zarządzanie łańcuchami dostaw.doc

Wstęp

Współdziałanie gospodarcze ludzi i organizacji jest koniecznością od czasów wspólnoty pierwotnej. Rozwój sił wytwórczych i zmiany uwarunkowań społeczno- gospodarczych wpływały na formy i zakres współdziałania, którego jednym z podstawowych wymiarów stały się związki między dostawcami i nabywcami. Mimo, że różne formy partnerstwa między dostawcami i odbiorcami i wynikające z nich korzyści znane są od stuleci, to koncepcja zarządzania łańcuchem dostaw zaczęła być przedmiotem wielostronnych i pogłębionych studiów dopiero na początku lat 80-tych XX wieku. U źródeł narodzin i rozwoju tej koncepcji leży teza, że nieskoordynowane działania indywidualnych firm na rzecz racjonalizacji przepływu produktów, informacji i środków finansowych są coraz mniej efektywne. W warunkach wzrostu natężenia konkurencji występuje konieczność podjęcia wspólnych działań na zasadach partnerstwa celu konkurowania całą zbiorowością przedsiębiorstw, które tworzą łańcuch dostaw od miejsc wydobycia surowców przez produkcję, handel i klientów, aż do miejsc utylizacji odpadów.

Rozdział I.

Łańcuch dostaw

              Wraz ze zmiana warunków konkurowania, rozwojem globalizacji i postępem technologicznym następowała ewolucja pojęciowa łańcucha dostaw, polegająca na różnej interpretacji jego istoty, celów i uczestników. Różnice w podmiotowej interpretacji łańcucha przełożyły się na różnice poglądów dotyczące przedmiotowego i funkcjonalnego zakresu i celów współdziałania. W wyniku tej ewolucji pojęcie łańcucha dostaw stało się bardzo wieloznaczne i nieprecyzyjne. W ogólny sposób łańcuch dostaw można opisać wskazując na takie jego cechy, jak:

-struktura podmiotowa

- przedmiot przepływu

-cele, zakres czynnościowy i obszary współdziałania uczestniczących podmiotów.

              W zależności od konfiguracji łańcucha jego ogniwami mogą być różnego rodzaju firmy wydobywcze, przetwórcze i handlowe. Ich miejsce zajmowane wzdłuż łańcucha dostaw wynika z podziału pracy na kolejnych etapach produkcji i sprzedaży wyrobów. Ze względu na występowanie w roli nadawców odbiorców ładunków oraz towarzyszących im strumieni informacyjno- finansowych ich podstawowa rola w funkcjonowaniu łańcuchów dostaw jest niekwestionowana. Ważnymi ogniwami łańcuchów dostaw są również pełniące funkcje usługowe przedsiębiorstwa, wśród których znajdują się:

- firmy logistyczne i transportowo- spedycyjne

- firmy brokerskie zajmujące się jedynie pośrednictwem informacyjnym

-zakłady utylizacji i składowania odpadów

              Najbardziej aktywnymi podmiotami łańcucha dostaw są firmy logistyczne i oferujące węższy zakres usług firmy transportowo- spedycyjne. Ich usługi wplatają się w kolejne ogniwa, odgrywając istotną rolę w realizacji procesów przemieszczania i składowania produktów oraz towarzyszących im przepływów informacyjnych i pieniężnych między kolejnymi etapami produkcji i handlu. Oprócz fizycznego przemieszczania produktów, obsługa procesów zaopatrzeniowo-dystrybucyjnych między ogniwami łańcucha wymaga realizacji typowych usług spedycyjnych, do których można zaliczyć:

- organizowanie procesów transportowych przy udziale różnych środków transportu

- organizowanie i wykonywanie składowania, prac ładunkowych, sortowania, konsolidacji, konfekcjonowania i przepakowywania

- zapewnienie właściwej dokumentacji przewozowej

- kontrolę fitosanitarną i obsługę celną w przypadku przemieszczenia ładunków w relacjach międzynarodowych.

              W związku z potrzebami, jakie wiążą się z funkcjonowaniem łańcucha dostaw obsługujące go firmy powinny oferować także szeroki pakiet usług, których zakres znacznie wykracza poza wymienione usługi transportowo- spedycyjne. Nowocześnie zarządzane firmy logistyczne oferują swoim partnerom m.in. takie usługi

- przyjmowanie i obsługa realizacji zamówień

- kształtowanie i kontrola zapasów

- monitorowanie ruchu przesyłek i bieżące informowanie partnerów o miejscu ich pobytu

- wykonywanie odroczonych czynności wytwórczych w celu różnicowania wyrobów zgodnie z indywidualnymi życzeniami klientów

-doradztwo logistyczne

- obsługa finansowa transakcji

- instalowanie i obsługa serwisowa dostarczonych wyrobów

              Możliwości poszerzania zakresu oferowanych usług są zróżnicowane w zależności od posiadanych zasobów i umiejętności oraz przyjętych przez firmy zasad organizacji i funkcjonowania. Siła oddziaływania tych czynników na zakres i jakość świadczonych usług stała się podstawą podziału przedsiębiorstw logistycznych na

- firmy opierające swą działalność na środkach trwałych

- firmy funkcjonujące według zasad organizacji sieciowej

- firmy budujące pozycję rynkową na umiejętnościach

              Podsumowując pierwszy rozdział można zdefiniować pojęcie łańcucha dostaw jako współdziałające w różnych obszarach funkcjonalnych firmy wydobywcze, produkcyjne, handlowe, usługowe oraz ich klienci, między którymi przepływają strumienie podatków, informacji i środków finansowych.

Rozdział II

Istota zarządzania łańcuchem dostaw

Od czasu, gdy rynek producentów przeobraził się w rynek klientów, pojawia się potrzeba spełnienia coraz bardziej wygórowanych oczekiwań odbiorców w zakresie poziomu obsługi dostaw. Aby spełnianie tych oczekiwań nie spowodowało wzrostu kosztów przyrost zysków będących wynikiem zwiększonej sprzedaży, konieczne jest sformułowanie przez uczestników łańcucha wspólnej strategii obsługi klientów. Już dawno zauważono, że sukcesy łańcucha dostaw wiążą się z koniecznością identyfikacji i wyznaczenia właściwego poziomu jakości obsługi logistycznej partnerów. Jednak dopiero w ostatnich latach w pracach na temat zarządzania łańcuchami dostaw wyraźnie wskazuje się na fakt, że jest to podejście o ograniczonej skuteczności i efektywności. Pełna orientacja na potrzeby klientów wymaga nie tylko identyfikacji ich oczekiwań w zakresie obsługi i produktów, lecz także zrozumienia wszelkich uwarunkowań i procedur towarzyszących dokonywaniu przez nich zakupów. Poznanie procesów zakupów leży u podstaw marketingu rozumianego jako całokształt decyzji i działań związanych z kreowaniem popytu. Można, więc stwierdzić, że zdominowane dotąd przez myślenie logistyczne zarządzanie łańcuchami dostaw, ograniczone do zarządzania strumieniami podaży produktów i towarzyszących im informacji, powinno być w większym niż dotychczas stopniu zsynchronizowane z marketingowa koncepcją zarządzania strumieniami popytu. Poprzez to założenie można dojść do przekonania, że istotą współczesnego zarządzania łańcuchami dostaw jest proces decyzyjny związany z synchronizowaniem fizycznych, informacyjnych i finansowych strumieni popytu i podaży przepływających między jego uczestnikami w celu osiągnięcia przez nich przewagi konkurencyjnej i tworzenia wartości dodanej z korzyścią dla wszystkich jego ogniw, klientów oraz pozostałych interesariuszy. Tak zrozumiane zarządzanie łańcuchami dostaw może polegać na współpracy wszystkich partnerów na drodze od miejsc wydobycia surowców do miejsc konsumpcji przy planowaniu, organizowaniu, realizacji i kontrolowaniu wszelkich procesów od rozpoznania rynków i klientów do realizacji zamówień i obsługi posprzedażnej.

              Kreowanie właściwych relacji między ogniwami łańcucha przez kształtowanie i zaspakajanie zgłaszającego przez klientów popytu wymaga od dostawców poznania i zrozumienia:

- potrzeb i celów, do jakich są wykorzystywane dostarczane produkty

- stosowanych przez klientów procedur kształtowania i kontroli kupowanych zapasów

- technologii produkcji lub techniki sprzedaży determinujących wielkość i częstotliwość zakupów

- uwarunkowań procedur i standardów obowiązujących przy podejmowaniu decyzji o zakupach

- sposobów oceny podjętych decyzji o zakupach

              Niezależnie od scharakteryzowania różnic w definiowaniu zarządzania łańcuchem dostaw zawsze występuje potrzeba wypracowania i przyjęcia przez wszystkich jego uczestników podstawowych zasad jego funkcjonowania i rozwoju. Podczas określania tych zasad istotne są zwłaszcza:

- jawność i zaufanie

- współdziałanie strategiczne

- przywództwo

- wzajemność

Akceptacja wymienionych zasad zarządzania łańcuchem dostaw sprzyja łagodzeniu konfliktów między dostawcami, odbiorcami i firmami usługowymi. Ich wdrożenie może stać się przeciwwagą dla źródeł takich konfliktów, jak konkurencyjność celów, nierównowaga siły przetargowej, czy też decyzje podejmowane na podstawie różnych informacji.

              Reasumując dotychczasowe rozważania dotyczące istoty zarządzania łańcuchami dostaw, można sformułować następujące wnioski:

- w nowych warunkach konkurowania pojawia się konieczność szczególnej dbałości o wysoką jakość obsługi klientów

- nadrzędnym celem zarządzania łańcuchami dostaw jest podnoszenie sprawności i efektywności przepływu w celu uzyskania dodatkowej wartości produktów, usług i informacji, co przyczynia się do powstania przewagi konkurencyjnej ich uczestników i klientów

-wspólne podejmowane decyzje i działania w łańcuchach rozpoczynają się już na etapie powstawania produktów i planowaniu popytu, a kończą na realizacji zamówień i obsłudze klientów po dokonanej transakcji, mogą więc dotyczyć różnych obszarów funkcjonalnych, funkcjonalnych zwłaszcza prac badawczo- rozwojowych, logistyki, zarządzania produkcją i marketingu

- w rzeczywistości łańcuchy dostaw bardziej przypominają sieci dostaw, w których związki między partnerami mogą mieć charakter hierarchiczny lub policentryczny.

Rozdział III

Technologie informatyczne w zarządzaniu łańcuchami dostaw

Skuteczne konkurowanie w warunkach globalizacji i wzrostu konkurencji będzie wymagać intensywniejszego niż dotychczas stosowania technologii informatycznych do komunikowania się na duże odległości oraz do zastępowania dokumentów papierowych dokumentami gromadzonymi, przetwarzanymi i przesyłanymi drogą elektroniczną w celu redukowania przestrzennych, czasowych i kosztownych ograniczeń prowadzenia działalności gospodarczej. Z perspektywy celów i zasad funkcjonowania łańcucha dostaw pożądane staje się łączenie poszczególnych modułów zintegrowanych systemów zarządzania użytkowanych w jego ogniwach wydobywczych, produkcyjnych i handlowych.

Doskonalenie łańcuchów dostaw wymaga rozwijania trzech głównych wymiarów gospodarki elektronicznej, którymi są:

- komunikacja wewnętrzna między pracownikami przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu sieci intranetu

- komunikacja przedsiębiorstwa z wybranymi organizacjami gospodarczymi dzięki sieci ekstranetu

- komunikacja przedsiębiorstwa z nieograniczoną liczbą dotychczasowych klientów potencjalnych klientów lub partnerów biznesowych za pomocą powszechnie dostępnej sieci Internetu

Nowoczesne przedsiębiorstwa, które dążą do pełnego wykorzystania możliwości, jakie niosą narzędzia gospodarki elektronicznej w zarządzaniu łańcuchami dostaw, powinny je rozwijać na każdym z wymienionych poziomów. Usprawnienie komunikacji wewnętrznej między pracownikami przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu sieci intranetu jest szczególnie ważne w przypadku przedsiębiorstw wielozakładowych. Komputerowa komunikacja wewnętrzna, ułatwiając zarządzanie jednostkami zlokalizowanymi w różnych krajach świata, umożliwia tym samym rezygnację z niektórych stanowisk pracy, co może stać się jednym z czynników stwarzających sprzyjające warunki doskonalenia struktury organizacyjnej i realizowanych procesów biznesowych w fazach zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji. Należy jednak pamiętać, że granicą rozwoju gospodarki elektronicznej wewnątrz firmy powinno być zachowanie sposobności do nieformalnych kontaktów bezpośrednich, które sprzyjają zdrowej rywalizacji, rozpowszechnianiu wiedzy i kreatywności.

              Drugim wymiarem gospodarki elektronicznej przedsiębiorstwa jest zdolność do komunikowania się z wybranymi organizacjami gospodarczymi( innymi przedsiębiorstwami, instytucjami finansowymi, jednostkami badawczo- doradczymi itp.) Jak dotąd w ramach tego wymiaru gospodarki elektronicznej dominują kontakty między przedsiębiorstwami realizującymi transmisje kupna- sprzedaży, w których elektronicznej wymianie danych towarzyszą realne dostawy dóbr materialnych. Z perspektywy zarządzania łańcuchami dostaw bardzo przydatna jest automatyczna identyfikacja produktów przy wykorzystaniu kodów kreskowych, która sprzyja pozyskiwaniu i przekazywaniu aktualnych i dokładnych danych o zapasach.

              Zastosowanie sieci ekstranetu do wglądu w opracowania partnerów, które dotyczą harmonogramów produkcji i dostaw, prognoz sprzedaży oraz pochodnych w stosunku do nich prognoz potrzeb przewozowo- magazynowych, sprzyja redukcji całkowitych kosztów łańcucha dostaw. Dzięki dostępowi do tych informacji jest także funkcja lidera łańcucha, czyli przedsiębiorstwa będącego centralnym koordynatorem przepływu, którego działalność koncentruje się na eliminowaniu dublujących się i nieskoordynowanych działań partnerów. Wykorzystując technologie informatyczne, centralny koordynator przepływu może sprawniej podejmować decyzje dotyczące podziału prac projektowych, organizacji wspólnych centrów dystrybucji czy przewozów zbiorczych. Z punktu widzenia bezpieczeństwa, sprawności i efektywności przepływów nie bez znaczenia jest także możliwość zastosowania systemu monitorowania ruchu pojazdów GPS, który za pomocą komputerów i łączności satelitarnej pozwala na precyzyjne ustalenie ich lokalizacji.

Korzyści jakie mogą osiągnąć partnerzy współpracujący w łańcuchach dostaw dzięki dostępowi do wspólnych informacji przy wykorzystaniu ekstranetu:

- wzrost sprzedaży

- redukcja kosztów

- wzrost udziału w rynku

- redukcja zapasów

- poprawy jakości

- przyspieszenie czasu dostawy

- poprawa zarządzania logistycznego

- poprawa obsługi klientów

              Największe zmiany w zarządzaniu łańcuchami dostaw XXI wieku są jednak związane z rozwojem trzeciego wymiaru gospodarki elektronicznej w postaci komunikacji przedsiębiorstwa z nieograniczoną liczbą klientów za pomocą powszechnie dostępnej sieci Internetu. Dzięki niej są możliwe prezentacje oferty przedsiębiorstwa na stronach WWW, rezerwacja usługi lub złożenie zamówienia na konkretny produkt, a w przypadku produktów elektronicznych również jego dostawa. Innymi atutami tej formy kontaktów firmy z klientem są możliwości elektronicznego dokonania płatności oraz nieprzerwanego świadczenia doradczej obsługi posprzedażnej.

              Z punktu widzenia kształtowania łańcucha dostaw, korzyści ze stosowania Internetu mogą polegać na:

- nieograniczonym dostępie do rynków zagranicznych i aktualnych informacji gospodarczych( gospodarczych tym o potencjalnych źródłach zaopatrzenia i zbytu)

- ograniczeniu problemów związanych z przestrzennym rozproszeniem ośrodków decyzyjnych w stosunku do miejsc produkcji i magazynowania

- możliwość eliminowania pośredników w kanałach dystrybucji, co się wiąże z mniejszymi kosztami transakcyjnymi

- uzyskaniu wysokiego stopnia neutralności Internetu jako kanału dystrybucji, w którym ogranicza się wysokie koszty wyposażenia i utrzymania sklepów detalicznych i nie faworyzuje się produktów określonej marki

- łatwość komunikowania się przez strony WWW, co sprzyja nawiązywaniu współpracy między dużą liczbą dostawców i  klientów

Można więc stwierdzić, że narzędzia gospodarki elektronicznej pozwalają na zwiększanie sprawności i efektywności współpracy w ramach zintegrowanych łańcuchów dostaw dzięki:

- poprawie sprawności komunikowania się ludzi w czasie realnym niezależnie od dzielących ich odległości

- szybkiemu rozpowszechnianiu informacji skierowanych do wybranej lub ograniczonej grupy odbiorców

- ograniczeniu pracy ludzkiej i związanych z nią błędów podczas gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji towarzyszących przepływom produktów i środków finansowych

- znacznemu obniżeniu kosztów transakcji oraz poprawie poziomu i zakresu jakości obsługi klientów

Zakończenie

Koncepcja zarządzania łańcuchem dostaw powstała jako alternatywa wobec tradycyjnego sposobu pojmowania relacji między dostawcami i odbiorcami w kategoriach ciągłych antagonizmów i dążenia do wykorzystania siły przetargowej. Mimo, że różne formy współdziałania gospodarczego są znane od stuleci, to zarządzanie zintegrowanymi łańcuchami dostaw zaczęło się dynamicznie rozwijać dopiero na początku lat osiemdziesiątych XX wieku. Gwałtowny postęp w rozwoju technologii informatycznych, globalizacja  działań i coraz bardziej wymagający klienci wytyczają nowe drogi prowadzenia biznesu i zmodernizowane modele biznesu. Internetowa gospodarka przekracza wszelkie geograficzne bariery, sprawiając, że klienci, dostawcy, partnerzy z łańcucha dostaw, ale również i konkurenci znajdują się w zasięgu „kliknięcia myszką”. W e-biznesie dzielenie się informacja wewnątrz całego łańcucha dostaw jest znacznie łatwiejsze niż przy użyciu innych kanałów. Pozwala to m.in. poprawiać koordynacje działań. Poprzez Internet można szybko i efektywnie przekazywać informacje, np. dotyczące prognoz popytu, planów produkcji i sprzedaży, projektowania i wprowadzania na rynek nowych wyrobów, planowanych promocji, czy stanu zapasów produktów w łańcuchu, co w konsekwencji ma znaczenie przy wychodzeniu naprzeciw zmieniającym się potrzebom klientów. Ma to wpływ na redukcję globalnych kosztów łańcucha dostaw i...