartości tego

zbioru korespondencji. Dzięki listom Salaiego, chrześniaka i ucznia Leonarda,

który przez kilkadziesiąt lat dzielił koleje losu swego mistrza, po raz pierwszy

wychodzą na światło dzienne niezwykle istotne szczegóły z życia i działalności

genialnego Toskanczyka. Czytelnik będzie miał okazję się przekonać, że w

świetle tych dokumentów kompletnemu przewartościowaniu musi także ulec

nasza wiedza o innych wielkich postaciach tamtej epoki. Nic dziwnego, że

amerykański historyk Vincent S. Leonard uznał ten zbiór za „najbardziej

zaskakujące odkrycie historyczne ostatnich stu lat”.

Nie do przecenienia jest również historycznosocjologiczne znaczenie

korespondencji, będącej jednym z niezwykle rzadkich odrodzeniowych

świadectw włoskiego geniuszu w jego najbardziej rustykalnym wydaniu. Młody

i słabo wykształcony, ale sprytny Salai jest idealnym przedstawicielem typowo

włoskich chłopkówroztropków, jakich ze świecą by szukać poza Półwyspem

Apenińskim, i jacy w zasadzie nie mają racji bytu w krajach, w których katolicy

stanowią mniejszość: to indywidualista cierpiący na słowotok, ale zawsze

sceptyczny, obdarzony umysłem nieznającym zahamowań i hierarchii, wolny od

jakichkolwiek uprzedzeń, a więc przenikliwy obserwator ludzkiej duszy.

Dlatego też prof. Nino Borsellino, wybitny italianista, z którym mieliśmy

zaszczyt zetknąć się na studiach, stawia listy Salaiego obok najlepszej literatury

bokacjuszowskiej, jak Calandrino i Buffalmacco, Bertoldo, Bertoldino i

Cacasenno czy Morgante Luigiego Pulciego, a zwłaszcza jego bliższych

krewniaków, szesnastowiecznych utworów i twórców będących w opozycji do

klasycyzmu, takich jak Baldus Teofila Folenga, poezja makaroniczna i

fidencjańska, następnie Francesco Berni i jego naśladowcy w burlesce, a dalej

Ruzante, Piętro Aretino i Benvenuto Cellini. Niech nam będzie wolno

przywołać w tym miejscu opinię Borsellina na temat korespondencji Salaiego po

jej odkryciu: „Kompozycyjna i formalna spójność tego dzieła są powiązane ze

stylem plebejskim, łapczywie wyrazistym i żywiołowym, którego deformujące i

mimetyczne skłonności nie mieszczą się w ramach żadnych konwencji

retorycznych i cech gwarowych, przy czym jego wyrafinowanie i kwiecistość

wiążą się właśnie z obscenicznym nieumiarkowaniem”. Salai - konkluduje

Borsellino - czyni z Leonarda „największego z renesansowych twórców

»nieregularnych«„.

Niniejsze wydanie nie ma naturalnie żadnych ambicji naukowych: chodzi

po prostu o transkrypcję listów Salaiego (który w rzeczywistości nazywał się

Giangiacomo Caprotti i żył w latach 1480-1526), poddaną modernizacji na tyle

tylko, by jak najszerszym kręgom odbiorców ułatwić dostęp do tego

niezwykłego świadectwa na temat życia i dzieła Leonarda.

Przypadek sprawił, że doskonale zachowany szesnastowieczny zbiór

rękopisów aż do tej pory nie zwrócił uwagi historyków: w następstwie zapisu

trafił do biblioteki domu spokojnej starości w Grugliate i zginął na wieki

pogrzebany wśród mało interesujących manuskryptów z tego samego okresu.

Niezbyt staranna kopia, która dotrwała do naszych czasów (oryginalny

rękopis Salaiego niestety zaginął), nie jest kompletna: brakuje w niej

dokładnych dat poszczególnych listów, nie znamy też odpowiedzi wysyłanych

Salaiemu przez jego nieznanego nam florentyńskiego korespondenta (tekst

dostarcza nam jednak istotnych wskazówek na temat jego tożsamości). Niemniej

żaden z wielkich badaczy twórczości Leonarda nie podaje w wątpliwość

autentyczności listów. Wiadomo bowiem, że Leonardo da Vinci naprawdę udał

się do Rzymu w pierwszych miesiącach 1501 roku w celu studiowania

starożytności. W tym samym okresie przebywały tam historyczne postacie

cytowaną przez Salaego jak Kopernik czy Erazm Ciołek. Z drobiazgową

dokładnością Salai podaje szczegóły dotyczące poszczególnych osób, od mistrza

papieskich ceremonii liturgicznych Johannesa Burchardusa, przez niemieckich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: